پوست صدفی!

چه عواملی در ابتلا نقش دارند؟

ابتلا به پسوریازیس، دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد، برای مثال، ژنتیک یکی از این دلایل به حساب می‌آید. به‌طور کلی، شواهدی از دخالت ژنتیک در این بیماری وجود دارد. معمولا در بستگان درجه اول و دوم بیماران مبتلا به پسوریازیس، ابتلا به این بیماری دیده می‌شود. در صورت گرفتاری یکی از والدین، احتمال ایجاد بیماری در فرزند حدود 14 درصد است و اگر هر دو والد مبتلا باشند، احتمال بیماری 41 درصد خواهد شد. در صورت گرفتاری یک خواهر یا برادر، گرفتاری فرد دیگر در 6 درصد موارد می‌تواند محتمل باشد. نقش برخی دیگر از عوامل ژنتیکی نیز در این بیماری ثابت شده است. یکی از دلایل ابتلا به این بیماری، عوامل محیطی محسوب می‌شود. برای مثال، ضربه‌های فیزیکی یا آسیب‌های شیمیایی، الکتریکی، جراحی، عفونت‌ها به‌ویژه عفونت‌های استرپتوکوکی، مصرف داروهایی مثل «لیتیوم»، داروهای ضدمالاریا، داروهای مسکن یا برخی داروهای ضدفشارخون بالا، تماس با اشعه ماورای بنفش موجود در نور خورشید، سن بلوغ، الکل و سیگار می‌توانند در ابتلا نقش داشته باشند. علاوه بر این، در بیماران مبتلا به ایدز نیز بروز پسوریازیس بیشتر است. در مورد این بیماری، مثل بسیاری از بیماری‌های مرتبط با سیستم ایمنی، نقش استرس‌های روحی و عصبی کماکان چالش‌برانگیز باقی مانده و شعله‌وری بیماری با استرس‌های شدید محیطی یا روحی محتمل است. بارداری و تغییرات هورمونی در این دوران، می‌تواند هر دو نقش برانگیزاننده یا خاموش‌کننده بیماری را داشته باشد اما اغلب بیماران در این دوران بهبودی و آرامش بیشتری دارند.

این بیماری را بشناسید

پسوریازیس یا بیماری صدف، نوعی بیماری نسبتا شایع، مزمن و التهابی پوست است که حدود 1/5 درصد تا 3درصد از افراد جوامع مختلف را گرفتار می‌کند و در برخی مناطق شیوع آن تا 5 درصد افراد جامعه نیز می‌تواند باشد. بروز این بیماری یا میزان افرادی که سالانه به این بیماری مبتلا می‌شوند، حدود 60 نفر از هر صد هزار نفر جمعیت است. شروع بیماری از 12 تا 45 سالگی گزارش شده و به‌طور متوسط 22 سالگی در مردان و 16 سالگی در زنان است. هر چقدر سن شروع بیماری پایین‌تر باشد، شدت آن نیز بیشتر خواهد شد و معمولا والدین و بستگان درجه اول این افراد هم بیماری را داشته‌اند. به‌طور کلی گرفتاری هر دو جنس برابر است.

علائم بیماری چیست؟

از نظر تظاهرات بیماری، باید گفت دوره بیماری از چند هفته تا تمام طول عمر متغیر است. بیشتر فرم‌های بالینی بیماری در قبل از 40 سالگی بروز می‌کنند ولی گاهی به شکل مادرزادی نیز این بیماری ظاهر می‌شود. اشکال بیماری متنوع است که می‌توان به قطره‌ای و پلاکی‌شکل (شایع‌ترین فرم بیماری است)، فرم چرکی یا پوستولر اشاره کرد. علاوه بر این، نوعی شدید که به شکل سرخی وسیع و گسترده در سطوح بزرگی از بدن ظاهر می‌شود، یکی دیگر از اشکال این بیماری به حساب می‌آید. بیماری ممکن است در سر، دست‌ها و پاها، نواحی چین دار بدن مثل چین آرنج یا زانو یا کشاله ران، نواحی تناسلی، مخاط و بالاخره در ناخن‌ها ظاهر شود. در برخی موارد ممکن است همراه با بیماری پوستی، درگیری مخاط‌ها یا چشم و التهاب مفاصل به‌ویژه مفاصل انگشتان دست دیده شود که به این حالت «آرتریت پسوریاتیک» گفته می‌شود. پلاک پسوریازیسی به شکل ضایعه‌ای پوستی و نسبتا برجسته با سطحی پوسته‌دار به رنگ نقره‌ای است که با خراشیدن، این پوسته‌ها کنده می‌شود و سطحی سرخ‌رنگ و ملتهب ظاهر خواهد شد. اندازه این پلاک‌ها از چند سانتی‌متر تا سطوح بزرگی از پوست بدن را درگیر می‌کند و ظاهری ناخوشایند به پوست می‌دهد.

وقتی اشتباه گرفته می‌شود

در بسیاری از موارد این بیماری به غلط با اگزما یا حساسیت پوستی اشتباه می‌شود. گرچه درمان هر دو حالت نقاط مشترکی دارند، اما باید نسبت به پسوریازیس با دقت و اهتمام بیشتری برخورد شود و طبعا تشخیص و درمان این موارد به خبرگی، تخصص و دید بالینی پزشک بستگی دارد. اگزمای سبورئیک یکی از تشخیص‌هایی است که چالش فراوانی در افتراق آن با پسوریازیس ایجاد می‌کند. در این نوع اگزما بیشتر گرفتاری سر، اطراف بینی، بین ابروها و پشت گوش‌ها دیده می‌شود ولی کلیدهای تشخیصی همچون روشن‌تر بودن رنگ ضایعات پوستی درماتیت سبورئیک و شوره‌های چرب و چسبنده بودن آنها، امکان تشخیص و افتراق آن را از شوره‌های خشک و خارش‌دار و پلاکی‌شکل پسوریازیس، برای پزشک متخصص امکان‌پذیر می‌کند. اگزمای دست و پا نیز چالش تشخیصی جدی برای پزشک و بیمار ایجاد می‌کند که در اینجا هم رنگ سرخ و ملتهب، پوسته ریزی زیاد پس از خراشاندن سطح ضایعه و لبه‌های واضح و مشخص پسوریازیس به افتراق آن از اگزما کمک می‌کند.

چگونه درمان می‌شود؟

در درمان ضایعات محدود و کوچک معمولا از داروهای موضعی همچون ترکیبات تار(Tar)، کورتیکواستروئیدهای موضعی یا تزریقی، مشتقات ویتامین D به شکل موضعی، داروهای تنظیم‌کننده سیستم ایمنی یا ترکیبی از موارد فوق استفاده می‌شود. در ضایعات گسترده‌تر و مقاوم، از درمان‌های خوراکی یا تزریقی می‌توان کمک گرفت. داروهای جدیدتری که به داروهای بیولوژیک معروف شده‌اند، برای درمان موارد مقاوم و گسترده بیماری به کار می‌روند، ولی باید با احتیاط خاص و انجام آزمایش‌های متعدد یا بستری شدن در بیمارستان تجویز شوند. از نور درمانی یا همان فتوتراپی هم می‌توان در موارد گسترده کمک گرفت. نوعی لیزر به نام «اکسایمر» نیز در برخی موارد کاربرد درمانی دارد. نکته بسیار مهم و کاربردی در درمان پسوریازیس، لزوم اجتناب از درمان بیماری با کورتیکواستروئیدهای قوی خوراکی و تزریقی قبل از تأیید و تاکید بیماری به شکل تخصصی است. چون این داروها به غیر از آن که شکل ضایعات پوستی را تغییر داده و رسیدن به تشخیص را دشوار می‌کنند خطرات جدی همچون شعله‌ور کردن بیماری و انتشار آن به سطوح وسیعی از پوست یا کل سطح پوست یا شعله ور کردن فرم چرکی و التهابی بیماری را در بر دارند. پس این داروها را باید صرفا بعد از تایید تشخیص قطعی بیماری و فقط در شرایط بسیار خاص مصرف کرد.
موج مصرف بی‌رویه و گاهی بدون تجویز کورتیکواستروئیدها، خطر گسترش فرم‌های شدید بیماری پسوریازیس را به‌شدت افزایش داده است. از نظر پیش آگهی بیماری باید گفت در اغلب موارد، پسوریازیس قابل کنترل است و با مصرف داروها می‌توان بدون بروز عوارض جدی تا سال‌ها بیماری را به‌خوبی کنترل کرد. اما نکته مهم، لزوم استمرار درمان و همکاری و مراجعه منظم بیمار به پزشک معالج است. بیماری پسوریازیس یک بیماری صعب‌العلاج محسوب می‌شود و نه لاعلاج، در نتیجه درمان و کنترل آن، صبر و حوصله فراوان می‌خواهد. با درمان موثر، امکان مخفی شدن بیماری تا سال‌های طولانی وجود دارد.

آزاده جلالوند