شفافیت پیش‌ نیـاز مشارکت‌ عمومی

در حوزه تبلیغات هنوز قانون مدون و کارایی نداریم که بتواند مقابل تبلیغات بی‌رویه و پول‌های حمایتی نامشخص به انتخابات را بگیرد. در این زمینه نیازمند یک قانون جامع و کامل هستیم تا به صورت دستورالعمل به نامزدهای انتخاباتی ابلاغ شود. اکنون علاوه‌بر رسانه‌های مکتوب، فضای مجازی توانسته نقش بسیار زیادی در انتقال اطلاعات داشته باشد، اما مسلما همه این موضوعات مستلزم پرداخت هزینه‌هایی است که باید از ابتدا تا پایان انتخابات مشخص شود.

اگر تجربه کشورهای مختلف در این زمینه را بررسی کنیم مشخص می‌شود نامزدهای انتخاباتی از چه منابع مالی درآمد کسب می‌کنند و قرار است چگونه هزینه تبلیغات خود را بپردازند. حل این موضوع در ایران نیازمند اصلاحاتی در بدنه قانونگذاری کشور است. البته در ادوار مختلف چگونگی تامین هزینه‌های انتخاباتی در مجمع تشخیص مصلحت نظام مورد بحث و بررسی قرار گرفت، اما به نظر می‌آید در راستای رسیدن به وضعیتی درست و شفاف در این زمینه باید مباحث جدی در نهادهای گوناگون انجام شود تا سازوکار اساسی درباره شفافیت منابع مالی کاندیدا‌ها طراحی شود. آنچه دارای اهمیت است نظارت بر منابع مالی نامزدهای انتخاباتی برای تبلیغات است. البته ممکن است برخی افراد نماینده یک حزب باشند و درآمد آن حزب باید مشخص باشد که از کجا تامین می‌شود. به نظر می‌رسد مجلس شورای اسلامی برای شفافیت هزینه‌های انتخاباتی باید اقدام به وضع قوانینی صریح، قاطع و شفاف کند تا افکار عمومی بدانند کاندیدا‌ها چگونه و از چه منابعی برای تبلیغات سیاسی خود هزینه می‌کنند.

اعلام هزینه به صورت روزانه

یکی از مواردی که می‌تواند با ورود پول‌های کثیف به انتخابات مقابله کند اعلام هزینه‌های روزانه برای هر نامزد است. اگر این کار ساز‌و‌کار قانونی شود قطعا شاهد کاهش تخلفات احتمالی در انتخابات خواهیم بود. البته در این میان ممکن است برخی نامزدها عنوان کنند که این تبلیغات خیرات است و حتما نام خیرین و شهری که در آن فعالیت می‌کنند باید مشخص شود. در این صورت افرادی هم که قصد حمایت دارند دیگر نمی‌توانند بعد از به قدرت رسیدن از نامزد مورد نظر تقاضای رانت یا اقداماتی از این قبیل کنند. ممکن است نامزدهای انتخاباتی قصد ورود پول‌های کثیف به ستادهای انتخاباتی‌شان را نداشته باشند، اما فردی که حمایت می‌کند از مجاری غیر‌قانونی به دست آورده باشد که این موضوع می‌تواند روی فعالیت نامزد انتخاباتی تاثیر داشته باشد و اگر فرد حمایت‌کننده دارای سابقه خوبی نباشد حتما نامزد انتخاب شده متهم است که چرا اجازه حمایت داده است.

برای شفافیت بیشتر اولین گام این است که اعداد و ارقام هزینه شده از طریق رسانه‌های رسمی به مردم اعلام شود. حتی این موضوع می‌تواند در بخش خوداظهاری نامزدها مورد توجه قرار بگیرد و عنوان کنند که چقدر برای تبلیغات هزینه کردند. اگر این اعداد و ارقام اعلام شود حتما اگر مغایرتی داشته باشد نمایان خواهد شد. برای به هدف رسیدن این موضوع ابتدا باید ابعاد مثبت آن را ببینیم و بعد سراغ ابعاد منفی برویم. قطعا انجام چنین کاری می‌تواند تاثیر مثبت و خوبی برای کشور داشته باشد و فعلا نباید از زاویه منفی ورود کرد. اصل، شفافیت هزینه تبلیغاتی است و اجرای وعده‌های انتخاباتی که اهمیت این موضوع کمتر از هزینه تبلیغات نیست.

وعده‌ها و زمان اجرا، مکتوب شود

اگر صحبت‌ها و وعده‌هایی که هرکدام از نامزدها در هر شهر و روستایی مطرح می‌کنند به صورت مکتوب در بیاید، وقتی زمان اجرای آن فرا رسید از رئیس دولت مطالبه شود که آیا چنین کاری انجام شد یا خیر. مردم به وعده‌ها برای حل مشکلات رای می‌دهند و اگر این اعتماد در مردم از بین برود دیگر هیچ سرمایه‌ای در کشور نخواهیم داشت. مهم‌ترین سرمایه، اعتماد مردم است که برای این موضوع باید نامزدهای انتخاباتی اهتمام لازم را برای اجرای وعده‌ها داشته باشند. متاسفانه برخی نامزدها وعده‌هایی را مطرح می‌کنند که شاید در کوتاه‌مدت قابلیت اجرا نداشته باشد، اما هدف فقط در راس قرار گرفتن بخش اجرایی است در حالی که وظیفه رئیس‌جمهور ابتدا عمل به وعده‌ها در راستای سیاست‌های نظام و پیشرفت کشور و همچنین اجرای برنامه‌های مدون برای آبادانی و افزایش سرمایه‌های انسانی و مالی است. این‌که تنها مردم دعوت به رای شوند درست نیست و حتما باید ساز و کار اصلی آن مشخص شود که چگونه یک فرد به قدرت رسیده و آیا توانسته به وعده‌های خود عمل کند.

اثر پیشگیری این موضوع بسیار بالاست و نباید فراموش کرد. همچنین روش‌هایی که قرار است برای اجرای وعده‌ها مورد استفاده قرار گیرد باید مورد تائید کارشناسان آن حوزه باشد. ممکن است برخی افراد با نیت خوبی قصد انجام کاری را داشته باشند که اگر از راه غلط آن اجرا شود اثر سوء خواهد داشت و مردم ضعیف آسیب بیشتری ببینند. به همین دلیل مشخص کردن راه درست می‌تواند یکی از اقدامات رئیس دولت محسوب شود.

تاثیر رسانه‌ها

یکی از عوامل مهم در انتخابات رسانه‌ها هستند. رسانه ملی، رسانه‌های مکتوب و مجازی هر کدام می‌تواند نقش مهمی در انتقال اطلاعات درست داشته باشد. این‌که افراد به قدرت رسیده چگونه قرار است راهشان را ادامه دهند و از چه روش‌هایی بهره می‌گیرند به قدرت تحلیل رسانه‌ها باز‌می‌گردد. رسانه‌ها باید طوری حرکت کنند که خودشان را در این مسیر نشان دهند. مسلما همه شخصیت‌هایی که برای بخش اجرایی کشور پا به میدان رقابت گذاشتند از نحوه اداره و چگونگی چرخه کشور آگاه هستند و مردم باید با انتخاب درست فردی را انتخاب کنند که بتواند مدیریت جامعی داشته باشد و با حداقل منابع حداکثر استفاده را انجام دهد. به نظر می‌رسد انتشار سیاست‌های کلی انتخابات از سوی رسانه‌ها می‌تواند تاثیر بسزایی در هزینه کرد نامزدهای انتخاباتی داشته باشد. البته اگر این سیاست اصلاح شده به صورت یک لایحه کامل در مجلس تصویب شود حتما تاثیرات بیشتری خواهد داشت. از آنجا که نزدیک شدن کانون‌های قدرت و ثروت به نامزدهای انتخاباتی و حمایت مالی از آنان برای بهره‎برداری‎های سیاسی به عنوان راهکاری برای ورود به عرصه سیاست مطرح است، بر این اساس وزارت کشور به عنوان متولی و مجری امر انتخابات باید نسبت به این مقوله حساسیت دوچندان داشته باشد و با بروز چنین پدیده‎هایی در عرصه انتخابات به عنوان بزرگ‌ترین حرکت ملی کشور بشدت برخورد کرده و بر تصویب قوانین بازدارنده تخلفات اصرار کند.

دکتر علی آقا‌محمدی/ عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام