برجام در دوربرگردان کنگره

در 13 اکتبر بود که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا با ادعای این‌که جمهوری اسلامی ایران به برجام پایبند نبوده است، این توافق را برای تصمیم‌گیری به کنگره ارسال کرد و از آن زمان، کنگره دوماه فرصت داشت تا در این باره اظهارنظر کند.

در ابتدای این فرصت دوماهه، اخباری مبنی بر تهیه طرح‌هایی در نهاد قانونگذاری آمریکا برای افزودن مکمل‌هایی به برجام منتشر شد که از جمله آنها طرح موسوم به کورکر ـ کاتن بود؛ طرحی که گفته می‌شد در صورت تصویب، تحریم‌هایی را برای فعالیت‌های موشکی جمهوری اسلامی ایران وضع می‌کند و همچنین مدت محدودیت‌های تعیین شده در برجام برای فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان را افزایش می‌دهد، اما با گذشت زمان، این طرح از دستور کار خارج شد و پس از آن نیز خبر دیگری مبنی بر این‌که کنگره قصد اقدام خاصی درباره برجام داشته باشد منتشر نشد.

دلیل سکوت کنگره

امروز فرصت 60 ‌روزه کنگره، بدون اتخاذ هیچ تصمیمی پایان یافته و درباره دلایل سکوت کنگره برخی معتقدند این نهاد حاضر نیست هزینه‌های اقدامات ترامپ را به‌عهده بگیرد و بر همین اساس بار دیگر برجام را به رئیس‌جمهور آمریکا پاس داده است.

ابراهیم رضایی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در همین زمینه در گفت‌وگو با جام‌جم معتقد است اعضای کنگره در بحث تحریم‌های ایران عاجز مانده‌اند و نمی‌دانند چه باید بکنند.

با این‌حال حمیدرضا فولادگر، نماینده اصفهان این احتمال را مطرح می‌کند که سکوت کنگره می‌تواند ناشی از این باشد که آنها در حال بررسی دیگر ظرفیت‌ها در ایالات متحده برای انجام اقداماتی علیه ایران هستند.

دکتر نوذر شفیعی، استاد دانشگاه هم در گفت‌وگو با جام‌جم، گفت: بین جمهوریخواهان نیز اختلاف نظر وجود دارد و اعضای کنگره نمی‌خواستند تاوان نادیده‌گرفتن برجام توسط ترامپ را برعهده بگیرند، چرا که تصورشان این بود که ترامپ توپ را در زمین آنها قرار داده است و به همین دلیل در حال حاضر نمی‌خواهند گرفتار بازی شوند که ترامپ طراح آن است.

وی ادامه داد: بسیاری از اعضای کنگره نسبت به رفتار ترامپ منتقد هستند و به همین دلیل توپ را به زمین ترامپ بازگردانده‌اند تا وی در این باره تصمیم بگیرد.

تکرار تهدیدهای توخالی

با این‌ حال امروز با پایان فرصت کنگره، بار دیگر خط و نشان کشیدن‌های کاخ سفید درباره برجام شروع شده است؛ چراکه یک ماه دیگر در 13 ژانویه دوباره نوبت رئیس‌جمهور آمریکاست که تعلیق سه‌ ماهه تحریم‌های جمهوری اسلامی ایران را تمدید کند و با سکوتی که کنگره در این زمینه داشت، بار دیگر نگاه‌ها به ترامپ دوخته می‌شود تا درباره برجام تصمیم‌گیری کند.

یکی از سناریوها برای 13 ژانویه این است که رئیس‌جمهور آمریکا این بار خروج کشورش را از توافق هسته‌ای اعلام کند؛ موضوعی که دو ماه قبل نیز با جنجال‌های فراوانی مطرح بود، اما درنهایت همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد، دونالد ترامپ به این اقدام دست نزد و نشان داد تهدیدهایش در این زمینه توخالی بوده است. با این‌ حال این‌بار نیز گزینه خروج به یکی از اصلی‌ترین گزینه‌ها تبدیل شده و دیروز روزنامه واشنگتن‌تایمز در گزارشی با اشاره به عدم همراهی کنگره پیش‌بینی کرد ترامپ احتمالا به‌طور کامل از برجام خارج شود. به گزارش فارس،‌ روزنامه آمریکایی واشنگتن‌تایمز در گزارشی نوشت، کنگره احتمالا ضرب‌الاجل رسیدگی به تقاضاهای دونالد ترامپ برای اتخاذ یک موضع سخت‌تر در قبال برجام را فراموش می‌کند و با تحریم‌های جدید علیه تهران موافقت نمی‌کند و تعیین آینده برجام را مجددا به ترامپ محول می‌کند. براساس این گزارش، اقدام جمهوریخواهان برای ایجاد عاملی که بتواند تحریم‌های شدیدی را علیه ایران که طبق برجام لغو شده بود، مجددا وضع کند تا دیروز، راه به جایی نبرد، البته مشاوران کنگره می‌گویند، نمایندگان کنگره هنوز فرصت دارند قبل از آن‌که ترامپ بار دیگر تصمیم‌گیری درباره برجام را به‌عهده بگیرد، پیشنهادی را ارائه کنند، اما مشاوران کاخ سفید می‌گویند ترامپ از عدم پیشرفت در کنگره درخصوص وضع تحریم‌های جدید علیه ایران دلخور است و احتمالا در 13 ژانویه (23 دی)، زمانی که مهلت بازبینی برجام فرامی‌رسد، آمریکا را به‌طور کامل از برجام خارج کند.

البته گزینه خروج از برجام، پیش از این هم بارها تکرار شده بود و ترامپ در 13 اکتبر نشان داد تنها از این گزینه می‌خواهد به عنوان یک چماق استفاده کند، چراکه به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، برجام به نفع آمریکاست و خروج این کشور از توافق هسته‌ای، هزینه‌های فراوانی برای واشنگتن دارد. برخی از مشاوران ارشد ترامپ از جمله جیمز متیس، وزیر دفاع آمریکا به رئیس‌جمهور کشور خود توصیه کرده‌اند همچنان در برجام بماند،زیرا نگران هستند که خروج آمریکا از برجام، تأثیرات منفی بر امنیت خاورمیانه و آن دسته از هم‌پیمانان آمریکا که در برجام باقی می‌مانند، داشته باشد.

دکتر نوذر شفیعی، استاد دانشگاه در گفت‌وگو با جام‌جم بیان کرد:گرچه با توجه به ویژگی‌های شخصیتی ترامپ، خروج از برجام را به طور کامل منتفی نمی‌دانم، اما تاکید می‌کنم خروج از برجام نه فقط به لحاظ حقوقی برای آمریکا خوب نیست بلکه با وجود ادامه تحریم‌های آمریکا علیه ایران از مسیرهایی چون اجرای قانون کاتسا، خروج آمریکا از برجام بی فایده خواهد بود و هزینه بسیاری را به این کشور وارد می‌کند.

دکتر فواد ایزدی، عضو هیات علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران نیز در همین زمینه در گفت‌وگو با جا‌م‌جم با تاکید بر این‌که آمریکا به صورت رسمی از برجام خارج نمی‌شود در عین حال اظهار کرد: آمریکا برجام را از درون تهی خواهد کرد و آن را وسیله‌ای برای فشار بیشتر بر ایران قرار خواهد داد.

به اعتقاد این استاد دانشگاه، برجام توافق خوبی برای آمریکاست و این کشور اهرم‌هایی را در برجام برای فشار بر ایران قرار داده و از آن استفاده می‌کند، بنابراین دلیلی برای خروج آمریکا وجود ندارد.

ادامه تلاش‌ سناتورها

بر همین اساس سناریوی دیگری مطرح می‌شود مبنی بر این‌که نهایتا کنگره به راه‌حلی برای قانع کردن ترامپ، تا قبل از 13 ژانویه دست یابد.

در همین زمینه واشنگتن‌تایمز نوشته است که مشاوران باب کورکر رئیس کمیته روابط خارجی سنا، می‌گویند که کورکر درحال مذاکره با نمایندگان کلیدی چون سناتور بنجامین کاردین از ایالت مریلند و عضو ارشد دموکرات این پنل و تام کاتن جمهوریخواه ایالت آرکانزاس و از منتقدان اصلی برجام است تا با تقاضاهای ترامپ درخصوص در پیش گرفتن اقدام قانونی علیه ایران موافقت کنند.

طبق گزارش واشنگتن‌تایمز، اگر لایحه جمهوریخواهان برای اتخاذ مواضع سخت در قبال ایران قبل از 13 ژانویه تصویب شود، نگرانی‌هایی درباره چگونگی واکنش دیگر اعضای گروه 1+5 به این مساله وجود دارد. با این‌حال با توجه به تعداد روزهای کاری محدود کنگره تا آن زمان، بعید است که چنین توافقی در کنگره حاصل شود.

تحلیلگران می‌گویند هر لایحه‌ای که خواستار وضع مجدد تحریم‌ها علیه ایران شود، می‌تواند تقاضای مذاکره مجدد درباره کل توافق هسته‌ای ایران و 1+5 را به همراه داشته باشد. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده به هیچ وجه حاضر به مذاکره مجدد درباره برجام نیست و سایر طرف‌های حاضر در 1+5 نیز موضعی مشابه کشورمان دارند. این موضوعی است که قطعا در جلسه کمیسیون مشترک برجام که امروز در وین برگزار می‌شود بار دیگر از سوی هیات مذاکره‌کننده ایرانی مورد تاکید قرار خواهد گرفت.

تعلیق برجام

در کنار این سناریوها، گزینه دیگری که بیش از سایرین محتمل است این است که بار دیگر در 13 ژانویه، برجام از سوی دونالد ترامپ که مدعی عدم پایبندی ایران است به کنگره ارجاع شود و توافق هسته‌ای در همین وضعیت تعلیق باقی بماند.

آمریکایی‌ها امیدوارند با معلق نگه داشتن برجام، بتوانند امتیازات بیشتری از سایر طرف‌ها بگیرند؛ موضوعی که چاره‌اندیشی مقامات کشورمان را می‌طلبد و همان‌طور که حمیدرضا فولادگر، نماینده مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند در این شرایط جمهوری اسلامی ایران باید کار خودش را انجام بدهد و همه چیز را به بحث برجام و تحریم‌های آمریکا گره نزند.

درباره فعالیت‌های موشکی مذاکره نمی‌کنیم

سید عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه کشورمان با اشاره به نشست امروز کمیسیون مشترک برجام در وین گفت: بنده و جمعی از کارشناسان وزارت خارجه و سازمان انرژی اتمی جزو ترکیب هیأت و در این دوره از حضور آقای تخت روانچی محروم هستیم. وی گفت: در نشست کمیسیون مشترک، بحث‌های مربوط به هسته‌ای و تعهدات ایران، همکاری‌هایی که بین دو طرف صورت می‌گیرد و رفع تحریم‌ها و مشکلات موجود مورد بررسی قرار می‌گیرد. عراقچی با اشاره به برخی تلاش‌ها برای مذاکره درباره توانمندی‌های موشکی و دفاعی ایران گفت: به هیچ وجه اجازه نمی‌دهیم درخصوص توانمندی‌های دفاعی و در رأس آنها توانمندی‌های موشکی کشورمان گفت‌وگو و مذاکره‌ای انجام دهند. توانمندی‌های ما کاملا غیرقابل مذاکره است و قابل گفت‌وگو نیست و البته نگرانی‌هایی را که برخی مطرح می‌کنند، پاسخ می‌دهیم.