«عقیق» عاشورا در دیکتاتوری رضاخان

به گزارش جام‌جم، «عقیق» یک قصه عاشقانه را در بستر تاریخ، حوالی سال 1310 روایت می‌کند. این تمام اطلاعاتی است که درباره داستان این سریال منتشر شده، اما با کنار هم قرار دادن برخی نکته‌ها، شاید بتوان قصه را تا اندازه‌ای حدس زد!

از یک‌سو، سال 1310 مصادف است با دوره حکومت رضاخان میرپنج در ایران و چوب گذاشتن لای چرخ هیات‌های مذهبی و اقدامات شهربانی رضاخانی برای ممنوعیت عزاداری سالار شهیدان و از سوی دیگر، سریال «عقیق» برای ماه محرم تدارک دیده شده و شخصیت اصلی آن عاشق امام حسین(ع) است.

همه اینها به‌علاوه سبک و سیاق درام‌پردازی و فیلمنامه‌نویسی سعید نعمت‌الله، شاید کمکی باشد برای تجسم و تصور داستان این سریال که البته انگار با سریال‌های قبلی تفاوت‌هایی دارد.

ساخت و پرداخت عقیق

یک گروه کارکشته در شهرک تلویزیونی سینمایی ایران یا همان شهرک غزالی مشغول ساخت «عقیق» هستند؛ محمدرضا شفیعی (تهیه‌کننده)، بهرنگ توفیقی (کارگردان)، سعید نعمت‌الله (نویسنده فیلمنامه)، مجید میرفخرایی (طراح هنری صحنه و لباس)، کارن همایون‌فر (آهنگساز)، علیرضا قربانی (خواننده تیتراژ) و البته بازیگرانی که یا مجرب و کارآزموده‌اند یا جوان و پرشور.

از شروع کار قرار بر این بود سریال «عقیق» در ماه محرم از تلویزیون به نمایش درآید. تصویربرداری از اوایل فصل تابستان آغاز و به‌جز چند صحنه که در قزوین تصویربرداری شد، بقیه صحنه‌ها در شهرک و دکورهایی که برای این سریال طراحی شده، ضبط می‌شود.

بستر تاریخی سریال، در تعداد بازیگران عقیق هم تاثیر داشته است؛ تعداد زیادی بازیگر و هنرور در این اثر حضور دارند. از جمله بازیگرانی که نقش‌های اصلی را برعهده دارند، می‌توان به شبنم مقدمی، علیرضا آرا، بهزاد فراهانی، نسیم ادبی، نادر فلاح، هدایت هاشمی، کریم امینی، ندا عقیقی، داریوش سلیمی، جمال فوادیان، فردین شاه‌حسینی و مجید رحمتی اشاره کرد.

متفاوت با همیشه

ادبیات سعید نعمت‌الله و لحن و فضای سریال‌های او، هم طرفداران جدی دارد و هم منتقدان سرسخت. شاید عقیق فرصتی باشد برای این‌که نظر منتقدان و طرفداران سعید نعمت‌الله کمی به هم نزدیک شود، چون تاریخ و مختصات یک اثر تاریخی می‌تواند به موقعیت‌ها و شخصیت‌های این نویسنده تازگی و طراوت ببخشد.

سعید نعمت‌الله به گفت‌وگو با رسانه‌ها تمایلی ندارد و بهرنگ توفیقی ضمن گلایه از روش و منش منتقدان، عقیق را اثری مشترک از خودش و سعید نعمت‌الله توصیف می‌کند که مثل تمام فیلمنامه‌های نعمت‌الله، از جهان‌بینی و دیدگاه نویسنده خالی نیست.

توفیقی می‌گوید: معتقدم نیمی از هر سریال در مرحله پیش‌تولید شکل می‌گیرد. بنابراین هم من و هم سعید نعمت‌الله، زمان مفصلی را به این کار اختصاص دادیم و ساختار مناسب را پیدا کردیم. وقتی او فیلمنامه را می‌نوشت، من حضور داشتم و با هم تبادل‌نظر می‌کردیم و وقتی من کارگردانی می‌کنم، او مثل همیشه در کنارم حضور دارد و نظراتش را به من منتقل می‌کند.

این کارگردان، سریال عقیق را از جنس تمام نوشته‌های سعید نعمت‌الله می‌داند و البته معتقد است این بار نتیجه با همیشه تفاوت‌هایی خواهد داشت.

کارگردان عقیق در این باره توضیح می‌دهد: برای قصه‌ای در بستر تاریخ و بخصوص در این برهه از تاریخ معاصر، لحن و ادبیات سعید نعمت‌الله بسیار مناسب‌تر و دلنشین‌تر از همیشه شده و فضای خاصی ایجاد کرده است.

توفیقی با اشاره به این‌که عقیق، سومین همکاری او با نعمت‌الله محسوب می‌شود، تاکید می‌کند: لحن و ادبیات سعید با سلیقه من بسیار هماهنگ است، ولی این بار اتفاق تازه‌ای در همکاری ما رخ داده و اثری نو خلق شده است.

این کارگردان توضیح می‌دهد، بستر تاریخی سریال عقیق با سریال‌های «زیر پای مادر» و «پشت بام تهران» تفاوت دارد و همین تفاوت به تغییر شیوه کارگردانی منجر شده است. توفیقی درباره شیوه کارگردانی این سریال می‌گوید: همیشه براساس لحن فیلمنامه، شیوه کارگردانی را انتخاب می‌کنم. کادربندی‌ها، نوع حرکت دوربین و خیلی چیزهای دیگر در این سریال با دو مجموعه قبلی فرق‌هایی دارد و البته منطق با فیلمنامه است.

بهرنگ توفیقی اضافه می‌کند: به نظرم در سریال عقیق با فضای تازه‌ای روبه‌رو می‌شویم که با کارهای قبلی ما تفاوت دارد.

البته این کارگردان تاکید می‌کند قبل از هر چیز یک قصه‌گو است و هر آنچه به عنوان کارگردان انجام می‌دهد، تلاشی است در جهت ارائه یک روایت بهتر و جذاب‌تر از قصه. او اصراری برای به رخ کشیدن تکنیک‌های کارگردانی ندارد و تاکید می‌کند: همه چیز در خدمت فیلمنامه است، اما فکر می‌کنم تماشاگران سریال از همان قسمت اول متوجه شوند که چقدر شکل روایت من و سعید نعمت‌الله با کارهای قبلی‌مان فرق دارد.

راز سر به مهر

بهزاد فراهانی که در دو سریال قبلی توفیقی و نعمت‌الله بازی داشته، خودش را عضوی از این گروه می‌داند و تاکید می‌کند ؛ شخصیت‌پردازی در فیلمنامه‌های سعید نعمت‌الله جذابیت‌هایی ویژه‌ دارد و دیالوگ‌ها چکش‌خورده و صیقل دیده‌اند.

این بازیگر پیشکسوت در سریال «عقیق» در نقش پیرمردی جهان‌دیده ظاهر شده است. فراهانی درباره نقشش به جام‌جم می‌گوید: همراه و دوست شخصیت اصلی قصه را بازی می‌کنم؛ مردی درویش مسلک و مردمدار که نقشی تعیین‌کننده‌ در زندگی شخصیت اصلی قصه دارد و از راز بزرگی آگاه است!

زنی شبیه هیچ‌کس

شبنم مقدمی در سریال عقیق نقش مرجان رخام را به‌عهده دارد. او درباره این زن می‌گوید: شباهت‌هایی بین قصه «عقیق» و واقعه کربلا وجود دارد. مرجان زنی است قدرتمند و عاشق؛ او عاشقانه پای مادری کردن، پای اعتقادات و البته پای زندگی می‌ایستد.

این بازیگر درباره شباهت این کاراکتر به شخصیت مدینه که در سریالی به همین نام با بازی پریوش نظریه و براساس فیلمنامه‌ای از سعید نعمت‌الله دیده شد، به خبرنگار ماتوضیح می‌دهد: شاید به لحاظ اقتدار به مدینه شباهت‌هایی داشته باشد، اما در بسیاری موارد با او متفاوت است. مقدمی تاکید می‌کند: من هرگز نقش تکراری و شبیه نقش‌های دیگر بازی نمی‌کنم و نخواهم کرد.

آذر مهاجر