سلول‌هایی که خاطرات را می‌سازند

«سلول‌های زمانی» نوعی سلول عصبی در مرکز یادگیری ذهن موسوم به «هیپوکامپ» (Hippocampus) هستند که تا پیش از این گمان می‌شد صرفا نشان‌دهنده اطلاعات زمانی هستند. پیش از این شواهدی مبنی بر وجود این گونه از سلول‌های عصبی که مسئولیت بررسی توالی زمانی پدیده‌ها را برعهده دارند، در موش‌ها یافت شده بود. در این مورد گمان می‌شد مجموعه‌ای خاص از سلول‌های عصبی، پدیده‌های مختلف را به یاد می‌آورند و ترتیب صحیح فعالیت متناسب با آن را برنامه‌ریزی می‌کنند.

به این منظور، تیمی از محققان به سرپرستی لیلا ردی، عصب‌شناس مرکز تحقیقات مغز و علوم شناختی فرانسه، فعالیت الکتریکی مغز ۱۵ بیمار مبتلا به صرع را با استفاده از میکروالکترود‌های جای‌گذاری‌شده در بخش هیپوکامپ مغز، مورد بررسی قرار دادند. به گفته محققان، «ایجاد خاطرات دنباله‌دار و پیاپی، نیازمند به‌هم پیوستن رویداد‌های متمایز از هم و یک تجربه بر‌اساس خط زمانی وقوع آنهاست. با توجه به اهمیت ناحیه هیپوکامپ در یادگیری ترتیب توالی و تشخیص ترتیب زمانی پدیده‌ها، هنگامی که بیماران در حین یادگیری یک توالی خاص و جدید بودند، محققان به بررسی امکان نمایش اطلاعات زمانی توسط سلول‌های عصبی هیپوکامپ پرداختند.» از آنجا که این آزمایش در حین انجام آزمایش‌های پزشکی مخصوص شناسایی منبع تشنج انجام شد، نیازی به تجهیزات جداگانه‌ای که می‌توانست باعت اختلال در روند درمان بیماران شود، نداشت.

طی این آزمایش، یک‌سری تصاویر از پیش آماده شده به ترتیب خاصی در اختیار بیماران قرار گرفت و در مقابل از آنان درخواست شد تا ترتیب آن‌ها را به خاطر بسپارند. در طول آزمایش، میکروالکترود‌ها سلول‌های عصبی خاصی را در ناحیه هیپوکامپ شناسایی کردند که در وضعیت‌های خاصی پاسخ ارسال می‌کردند. این وضعیت‌ها شامل لحظه نمایش تصویر، فاصله زمانی بین نمایش دو تصویر که هیچ چیزی نشان داده نمی‌شد و زمانی که از بیماران خواسته می‌شد تا تصویر بعدی را پیش‌بینی کنند، بود. به گفته محققان، این سلول‌های عصبی درگیر، نمونه‌ای از سلول‌های زمانی هستند؛ سلول‌های عصبی‌ای که فعالیت‌شان توسط برنامه زمانی آماده‌ای، در یک موقعیت خاص، برنامه‌ریزی می‌شود.

برخی از این سلول‌ها به‌طور پیوسته درگیر به‌خاطر سپردن و یادآوری ترتیب تصاویر بودند؛ در حالی‌که برخی دیگر از سلول‌های عصبی حتی زمانی که هیچ محرک تصویری‌ای وجود نداشت، کماکان فعال و به‌طور پیوسته در حال ارسال پاسخ بودند. این اتفاق بیانگر این است که سلول‌های دسته دوم همواره در حال رمزنگاری و شناسایی جریان زمانی هستند، حتی زمانی که هیچ اتفاق خاصی در حال وقوع نباشد. این اتفاق نمی‌تواند توسط یک عامل خارجی صورت پذیرد، بلکه به‌نظر می‌رسد که این سلول‌های عصبی نسبت به ایجاد تغییرات در شرایط بیمار در زمان بین نمایش دو تصویر، یک پیام زمانی در حال تکامل را نشان می‌دهند. به عقیده این گروه تحقیقاتی، سلول‌های زمانی قابلیت‌های چندگانه دارند. برای مثال، علاوه بر رمزنگاری، اطلاعات زمانی می‌توانند به انواع مختلف اطلاعات حسی و یا محرک‌های خارجی نیز پاسخ دهند. ممکن است این نوع رفتار سلول‌های زمانی دقیقا همان عاملی باشد که زمان، مکان و چگونگی اتفاقات و تجربیات را در ذهن ثبت می‌کند و با به‌هم چسباندن آنها، مجموعه منسجمی از خاطرات را می‌سازد. این گروه در تحقیق خود شواهد بیشتری مبنی بر این‌که سلول‌های عصبی ناحیه هیپوکامپ نشان‌دهنده جریان زمانی تجربیات هستند را ارائه کرده است.

روزنامه جام جم