خنیاگران سالخورده در راه پایتخت

چه شد تصمیم به برگزاری جشنواره موسیقی «آینه‌دار» گرفتید، آن هم در شرایطی که جشنواره‌های مختلفی در عرصه برگزار می‌شود و موسیقی نواحی هم در این میان سهمی دارد.

شاید بتوانم بگویم برگزاری این جشنواره مدیون استاد سمندری است. من مشغول کار روی موسیقی نواحی بودم و خیلی دوست داشتم ایشان را ببینم. در کل کشور هم فقط چند عکس و یک آلبوم صوتی از ایشان منتشر شده بود، سراغشان رفتم تا یک فیلم مستند درباره او و زندگی‌اش بسازیم. اما در همان آغاز راه استاد سمندری فوت کرد و ما او را از دست دادیم بی‌آن‌که توانسته باشیم از او و شیوه نوازندگی و موسیقی اش چیزی ثبت و ضبط کنیم. به این ترتیب ایده جشنواره در من شکل گرفت و دو سال به آن فکر می‌کردم. البته این موضوع را با آقای رسول اف هم که در کار ساخت مستند از زندگی هنرمندان موسیقی نواحی بود، مطرح کرده بودم. بعد هم که کار را شروع کردیم و جشنواره کم کم شکل گرفت و به دوره پنجم رسید. در واقع هدف ما از برگزاری این جشنواره ثبت و آرشیو فعالیت‌های هنرمندان موسیقی نواحی است، هنرمندانی که در حال از دست دادن آنها هستیم و از بسیاری‌شان اطلاعات و تصاویر چندانی نداریم. برنامه‌مان هم به این ترتیب است که سراغ سالخورده‌ترین نوازندگان و خوانندگان هر منطقه می‌رویم و آنها را برای اجرا و در کنارش ضبط و آرشیو به تهران می‌آوریم.

به نظر خودتان جشنواره به جایی که باید رسیده است؟

راستش از دوره دوم برگزاری دیدم به چیزی که می‌خواستیم رسیده‌ایم و این موضوع خیلی خوشحال ‌کننده بود.

امسال سراغ بخش‌های شمالی ایران رفته اید و قرار است هنرمندانی از استان‌های گلستان، مازندران و گیلان به جشنواره بیایند. درباره این انتخاب هم توضیح دهید.

ما در برگزاری جشنواره سراغ استان‌ها نمی‌رویم و در واقع محدوده‌های جغرافیایی را که حوزه فرهنگی و موسیقایی مشترک دارند، انتخاب می‌کنیم. این سه استان هم به همین دلیل انتخاب شده‌اند. امسال موسیقی تالش تا دامنه مازندران، گلستان و علی‌آباد کتول را مورد توجه قرار داده‌ایم. البته شمال گلستان از بندرگز شروع می‌شود و تا آزادشهر ادامه پیدا می‌کند که این حوزه‌های دیگری را در برمی‌گیرد و ما آن بخش از شمال را به دوره بعدی اختصاص داده‌ایم.

جامعه موسیقی هنوز آن‌طور که باید موسیقی نواحی را جدی نگرفته است. به نظر شما این جشنواره می‌تواند امکان آشنایی و پیوند بیشتری را میان جامعه موسیقی و هنرمندان نواحی برقرار کند؟

اگر چنین اتفاقی رخ دهد، هنرمندان می‌توانند ایده‌های تازه‌ای را در این موسیقی‌ها پیدا کنند. قبل‌تر هم شاهد چنین اتفاقات خوبی بوده ایم، مثلا اگر استاد صبا روی موسیقی گیلان کار نمی‌کرد «زرد ملیجه» ساخته نمی‌شد. از این نمونه‌ها زیاد داریم و امیدوارم دانشجویان موسیقی به این موضوع توجه نشان دهند و از این فرصت بهره ببرند.

گفتید هدف اصلی‌تان ثبت و آرشیو بخش مهمی از حافظه موسیقی کشورمان بوده است. این آثار منتشر هم می‌شود؟

بله. قرار است منتشر شود. این اتفاق خیلی مهم است، اگر روزی دماوند ناپدید شود، هیچ کس باور نمی‌کند، اگر روزی برج آزادی ناپدید شود، برایمان قابل هضم نیست، اما در عرصه موسیقی نواحی می‌بینیم که قله‌های بزرگی ناپدید می‌شوند و هیچکس هم متعجب نمی‌شود، ما باید شیوه کار و موسیقی شان را جایی برای آینده ثبت کنیم، وقتی تمام ابزار چنین کارهایی را داریم، پس در برابر آیندگان مسؤولیم.

زکات فرهنگی یک مجموعه غیر دولتی

احسان رسول اف، رئیس پنجمین جشنواره موسیقی نواحی «آینه دار» در نشست خبری که روز گذشته برگزار شد، نکات جالبی را عنوان کرد. او گفت: هدف اصلی ما آرشیو، ثبت، ضبط و نگهداری میراث موسیقایی این کشور است که سال‌های گذشته به آن کم توجهی شده است. این یک پروژه غیرانتفاعی است که حین انجام کارهای دیگر مجموعه ما در قالب یک زکات فرهنگی برگزار می‌شود و فکر می‌کنم این یک وظیفه عمومی مجموعه ماست که خود را ملزم به انجام آن می‌دانیم. وظیفه ما در این چارچوب اصلا کار اقتصادی نیست بلکه رسالت ما آرشیو کردن آثار هنرمندان موسیقی اقوام ایران است که بشدت برای ما اهمیت دارد.

پنجمین جشنواره موسیقی نواحی «آینه دار» که طی روزهای 9 تا 13 آذر در تالار رودکی تهران برگزار می‌شود، تلاش دارد نمونه‌هایی از موسیقی و آیین‌های برآمده از فرهنگ، آداب و سنت‌های اقوام دامنه شمالی البرز، مردمان ساکن استان‌های گیلان، مازندران و بخش کوهپایه‌ای گلستان را بازتاب دهد.

به گفته او، فروش بلیت این جشنواره از 3 آذر در سایت تیوال آغاز می‌شود و قیمت آن هم 50 هزار تومان است اما برای دانشجویان نیم بها خواهد بود.

زینب مرتضایی فرد

فرهنگ و هنر