عمو سام در تعقیب عمران خان

وزیر خارجه آمریکا در سفر یک روزه خود با همتای پاکستانی خویش و نیز عمران خان نخست وزیر این کشور دیدار کرد.

جوزف دانفورد رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا، آلیس ولز و زلمی خلیل‌زاد مشاور وزیر امور خارجه آمریکا در امور افغانستان در سفر به پاکستان مایک پمپئو را همراهی کردند.

این سفر در مقطع حساسی انجام شد، زمانی که با روی کار آمدن عمران خان تصور می‌شود پاکستان مسیر جدیدی برای سیاست خارجی خود پیش بگیرد و تحولات بزرگی در روابط این کشور با قدرت‌های جهان در پیش باشد.

اما نشانه‌های سردی روابط در همان زمان ورود پمپئو آشکار بود، زمانی که هیچ یک از مقامات بلند پایه حتی وزیر امور خارجه در مراسم استقبال از وی حضور نداشتند. آمریکایی‌ها در چند سال گذشته روابط چندان خوبی با پاکستانی‌ها
نداشته و بیشتر ترجیح داده‌اند خود را به رقیب این کشور یعنی هند نزدیک کنند. آمریکایی‌ها در این سالها روابط دفاعی و نظامی خود را با هند افزایش دادند که این موضوع نگرانی جدی پاکستان را در پی داشته است.

فشار فزاینده به اسلام آباد

سردی روابط با انتخاب عمران خان به عنوان نخست‌وزیر پاکستان شدت بیشتری گرفته است. آمریکا از چندی پیش سختگیری و بهانه‌جویی برای فشار به پاکستان را آغاز کرده که با روی کار آمدن دولت عمران‌خان روند جدی‌تری به خود گرفته است. در آخرین اقدام، آمریکایی‌ها این هفته از قطع کمک 300 میلیون دلاری به پاکستان خبر دادند که ضربه‌ای دیگر به روابط پرتنش دو کشور بود. این اولین‌بار نیست که آمریکا کمک مالی به پاکستان را متوقف می‌کند و در ابتدای سال جاری میلادی بیش از 500 میلیون دلار کمک مالی واشنگتن به اسلام‌آباد لغو شد . علت قطع این کمک عدم همکاری اسلام‌آباد با آمریکا برای کنترل اوضاع افغانستان و مبارزه با طالبان عنوان شده است. آمریکایی‌ها می‌گویند پاکستان عزم جدی برای مقابله با طالبان ندارد و در مقابله با گروه‌های تروریستی و شبه نظامیان قاطع عمل نکرده است. رئیس‌جمهور جدید آمریکا دونالد ترامپ نیز مدام این ادعا را تکرار و مدعی شده پاکستان به پناهگاهی امن برای شبه نظامیان و تروریست‌ها تبدیل شده و همین موضوع موجب تداوم جنگ 17 ساله در افغانستان شده است. کمی قبل تر، وزارت بازرگانی آمریکا دو شرکت پاکستانی را به دلیل تأمین مواد مورد نیاز برای ساخت سلاح‌های هسته‌ای تحریم کرده بود.

نگرانی از تشکیل اتحاد منطقه ای

گرچه آمریکایی‌ها علت ناراحتی خود از پاکستان را موضوع افغانستان عنوان می‌کنند، اما بعضی تحلیلگران معتقدند علت اصلی نزدیکی پاکستان به چین و ایران است. کارشناسان معتقدند با روی کار آمدن عمران‌خان این نگرانی میان آمریکایی‌ها به وجود آمده که پاکستان با نزدیکی بیشتر به چین و ایران باعث شکل گیری نوعی اتحاد منطقه‌ای ضد آمریکا شود.

آنها معتقدند مواضع مستقل عمران خان ازجمله تمایل وی به نزدیکی بیشتر به کشورهایی چون ایران و چین عامل تشدید فشارها ضد پاکستان است. وی در اولین سخنرانی خود از لزوم دوستی نزدیک‌تر پاکستان با چین سخن گفت، کشوری که چندان محبوب غربی‌ها نیست، اما قدرت اقتصادی بالایی دارد و می‌تواند دوست خوبی برای پاکستانی‌ها باشد. عمران‌خان همچنین رویکرد مثبتی در قبال ایران اتخاذ کرده و پس از پیروزی در انتخابات چندین بار از لزوم دوستی نزدیکتر دو کشور و تمایل خویش به سفر به کشورمان سخن گفته است.

مقامات 2 کشور چه می‌گویند؟

در پی اعلام قطع کمک آمریکا، شاه محمود قریشی وزیر امور خارجه پاکستان با شرکت در یک کنفرانس خبری اعلام کرد: روابط پاکستان و آمریکا تقریبا به حالت تعلیق درآمده و اگر واشنگتن شیوه خود را تغییر ندهد تنش دیپلماتیک بین دو کشور ادامه خواهد داشت.

وی افزود نوع توافق پاکستان با وزیر خارجه آمریکا تعیین‌کننده راهبرد سیاسی آینده روابط دو کشور خواهد بود. قریشی در بخش دیگری از سخنان خود به این موضوع اشاره کرد که آمریکا پرداخت بدهی خود به پاکستان را متوقف کرد، نه کمک مالی به این کشور. پمپئواما قبل از سفر در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام کرد امیدوار است بتواند پاکستان را برای همکاری جهت برقراری صلح پایدار در افغانستان راضی کند. پمپئو روز سه‌شنبه در کنفرانس خبری پیش از سفر به پاکستان گفت که واشنگتن‌خواهان دور جدیدی از روابط با اسلام‌آباد است، بویژه با هدف برقراری امنیت در افغانستان. وی همچنین از اسلام آباد خواست تا برای حصول این امر به واشنگتن کمک کند. وزیر خارجه آمریکا در ادامه گفت: پیش از این به‌عنوان رئیس سابق سازمان سیا با پاکستان کار کرده‌ام و می‌دانم که روابط اسلام‌آباد - واشنگتن با چالش‌های زیادی روبه‌رو است.

پاکستان در مسیر استقلال

دولت جدید پاکستان اعلام کرده نوع روابط با آمریکا براساس احترام متقابل خواهد بود و اسلام‌آباد از درخواست‌های غلط و نامعقول واشنگتن پیروی نمی‌کند. اما بیشتر کارشناسان پاکستانی بر این باورند که سفر پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا به پاکستان تأثیر چندانی نداشته و دو کشور بر مواضع قبلی اصرار کرده‌اند تا این مذاکرات بی‌نتیجه پایان یابد. با این‌که آمریکایی‌ها اعلام کرده‌اند به‌دنبال مذاکرات سیاسی جدی برای همکاری دوباره با پاکستان هستند، اما با توجه به فضای بی‌اعتمادی بین دو کشور و فشارهای پی در پی واشنگتن بعید است گفت‌وگوهای سیاسی بین مقامات دو کشور نتیجه‌ای داشته باشد. بخش بزرگی از تحلیلگران پاکستانی نیز معتقدند در 71 سال گذشته پاکستان به علت همکاری با آمریکا ضررهای زیادی متحمل شده و زمان آن رسیده است که سیاست خارجی پاکستان با حضور عمران خان در مسیر جدیدی قرار گیرد. این تحلیلگران می‌گویند آمریکا همیشه از پاکستان برای رسیدن به منافع منطقه‌ای خود سوءاستفاده کرده است، لذا با توجه به این واقعیت انکارناپذیر دولت پاکستان با تعیین سیاست‌های جدید ضمن افزایش روابط نظامی و اقتصادی با کشورهای همسایه بویژه چین و روسیه می‌تواند از میزان وابستگی به آمریکا بکاهد.

امیر عباس اصغری

بین‌الملل