سفری به معبد چغازنبیل هفت دروازه گشوده میان زمین و آسمان

عیلامی ها در سرزمین کهن ایران از قدیمی ترین حکومتهای جهان هستند که آثار تمدنی آنها در کشور بر جای مانده است . معبد چغازنبیل شگفتی معماری و تاریخ ایران به همین دوره مربوط است .

کد خبر: ۱۳۳۸۴

پروفسور پوپ ، شرق شناس قدیمی ، چغازنبیل را قدیمی ترین بنای ایران باستان می داند که با ابعاد حیرت انگیزی که دارد، قابل مقایسه با اهرام مصر است . ساختمان در پیشینه اجتماعی ایران ، مکانی است که آدمی در گامهای آغازینش با ساختن آن خواسته است میان زمین و آسمان برای خود جایی تدارک ببیند، در چغازنبیل ، عواطف شدید مذهبی را نیز می توان جستجو کرد. چغازنبیل ، در حقیقت بخشی از یک شهر قدیمی است که اونتاشگال ، پادشاه عیلامی آن را بنا کرده است . قدمت بنای هرمی شکل مربوط به سال 1250ق. م است . در این شهر کهن که در نزدیکی شهر شوش امروزین قرار دارد غیر از این معبد، 11معبد دیگر همراه 2زیستگاه سلطنتی و 3قصر وجود داشته است . شهر 4دروازه داشته است . معبد چغازنبیل هم 7طبقه 7دروازه داشته است که آخرین طبقه آن به خدای (اینشوشیناک ) تعلق داشته و در همان زمان از سوی آشور بنی پال ویران شده و از میان رفته است . به همین سبب ، از ارتفاع اصلی آن کاسته شده و اینک تنها 25متر از آن به یادگار مانده است . نکته قابل توجه و شگفت آن این است که هیچ کدام از معابد، زیرزمین خالی ندارد، یعنی بر روی یکدیگر قرار نگرفته اند. این معبد بنای چهارگوشی است که هر طبقه بدون این که روی طبقه دیگر برپا شده باشد به طور مستقل از کف زمین شروع می شود و هیچ کدام روی یکدیگر قرار ندارند و فشاری بر دیگر طبقات وارد نمی کند. از این رو می گویند زیگورات چغازنبیل ، فضایی آسمانی است و نمی خواهد با سطح زیرزمین پیوند و یا وابستگی خاص داشته باشد و از سوی دیگر، بیانگر آن است که بنای این ساختمان از نظر خواسته ، سلیقه ، تجربه و ابداع ، نمونه ای منحصر به فرد است . اولین بار در سال 1269هپ ش بحث در باره این ساختمان تاریخی مطرح شد و پژوهش هایی برای شناخت ساختمان آغاز شد، تا این که به سال 1325هپ .ش رومن گیرشمن فرانسوی ماموریت یافت دور «اونتاش » یا «شهرشاهی » را با روش علمی و باستان شناختی مورد تحقیق و پژوهش قرار دهد. در خاکبرداری های انجام گرفته وضعیت زیگورات چغازنبیل تا حدودی مشخص شد. در این ساختمان 7طبقه در 4جهت ، پلکان هایی قرار گرفته است که طبقات مذکور را به هم پیوند می دهد اما نه به صورتی که بتوان مستقیما به طبقه هفتم رسید. بلکه برای رسیدن به آخرین طبقه می توان از پاگردهایی استفاده کرد که طبقات هفتگانه را به هم متصل می کند و در ضمن ، تنها پلکان جنوب غربی است که به وسیله 83پلکان ارتباط طبقه همکف را با طبقه سوم فراهم می کند. در تمام مدتی که زیگورات آباد و مورد استفاده بوده است ، با استفاده از راه پله به این اتاق ها دسترسی داشته اند. این اتاقها سقف بلند و دیوارهای سفید شده دارند و از درون آنها میخ سفالی و لعاب دار و نیز سفالهای مربع شکل به دست آمده است که نشان می دهد این فضا محل نگهداری تحفه ، هدایا و نذورات قدیمی بوده است . دیوارهای معبد بیشتر از خشت خام ساخته شده است که آنها را با ملات گل و آهک و قیر با هم پیوند داده اند و نمای آنها را با آجر پخته تزیین کرده اند. در ساختمان معبد به فاصله هر 10ردیف ، یک ردیف آجر کتیبه دار جای گرفته است که نوشته آن به خط میخی عیلامی است . از شگفتی های این ساختمان بی نظیر، شیوه بدیع آب رسانی آن بوده است . آب رسانی بدین صورت بوده است که مهندسان و معماران عیلامی آب رودخانه دز را - که سطح آن بیش از 60متر پایین تر از شهر اونتاش قرار گرفته است به وسیله کانالی به طول 50کیلومتر از محلی به نام «پای پل » تا پشت دروازه شهر حفر کرده اند و به نزدیکی معبد رسانده اند. برای صاف کردن آب گل آلود آن ، آب را از مخزنی با ملات قیر انبار و پس از تصفیه با اصول علمی با کانال های مخصوص به شهر و محوطه زیگورات می آورده اند. در اطراف این معبد، کاخهای سلطنتی و مقبره پادشاهان عیلامی قرار داشته است که از آن همه آثار، در حال حاضر 3آرامگاه زیرزمینی باتاقهای آجری قوسی شکل باقی مانده است . در این محل ، اشیای تاریخی قابل توجهی کشف شده است که علاوه بر موزه ملی ایران ، زینت بخش موزه های بزرگ جهان است .