بایدها و نبایدهای مصرف داروهای گیاهی

بیشتر ما وقتی دارویی اعم از شیمیایی یا گیاهی را مصرف می‌کنیم، هنگام مواجه با فردی که به عارضه مشابهی مبتلاست، مصرف آن دارو را توصیه می‌کنیم؛ درصورتی‌که از مسئولیت این پیشنهاد غافل هستیم. آیا تاکنون به این نکته فکر کرده‌اید اگر دارویی که پیشنهاد می‌کنید، باعث مسمومیت و بروز مشکلی جدید در بدن مصرف‌کننده شود، در برابر آن پیشامد چه واکنشی خواهید داشت؟

دکتر هادی منوری، داروساز، فرهنگ رایج درباره مضرنبودن مصرف داروهای گیاهی را غلط می‌داند و به جام‌جم می‌گوید: متاسفانه تبلیغات سودجویانه در ترویج و تداوم این فرهنگ بسیار موثر بوده است. ممکن است داروهای گیاهی نسبت به داروهای شیمیایی، عوارض کمتری داشته باشد، اما این به معنای بدون عارضه بودن آنها و امکان مسیر بی‌رویه داروهای گیاهی نیست. این داروساز درباره شایع‌ترین داروهای مصرفی می‌گوید: مشکلات معده و روده باعث شده داروهای مربوط به هضم غذا و ضدیبوست بیشتر استفاده شود.

دکتر منوری تأکید می‌کند: در طب سنتی داروها بر اساس مزاج، طبع، سن و جنسیت افراد تجویز می‌شوند، به همین دلیل امکان این که برای همه افراد با بیماری‌های مشابه، داروی یکسان تجویز شود، امکان‌پذیر نیست.

گیاهان مسموم کننده

گیاهانی همچون زعفران، زنجبیل، فلفل، گل گاوزبان، خاکشیر، تخم شربتی و داروهای پرمصرف دیگری که در خانه‌های اغلب ما وجود دارند، سمی نیستند، اما مصرف مداوم و درازمدت آنها می‌تواند خطرناک باشد.

دکتر منوری درباره این که گیاهان دارویی بر اساس میزان سمیت آنها درجه بندی می‌شوند، می‌گوید: همه گیاهان دارویی سمی نیستند، اما مصرف بی‌رویه هرنوع آن حتما عارضه دارد. حتی مصرف بی‌رویه زعفران تهوع، استفراغ، خنده‌های غیرمعمولی و حالت عصبی به همراه دارد.

وی با بیان این که میزان مصرف ادویه حتی با شرایط اقلیمی نیز تغییر می‌کند، ادامه می‌دهد: مصرف خودسرانه سنا برای رفع یبوست می‌تواند باعث پارگی روده و بروز عوارض شدید دیگر شود ومصرف این دارو باید توسط پزشک بر اساس طبع، مزاج، سن و جنس تعیین شود.

این داروساز ادامه می‌دهد: شیرین بیان، داروی پرمصرف دیگری است که مصرف بیش از اندازه این دارو به دلیل وجود ماده‌ای به‌نام‌ گلیسریزین می‌تواند افراد مبتلا به دیابت را دچار مشکل ‌کند.همچنین گیاهی به نام هندوانه ابوجهل که بتازگی با هدف کنترل قند خون در تهیه مربا و ترشی استفاده می‌شود نیز جزو گیاهان سمی است که باعث مسمومیت‌های شدید و وحشتناک می‌شود.

وی خاطرنشان می‌کند: تاتوره و اسپند نیز گیاهان سمی ای هستند که متاسفانه شاهد مصرف خودسرانه آنها هستیم.به همین دلیل توصیه می‌کنیم مردم از مصرف این داروها در پی توصیه افراد غیرمتخصص حتما پرهیز کنند.

تشدید اعتیاد با داروهای گیاهی

هر روز با تبلیغات رنگارنگی درباره داروهای ترک اعتیاد و لاغری در داروخانه‌ها و عطاری‌ها مواجه می‌شویم.دکتر منوری با تأکید بر این که تنها مرجع رسمی توزیع داروهای ترک اعتیاد، مراکز مورد تأیید وزارت بهداشت و تحت نظر پزشک است، می‌گوید: در وزارت بهداشت، پرونده‌های زیادی در ارتباط با داروهای تقلبی ترک اعتیاد وجود دارد. بسیاری از این داروها حاوی مواد مخدر یا شیمیایی هستند. وی تأکید می‌کند: از نظر ما، عطاری‌ها صلاحیت و حق تجویز داروی ترک اعتیاد ندارند.این موضوع به قدری اهمیت دارد که فقط عده‌ای از پزشکان که دوره‌های ترک اعتیاد را گذرانده‌اند، داروی ترک اعتیاد تجویز می‌کنند.

دکتر منوری در ارتباط با مصرف داروهای لاغری نیز می‌گوید: لاغری چون با سوخت‌وساز بدن، متابولیسم و میزان تغذیه ارتباط دارد، یک فرایند تخصصی و پیچیده است. برخی افراد با خود تجویزی یا به توصیه برخی عطاری‌ها، به مصرف داروهای مدر یا مسهل اقدام می‌کنند. در این روش با کاهش آب بدن یا تخلیه روده سریع روده از مواد غذایی، فرد شاهد لاغری اندامش می‌شود. در صورتی که این کاهش وزن موقت و کوتاه‌مدت است و با قطع مصرف، جذب چربی و آب در بدن دوباره آغاز می‌شود.

مرجع تهیه داروهای گیاهی

به گفته دکتر منوری، وزارت بهداشت با راه‌اندازی سلامتکده‌های طب سنتی با محوریت مراقبت از سلامت، پیشگیری و درمان تخصصی بیماری‌های زنان، گوارش، مفاصل و اعصاب شرایطی فراهم کرده است تا مردم تحت نظر پزشکان آشنا با طب قدیم و جدید تحت معالجات پزشکی قرار بگیرند.

اصلاح سبک زندگی

از دیدگاه طب ایرانی، دارو نخستین گام حفظ سلامت و درمان نیست؛ بلکه اصلاح سبک زندگی باتوجه به شش اصل آب‌وهوای خوب، تدابیر خوردن و نوشیدن، ورزش و فعالیت بدنی، خواب و بیداری، حالات روحی و روانی و اصول پاکسازی بدن، مهم‌ترین اصول مورد تأکید در طب ایرانی است.

دکتر سیدمهدی میرغضنفری، متخصص فیزیولوژی و مدیر گروه طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی ارتش، با تأکید بر این نکته به جام‌جم می‌گوید: مصرف تمام خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها اعم از دارو یا غیردارو، حد و مرز دارد. حتی مصرف زیاده‌ازحد آب هم می‌تواند مشکل‌ساز شود. مزاج و طبع مصرف‌کننده در مجازبودن یا نبودن او در مصرف داروهای گیاهی تعیین‌کننده است.

این متخصص فیزیولوژی تأکید می‌کند: هم‌اکنون که در زمستان به سر می‌بریم، افراد باید متناسب با طبع و مزاج خود از غذاها و داروها استفاده کنند. به‌عنوان مثال، افراد سردمزاج در این فصل نباید از گشنیز استفاده کنند، چرا که طبع این گیاه سرد است؛ همان‌گونه که مصرف فلفل و دارچین در تابستان برای گرم‌مزاج‌ها مناسب نیست. به گفته این متخصص، مصرف بی‌رویه و بدون تجویز گیاهان دارویی، می‌تواند فرد را با مشکلاتی همچون سردرد، آلرژی‌های پوستی همچون کهیر، آبریزش از چشم، نفخ، آلرژی‌های تنفسی، سرفه و عطسه، آسیب‌های مخاط، خونریزی گوارشی، بی‌خوابی، مشکلات اعصاب، اعتیاد روده به ملین‌ها و حتی سرطان مواجه کند.

سهیلا فلاحی

دانش و سلامت