توافق آتش‌بس؛ تاکتیک یا استراتژی؟

طبق گزارش‌هایی که از این دیدار درز کرده و مقامات روسیه از جمله آقای لاوروف بیان کردند ظاهرا دو طرف توافق کردند آتش‌بس در جنوب سوریه در استان درعا برقرار شود و این مساله در نوع خود یک تحول خیلی سریع محسوب می‌شود. البته پیش از این دیدار، نشست آستانه بین ایران، ترکیه و سوریه برگزار شد که درباره مناطق کاهش تنش بود و با ناکامی مواجه شده بود. اما وقتی در نشست ترامپ و پوتین اعلام شد که در مورد آتش‌بس در جنوب سوریه به توافق رسیدند در نوع خود یک تحول رو به جلو محسوب می‌شود. به نظر می‌آید که این یک اعلام حسن‌نیت بخصوص از سوی روس‌ها بود تا این حسن‌نیت را به آمریکایی‌ها نشان دهند. البته تصور نمی‌رود توافق آتش‌بس طولانی مدت باشد با توجه به سیال بودن اوضاع و وقوع درگیری در دیگر مناطق، آینده آتش‌بس در هاله‌ای از ابهام خواهد بود. اما مسلما برقراری آتش‌بس در جنوب سوریه سبب خواهد شد توجه بیشتری به مبارزه با داعش در استان رقه و سایر مناطق سوریه صورت بگیرد و در واقع آمریکایی‌ها بیشتر از گذشته توجه خود را معطوف به داعش کنند. در عین حال تیلرسون وزیر خارجه آمریکا اعلام کرده که بشار اسد در آینده سوریه جایی نخواهد داشت و بعید به نظر می‌رسد که در دوران پس از دوره انتقالی بتواند جایگاه خود را در سوریه حفظ کند.

این مسائل نشان می‌دهد که آمریکا و روسیه با توجه به تنش‌های اخیر در روابط دو کشور بخصوص پس از سرنگونی جنگنده سوری در رقه توسط آمریکا و هشدار روسیه به آمریکایی‌ها اکنون در صدد دستیابی به نوعی توافق در عرصه سوریه هستند.

در این چارچوب با ایجاد آتش‌بس در جنوب سوریه موافقت می‌کنند تا از شعله‌ور شدن تنش‌ها و اختلافات بین نیروهای سوریه و متحدان آن از یک‌سو و متحدان غربی و گروه‌های مخالف از سوی دیگر که در این منطقه هستند، جلو گیری شود.

شرایط موجود و اظهارات تیلرسون نشان می‌دهد آمریکایی‌ها تغییری در مواضع خود انجام داده‌اند و از لزوم کناره‌گیری فوری بشار اسد از قدرت صرف‌نظر کرده‌اند و این به ‌آن معناست که در آینده نه چندان دور آمریکایی‌ها قصد کنار گذاشتن اسد را از قدرت ندارند و به این ترتیب می‌شود گفت که نوعی توافق با روس‌ها در این زمینه دارند. روس‌ها نیز بشدت تمایل به حفظ بشار اسد دارند و از نیت آمریکایی‌ها برای سرنگونی بشار اسد از طریق حمایت از گروه‌های تروریستی در این کشور بشدت انتقاد کرده‌اند.

اما با وجود تمام این شرایط اساسا باید این موضوع را مد نظر قرار داد که دیدگاه واشنگتن و مسکو در باره سوریه متفاوت است. آمریکایی‌ها قائل به کنار رفتن دولت کنونی و روی کار آمدن یک دولت سکولار غرب‌گرا در سوریه هستند که تا جای ممکن این کشور را به صورت فدرالی اداره کنند و در واقع ما شاهد حمایت همه جانبه آمریکا از کردهای سوریه و حزب اتحاد دموکراتیک و نیروهای مدافع خلق در مناطق کردنشین سوریه هستیم که اکنون در کنار نیروهای آمریکایی برای آزاد سازی رقه از چنگال داعش می‌جنگند.

در حالی که دیدگاه روس‌ها در مورد تمامیت ارضی سوریه و حفظ دولت کنونی در سوریه است و باید مبارزه‌ای هماهنگ باگروه‌های تروریستی صورت گیرد، آمریکایی‌ها عملا گروه‌های مخالف را به گروه‌های مخالف بد و خوب تقسیم کرده‌اند. در این چارچوب گروه‌هایی مثل داعش و جبهه النصره گروه‌های بد محسوب می‌شوند و حزب اتحاد دموکراتیک سوریه و نیروهای مدافع خلق یا ارتش آزاد جزو نیروهای خوب شناخته می‌شوند. در حالی که موضع روسیه حمایت همه جانبه از دولت کنونی و مبارزه با تمام گروه‌های مسلح در سوریه است که در همه نقاط این کشور با دولت دمشق در حال جنگ هستند.

تصور نگارنده بر این است که نتیجه دیدار ترامپ و پوتین و ایجاد آتش‌بس در جنوب سوریه بیشتر یک مساله تاکتیکی است و در دراز مدت نمی‌توان به تداوم آتش‌بس به‌خاطر نبود شرایط استمرار آن امیدوار بود.

دکتر سیدرضا میرطاهر

کارشناس مسائل تروریسم