چراغ سبز واشنگتن به آنکارا

ترکیه از مدت‌ها پیش اعلام می‌کرد به دنبال منطقه‌ای امن در شمال سوریه است. در واقع آنکارا می‌خواست مواضع و پایگاه‌های نیروهای کرد را در این مناطق از بین ببرد تا امنیت مرزهایش بیش از پیش تامین شود؛ اما مانع اصلی پیش روی ترکیه حضور نیروهای نظامی آمریکا و حمایت از کردها بود. با این حال، این ماجرا از چند روز پیش و به دنبال حرف‌های رئیس‌جمهور ترکیه در محافل مختلف شکل جدی‌تری به خودش گرفت. اردوغان چند روز پیش ضمن انتقاد از آمریکا گفته بود اطرافیان دونالد ترامپ به توصیه‌های او درباره عقب‌نشینی نیروهای آمریکایی از شرق فرات در سوریه عمل نکرده‌اند. اما به نظر می‌رسد تماس تلفنی که یکشنبه‌شب میان اردوغان و ترامپ شکل گرفت، راه آنکارا را برای آغاز این عملیات هموار کرد. اردوغان همچنین نام «چشمه صلح» را برای عملیات جدید خود انتخاب کرد تا پس از «سپر فرات» و
«شاخه زیتون»، این سومین عملیات ترکیه در خاک سوریه باشد.
خالی‌کردن پشت کردهای سوریه
بیانیه‌ای که کاخ سفید بعد از این تماس تلفنی منتشر کرد و همچنین اظهارات خود اردوغان، به‌خوبی نشان داد واشنگتن‌ پشت نیروهای حامی خود در شمال سوریه را خالی کرده است. در این بیانیه آمده است: ترکیه به‌زودی عملیات خود را که مدت‌هاست برای آن برنامه‌ریزی کرده، در شمال سوریه پیش می‌برد. نیروهای مسلح آمریکا نه از این عملیات حمایت می‌کنند و نه در آن مشارکت می‌کنند. نیروهای آمریکایی خلافت منطقه‌ای داعش را شکست داده‌اند و دیگر در این منطقه نخواهند بود. در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: آمریکا دیگر نمی‌تواند اعضای داعش را برای سال‌ها که هزینه زیادی برای مالیات‌دهندگان آمریکایی به همراه خواهد داشت، نگه دارد. بر همین اساس، از این به بعد ترکیه مسوول تمامی جنگجویان داعش در منطقه است که در دو سال گذشته بازداشت شده‌اند.
در پیامی که کاخ سفید در مورد تماس اردوغان و ترامپ منتشر کرده، به دو نکته مهم اشاره شده است، اول این‌که آمریکا در عملیات نیروهای نظامی ترکیه در شرق فرات، شرکت نمی‌کند و از این عملیات حمایت به عمل نمی‌آورد. نکته دوم که در واقع امتیاز مهمی به آنکارا محسوب می‌شود، این است که از این به بعد ترکیه مسؤول حفظ داعشی‌هایی خواهد بود که در دو سال اخیر در این مناطق توسط آمریکا دستگیر شده‌اند. به گفته کارشناسان، در واقع سپردن وظیفه حفظ امنیت داعشی‌های زندانی به ترکیه، عملا به مثابه دادن یک هدیه ارزشمند به ترکیه است؛ زیرا این داعشی‌ها برای ترکیه یک منبع اطلاعاتی مهم خواهند بود و دوم این که نیروهای مسلح کرد تحت امر پ‌ک‌ک، نخواهند توانست آنان را مانند یک ابزار فشار در برابر آنکارا به کار بگیرند.
آغاز عقب‌نشینی نیروهای آمریکایی
همزمان با این تحولات، یک مسوول بلندپایه ترکیه روز گذشته اعلام کرد ترکیه در انتظار خروج نیروهای آمریکایی از سوریه است تا عملیات نظامی در شرق فرات را آغاز کند. این مسوول ترکیه گفت ارتش آمریکا روز گذشته به طور کامل تجهیزات نظامی خود را از پایگاه تل أرقم در شهر رأس‌العین و نیز ایست بازرسی در تل أبیض خارج کرده است.
از سوی دیگر، یکی از مقامات نظامی آمریکا به رویترز در این زمینه گفت: نیروهای آمریکایی هرگز از نیروهای کرد در برابر حمله ترکیه در سوریه دفاع نخواهند کرد و آمریکا به نیروهای دموکراتیک سوریه اطلاع داده که هرگز از آنها در هیچ جای سوریه در برابر ترکیه حمایت نخواهد کرد. وی خاطرنشان کرد: نیروهای آمریکایی با تمام تجهیزات پایگاه تل ارقم در راس‌العین و یک مقر نظامی دیگر در تل ابیض در شمال شرق سوریه در مرزهای ترکیه را تخلیه کردند.
در همین حال، فرماندهی کل نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد/SDF) روز گذشته در بیانیه‌ای که در وب‌سایت این گروه منتشر شد، این عقب‌نشینی را تأیید کرد و گفت برخلاف تلاش‌هایی که کردیم، تا از تنش نظامی با ترکیه اجتناب کنیم و برخلاف نرمشی که برای پیشبرد ساز و کار امنیت مرزی نشان دادیم، نیروهای آمریکایی به تعهدات خود عمل نکردند و نیروهای خود را از مناطق مرزی با ترکیه خارج کردند و ترکیه نیز در حال آماده شدن برای اشغال شمال و شرق سوریه است.
در همین راستا، دونالد ترامپ نیز روز گذشته در پیامی توییتری به این مساله واکنش نشان داد. رئیس جمهور آمریکا درپیام خود نوشت: آمریکا قرار بود ۳۰ روز در سوریه بماند، ولی ما سال‌ها ماندیم و بدون هیچ هدفی بیشتر و بیشتر در این جنگ فرو رفتیم.
رئیس‌جمهور آمریکا با اشاره به کردهای سوریه نوشته است:کردها همراه ما جنگیدند با مقدار زیادی پول و تجهیزات که از ما دریافت کردند. آنها دهه‌هاست که با ترکیه می‌جنگند. من برای سه سال است که این جنگ را متوقف کرده‌ام اما زمان آن است که از این جنگ‌های بی پایان مسخره خارج شویم. بسیاری از آنها قومی و قبیله‌ای هستند. ما باید سربازان خود را به خانه بازگردانیم.
ترکیه آماده شروع حملات
در این میان، مقامات ترکیه به سرعت به این مساله واکنش نشان دادند و گفتند این حملات به‌زودی آغاز می‌شود. در همین راستا، اردوغان پس از تماس تلفنی با ترامپ گفت: ما مقدمات را چیده‌ایم و طرح عملیات نظامی در شرق فرات را تهیه و تکمیل کرده و دستورات لازم را در این باره صادر کرده‌ایم. عملیات ما در شرق فرات در حدی نزدیک است که می‌توانیم بگوییم امروز یا فردا انجام می‌شود. رئیس‌جمهور ترکیه در بخش دیگری از حرف‌هایش درباره استرداد تروریست‌های خارجی داعش به کشورهای خودشان گفت: ما خواهان برگرداندن جنگجویان به کشورهای خودشان هستیم. ما از دوستان‌مان خواستیم بگویند چه نوع اقداماتی برای بازگرداندن آنها به کشورهایشان باید انجام شود.
ابراهیم کالین، سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه در سخنانی درباره منطقه امن در شمال سوریه مدعی شد هدف از ایجاد این منطقه پاکسازی مرزها از عناصر تروریستی و تأمین امنیت مرزها برای بازگشت آوارگان سوری به کشورشان است. وی در توییتی نوشت: منطقه امنی که قرار است در شمال سوریه ایجاد شود تمامیت ارضی سوریه را تهدید نمی‌کند و ترکیه چشم طمعی به خاک هیچ‌کس ندارد.

هدف آنکارا از عملیات نظامی

تمام تحرکات نظامی پیشین نیروهای ترکیه در شمال سوریه، معطوف به کرانه غربی رود فرات بوده است. در این مناطق، کردهای مسلح تحت امر پ.ک.ک، از قدرت دفاعی چندانی برخوردار نبودند و پس از مقاومتی کوتاه، ناچار به ترک میدان شدند.
حالا ترکیه به دنبال آن است که در شرق فرات نیز دست به عملیات بزند. یعنی در منطقه‌ای که شهرهای مهمی همچون کوبانی، صرین،
عین عیسی، تل ابیض، رقه و دیرالزور در آنجا قرار دارند. این مناطق از چند سال پیش توسط نیروهای شبه‌نظامی وابسته به پ.‌ک.‌ک اداره می‌شوند و به شکل یک حکومت محلی سیاسی به نام خودمختاری شمال و شرق سوریه تشکیل شده است.
از سوی دیگر، گروه‌های مسلح کرد وابسته به پ.‌ک.‌ک در شرق فرات، غالبا جوان، کم‌سن و سال، کم‌تجربه و فاقد امکانات و تجهیزات پیشرفته هستند. آنان، در جنگ خیابانی و حملات چریکی در برابر داعش تا حدودی موفق عمل کردند. اما بی‌شک بدون حمایت هوایی و رصدهای اطلاعاتی نیروهای آمریکایی نمی‌توانستند داعش را شکست دهند. اما حالا آنان نه در برابر یک گروه تروریستی بی‌تجربه و هیجانی به نام داعش، بلکه در برابر ترکیه خواهند جنگید که دارای یک ارتش منظم و مکانیزه قدرتمند است.

علی باقری

بین‌الملل