هنوز هم رسم دلبری را می‌داند

اما بعضی تکه‌ها آن‌قدر در تو پررنگ می‌شوند که همه وجودت را می‌گیرند. آن‌قدر که می‌توانی چشم هایت را ببندی و حس کنی همان آنجایی. بعد هم که چشم‌هایت را باز کنی و به دنیای واقعی بیایی شیرینی این سفر درونی با تو باشد و هم دلتنگی ات را کمتر کند و هم بیشتر.

حتما شما هم از این دست دلخوشی‌ها دارید، مثلا اغلب ما نسبت به حرم امام رضا(ع) این حس را داریم، می‌توانیم حتی با چشم‌های باز و نه حتما بسته با خودمان مرورش کنیم و دلمان خیلی سریع پر بگیرد و برود به حرم. دل من از سال‌ها پیش که گره خورد به وسعت میدان نقش جهان. تکه‌هایی از من آنجا جا مانده و تکه‌هایی از آنجا هم در من. می‌توانم هر جای دنیا چشم هایم را ببندم و دلم گنبد و گلدسته‌های دو مسجد بی نظیر نقش جهان را نگاه کند تا برسد به آسمان. بعد دوباره از آسمان به سمت پایین نگاه کند و گلدسته‌ها را رد کند و برسد به کاشیکاری دیوارهای مساجد. بعد برود گوشه‌ای بایستد و زل بزند به اطرافش. به معماری بی‌نظیری که انگار تو را به قطره‌ای کوچک بدل می‌کند در برابر وسعت یک اقیانوس بزرگ. باور ندارید؟ می‌توانید این بار بروید یکی از گوشه ‌های میدان بایستید و اطرافتان را نگاه کنید. آن وقت حس می‌کنید در یک شکوه بزرگ احاطه شده‌اید و انسان خاکی در برابر آسمان و کاشی‌های آبی رنگ اطرافش هیچ نیست... .

در نقش جهان می‌شود دو مسجد بی‌نظیر را دید. همان‌ها که گنبد و گلدسته‌هایشان از هر عابری دلبری می‌کنند و پایش را کندتر که بایستد و سهمی ببرد از آسمانی که گوشه‌ای از زمین افتاده است. مسجدهای امام و شیخ لطف‌ا... دو ضلع نقش جهان را گرفته‌اند و البته گرداگرد خود 200حجره هم دارند که محل فروش صنایع‌دستی اصفهان هستند. هر چند حالا با کج‌سلیقگی برخی‌شان شده‌اند محل فروش دمپایی پلاستیکی و قابلمه، اما اینها که چیزی از ماه بودن نقش جهان کم نمی‌کند. می‌کند؟ می‌دانم که پاسخ شما هم منفی است.

مسجد امام مهم‌ترین مسجدی است که از دوره صفویان در ایران برجای مانده‌ است. کار ساخت این مسجد سال 1020 هجری قمری آغاز و تزئینات نهایی آن در زمان شاه سلیمان انجام شد. معمار این مسجد استاد علی‌اکبر اصفهانی و کتیبه سر در آن به خط علیرضا عباسی است. علاوه بر آن کتیبه‌های دیگری به خط عبدالباقی تبریزی و محمدرضا امامی در همه جای مسجد وجود دارد. از ویژگی‌های این مسجد کاشیکاری بسیار زیبا و هنرمندانه، رابطه معماری و بصری مسجد و مناره‌های چهارگانه آن با میدان، نابرابری محور میدان با قبله و تصحیح آن در دهلیزهای ورودی و بازتاب صدا در زیر گنبد مسجد است.

مسجد شیخ لطف‌ا... دیگر مسجد تاریخی و شناخته‌شده شهر اصفهان و مجموعه تاریخی میدان نقش جهان است که در دوران صفوی ساخته شده است. این مسجد شاهکاری از معماری و کاشیکاری قرن یازدهم هجری است که توسط استاد محمدرضا اصفهانی از معماران نامدار آن دوره ساخته شده ‌است. مسجد شیخ لطف‌ا... به فرمان شاه عباس اول در مدت 18 سال بنا شده و در ضلع شرقی میدان نقش جهان و مقابل عمارت عالی‌قاپو و در همسایگی مسجد شاه واقع شده است. این مکان مذهبی برای تجلیل شیخ لطف‌ا... میسی بنا شده و سالانه گردشگران زیادی را جذب خود می‌کند.

یک ضلع دیگر میدان، کاخ عالی قاپو را در خود جای داده است. عالی‌قاپو در ترکی به معنی «درگاه بلند» بوده و ساختمانی است که در ورودی دولتخانه صفوی محسوب می‌شده است. می‌گویند ابتدا شکلی ساده داشته و به مرور زمان و در طول سلطنت شاه عباس طبقاتی به آن اضافه شده و در زمان شاه عباس دوم ایوان ستوندار به آن افزوده شده و ارتفاع آن 48 متر است و شش طبقه دارد که با راه‌پله‌های مارپیچ می‌توان به آنها رسید. آنچه باعث شده عالی‌قاپو در زمره آثار باشکوه و بسیار نفیس عصر صفوی قرار گیرد، مینیاتورهایی است که کار هنرمند معروف عصر صفوی رضا عباسی است و همچنین گچبری‌های آخرین طبقه کاخ عالی‌قاپو که تالار آن «اتاق موسیقی» یا «اتاق صوت» هم نامیده می‌شود و در واقع اولین سالن آکوستیک ایرانی برای شنیدن موسیقی محسوب می‌شود.

سر در قیصریه را هم یادمان نرود... سر در قیصریه بنایی مربوط به دوره صفویه است و در ورودی اصلی بازار اصفهان در میدان نقش جهان جای گرفته است.

شاید جالب باشد بدانید نزدیک سر در قیصریه و قبل از ورود به میدان نقش جهان، یک عالی‌قاپوی کوچک قرار دارد که دیدار عمومی از آن آزاد نیست، اما اگر موفق شوید به ترفندی و تدبیری، نرسیده به سر در قیصریه از راه پله باریکی که دری چوبی دارد، بالا بروید می‌رسید به عالی قاپوی دوم. آنجا درست شبیه عمارت اصلی عالی‌قاپوست و پنجره‌هایی رو به میدان دارد که گفته می‌شود هیات‌های تجاری خارجی را از همین مسیر به سمت نقش جهان می‌آوردند، اما به جای این‌که آنها را وارد میدان کنند از همین در و پله‌ها بالا می‌بردند، پرده پنجره عالی قاپوی دوم را کنار می‌زدند و شکوه و رونق و زیبایی بی‌حد و حصر میدان را به آنها نشان می‌دادند تا تحت‌تاثیر این همه زیبایی قرار گیرند. بعد از پذیرایی و شنیدن موسیقی هم آنها را از نقش جهان عبور داده و به کاخ چهلستون می‌برده‌اند تا خدمت شاهان صفوی برسند.

اگر این فرصت را پیدا کنید و در موقعیت یک هیات خارجی پشت آن پنجره قرار بگیرید، تازه متوجه می‌شوید که با گذر قرن‌ها و پیشرفت معماری در جهان و البته سیطره معماری مدرن، نقش جهان هنوز هم خوب رسم دلبری کردن را بلد است.

زینب مرتضایی‌فرد - خبرنگار