سرطان مغز استخوان؛ پیشگیری، علایم و درمان

به گزارش جام جم آنلاین، دکتر عباس حاجی فتحعلی، متخصص خون و سرطان بالغین، عضو هیئت علمی دانشگاه و رییس بخش پیوند مغز استخوان بیمارستان آیت الله طالقانی گفت: سرطان بافت مغز استخوان در بین افراد جامعه به سرطان خون معروف است.

به گفته وی، این سرطان زمانی در فرد رخ می دهد که تمام فضای بافت مغز استخوان با سلول های سرطانی یا بلاست که سلول هایی جوان، فاقد عملکرد، تمایز نیافته و دارای تکثیر زیاد هستند اشغال می شود. در این وضعیت، فضایی برای مغز استخوان که بتواند به تولید سلولهای نرمال خون نظیر پلاکت، گلوبول قرمز و سفید بپردازد، باقی نمی ماند.

حاجی فتحعلی، مرگ بیماران مبتلا به سرطان خون را در اثر عوارض ناشی از کاهش میزان تولید سلول های نرمال خونی عنوان کرد و افزود: این بیماران به دلیل کاهش پلاکت دچار خونریزی های شدید می شوند یا به دلیل کاهش گلبول های سفید خونی مرتبا به عفونت های خطرناک مبتلا می شوند که باعث مرگ این بیماران می شود.

عوامل موثر در بروز سرطان مغز استخوان

رییس بخش پیوند مغز استخوان بیمارستان آیت الله طالقانی، سرطان خون را دارای انواع متعددی ذکر کرد که دو نوع لنفویید ALLو میلوئید AMLاز شایعترین آنها هستند.

به گفته وی، هنوز علت مشخصی برای سرطان های خون شناخته نشده است اما یکسری فاکتورها و عوامل مشخص شدند که در بروز و پیدایش این نوع سرطان ها نقش دارند که از آن جمله به رادیاسیون یا تشعشعات اتمی با دوزهای بالا، مواجهه طولانی مدت با برخی مواد شیمیایی، بعضی ویروس ها و برخی بیماری های ژنتیکی نظیر سندرم داون یا بیماری های زمینه ای اشاره کرد.

حاجی فتحعلی خاطرنشان کرد: وجود این عوامل و فاکتورها در فرد به این معنا نیست که حتما باعث بروز این سرطان می شود بلکه می تواند در بروز بیماری موثر باشند.

کاهش بیش از ۱۰ درصد وزن بدن در کمتر از شش ماه را جدی بگیرید

این متخصص خون و سرطان بزرگسالان با بیان این که اغلب اوقات نشانه های بیماری غیراختصاصی هستند، گفت: بیماران گاهی به دلیل کاهش تولید پلاکت و سلولهای خونی با مشکلاتی نظیر خونریزی از بینی یا سایر بخش های بدن، کبودی های متعدد مراجعه می کند. همچنین ممکن است بیمار به دلیل کاهش تولید گلبول های سفید خونی مستعد ابتلا به عفونت های مکرر، تب، سرماخوردگی های مکرر باشند.

عضو هیئت علمی دانشگاه کاهش وزن را به عنوان یک علامت اولیه مهم در این بیماری ذکر کرد و گفت: کاهش وزن بیش از ۱۰ درصد وزن بدن در کمتر از شش ماه یکی از علایم مهم اولیه است که درصورت مشاهده فرد حتما به پزشک مراجعه کند.

وی تعریق به خصوص تعریق شبانه را نیز جزو علایم بسیار مهم در این سرطان برشمرد و افزود: این بیماران در هنگام خواب شبانه دچار تعریق شدید می شوند به نحوی که وقتی فرد از خواب بیدار می شود تمام رختخوابش به دلیل تعریق زیاد خیس و مرطوب شده است.

این استاد دانشگاه یادآور شد: بروز دردهای استخوانی، بی اشتهایی و نشانه هایی از این قبیل که به صورت ناگهانی در فرد ایجاد شده است می تواند زنگ خطری در فرد باشد و باید علت یابی شود.

روش های تشخیصی

به گفته حاجی فتحعلی، برای تشخیص بیماری پزشک از روشهای تشخیصی متعددی نظیر آزمایش خون، بیوپسی مغز استخوان و فلوسایتومتری بنا به ضرورت استفاده می کند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه ساده ترین روش تشخیصی برای این سرطان را استفاده از نمونه خون محیطی یا CBC عنوان کرد که در بسیاری اوقات با استفاده از آن می توان به تشخیص بیماری رسید.

وی مورفولوژی خون محیطی، بیوبپسی یا نمونه گیری از مغز استخوان، فلوسایتومتری و تست های ژنتیکی را از دیگر روش های تشخیص این نوع سرطان برشمرد و خاطرنشان کرد: تشخیص قطعی بیماری با نمونه گیری از مغز استخوان صورت می گیرد که در این روش با ارزیابی مورفولوژی سلول ها، سلولهای سرطانی تشخیص داده می شود.

این متخصص خون و سرطان بزرگسالان یادآور شد: برای تشخیص دقیق نوع سرطانهای لنفوئیدی یا میلوئیدی و... از امکانات دیگری به نام فلوسایتومتری استفاده می شود.

حاجی فتحعلی تست های ژنتیکی را از دیگر روش های تشخیصی عنوان کرد که علاوه بر تشخیص؛ پیش آگهی، میزان خطر، احتمال عود بیماری را نیز نشان می دهد تا براساس آن بیمار تحت درمان مناسب قرار گیرد.

روش های درمانی

رییس بخش پیوند مغز استخوان بیمارستان آیت الله طالقانی روش های درمان این بیماری را بسیار متفاوت از جمله درمان های حمایتی و نگهدارنده و ... برشمرد و به دارو درمانی، شیمی درمانی، سلول درمانی و پیوند مغز استخوان اشاره کرد.

به گفته وی، در نوعی از سرطان خون به نام سرطان مزمن لنفوئیدی CLL بیمار نیاز به درمان خاصی نداشته و فقط سال ها تحت نظر پزشک قرار می گیرد. درمان مبتلایان به سرطان مزمن میلوئیدی CML نیز صرفا با تجویز یک داروی خوراکی صورت می گیرد و بیمار سالیان سال بدون هیچ مشکل و عارضه ای تحت درمان قرار می گیرد.

این متخصص خون و سرطان بالغان، شیمی درمانی را شایعترین درمان در سرطان عنوان کرد و افزود: در صورت ورود سرطانها از فاز خاموشی به سایر فازهای بیماری، شیمی درمانی پیچیده مرسوم ترین درمان محسوب می شود. در این روش درمانی سعی می شود سلولهای سرطانی را از بین برده و اصطلاحا بیماری را به فاز خاموشی ببریم اما این روش درمان یا علاج قطعی بیماری نیست.

این عضو هیئت علمی دانشگاه از درمان های قطعی این بیماری به روش های جدیدی نظیر سلول درمانی اشاره کرد که دریچه جدیدی را در درمان این بیماران گشوده است.

پیوند مغز استخوان درمانی موثر در سرطان خون

حاجی فتحعلی پیوند مغز استخوان را یکی از راه های درمان بسیار موثر در این بیماران ذکر کرد که به صورت وسیع در ایران از جمله در بخش پیوند مغز استخوان بیمارستان آیت الله طالقانی انجام می شود.

رییس بخش پیوند مغز استخوان بیمارستان آیت الله طالقانی با بیان این مطلب که مبتلایان به سرطان مغز استخوان پس از طی روند درمانی از بیمارستان مرخص شده و به منزل می روند خاطرنشان کرد: این افراد به دلیل ضعف سیستم ایمنی، شیمی درمانی و استفاده از داروهای مختلف تا مدتها مستعد ابتلا به عفونت هستند.

به گفته حاجی فتحعلی، برای پیشگیری از بروز عفونت ها به این بیماران توصیه می شود که نکاتی را رعایت کنند که استفاده از غذاهای کاملا پخته، شست و شوی مرتب دستها، شست و شو و ضدعفونی کامل میوه ها، ماندن در منزل، اجتناب از حضور در مکان های پر ازدحام، دوری از افراد مبتلا به عفونت های مختلف از جمله موارد مذکور است.

متخصص خون و سرطان بالغان رعایت موارد مذکور را برای این بیماران الزامی برشمرد و تاکید کرد: پس از درمان موثر پیوند مغز استخوان که سلولهای خونی در بدن تولید شد، فرد به حالت نرمال برگشته و می تواند به زندگی روزمره خود برگردد.

ضرورت رعایت جدی پروتکل های بهداشتی و قرنطینه در اپیدمی کرونا

این عضو هیئت علمی دانشگاه در ادامه سخنان خود گفت: بیماری کرونا که افراد عادی و سالم جامعه را دچار مشکلات و عوارض می کند؛ در بیمارانی که شیمی درمانی شده و دچار ضعف سیستم ایمنی هستند عوارض شدید تری را ایجاد می کند.

بنابر اعلام روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، وی در بخش دیگری از سخنان خود یادآور شد: با توجه به شرایط خاص این بیماران، تزریق واکسن کووید ۱۹ برای این بیماران اولویت دارد. با توجه به شرایط خاص و شدت پیشرفت بیماری، صرفا واکسن چینی را برای این بیماران توصیه می کنیم.

حاجی فتحعلی برای پیشگیری از ابتلا به بیماری کرونا توصیه کرد: این افراد باید حتما شرایط قرنطینه را بیشتر از سایر افراد جامعه رعایت کنند. تنها توصیه ما به این بیماران استفاده از ماسک است که اگر از دو عدد ماسک به صورت همزمان استفاده کنند مطلوب تر است. البته رعایت فاصله های اجتماعی تا دو متر نیز برای این افراد توصیه می شود. همچنین شست و شوی دستها نیز مهم است اما مهترین نکته استفاده از ماسک و رعایت فاصله های اجتماعی است.

وی با توجه به این که بیماران مذکور دچار ضعف سیستم ایمنی هستند تاکید کرد: افرادی که با این بیماران در یک منزل زندگی می کنند نیز باید رعایت پروتکل های بهداشتی و استفاده از ماسک را بطور جدی انجام دهند؛ زیرا اگر مبتلا به بیماری کووید -۱۹ شوند باعث می شوند جان این بیماران نیز به خطر افتد. بنابراین این بیماران و افرادی که با آنها در ارتباط هستند باید به طور جدی پروتکل های بهداشتی و شرایط قرنطینه را رعایت کنند.

انجام بیش از ۱۶۰ پیوند مغز استخوان در اپیدمی کرونا در بیمارستان طالقانی

عضو هیئت علمی گروه خون و سرطان بالغان دانشگاه با تاکید بر تداوم روند درمان این بیماران در اپیدمی کرونا گفت: اغلب این بیماران دارای وضعیت اورژانسی هستند و در صورت عدم پیوند مغز استخوان به موقع، بیماری آنها عود می کند که شرایط بیمار از نظر پاسخ به درمان بسیار سخت می شود.

به گفته وی برخی بیماران نیز وضعیت اورژانسی ندارند مثل مبتلایان به تالاسمی که در مورد آنها می توانیم صبر کنیم و پیوند مغز استخوان آنان با تاخیر صورت پذیرد.

دکتر عباس حاج فتحعلی همچنین از انجام ۱۶۱ پیوند مغز استخوان در طول سال گذشته در بیمارستان طالقانی خبر داد و یادآور شد که روند درمان بیماران نیازمند پیوند در طول پاندمی کرونا متوقف نشده و همچنان در این مرکز ادامه داشته است.

رییس بخش پیوند مغز استخوان بیمارستان طالقانی گفت: در طول سال گذشته علیرغم شیوع بیماری کرونا با یاری همکاران عزیز تقریبا هیچ خللی در درمان این بیماران رخ نداد و با همان جدیت و سرعت سالهای پیشین پروسه درمان بیماران را پیش بردیم.

به گفته این متخصص خون و سرطان بالغان، هم اکنون نیز بخش پیوند مغز استخوان بیمارستان آیت الله طالقانی با ظرفیت کامل در حال خدمت رسانی و درمان این بیماران است زیرا روند درمانی این بیماران نباید به تعویق بیفتد و برای بازگشت به زندگی عادی باید هر چه سریعتر پیوند شوند.

حاجی فتحعلی، بخش پیوند مغز استخوان بیمارستان طالقانی را با داشتن ۲۰ تخت پیوند جزو یکی از بزرگترین مراکز پیوند مغز استخوان در کشور و دنیا عنوان کرد که سالیانه حدود ۲۰۰-۱۷۰ پیوند مغز استخوان انجام می دهد و خاطرنشان کرد با وجود شیوع ویروس کووید ۱۹ در سال ۱۳۹۹ نیز ۱۶۱ پیوند مغز استخوان در این بخش انجام پذیرفته است.