چالش چـین

خطری که با تماس تلفنی ترامپ با رئیس‌جمهور تایوان آغاز شد و سپس با موضعگیری‌های اقتصادی ترامپ علیه چین و توقیف یک زیردریایی آمریکایی توسط پکن به اوج خود رسید.
درخصوص این موضوع گفت‌وگویی با پل پیلار، رئیس سابق بخش تحلیل عملیات سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) انجام داده‌ایم. پیلار از اساتید دانشگاه جورج تاون است و تاکنون مسئولیت‌های متعددی را بر عهده داشته که ازجمله آنها می‌توان به ریاست واحدهای تحلیل عملیات‌های سیا در شرق نزدیک، خلیج‌فارس و جنوب آسیا اشاره کرد. پیلار سابقه حضور در شورای امنیت ملی آمریکا را به عنوان یکی از اعضای اصلی آن نیز دارد. گفت‌وگوی او با جام سیاست را بخوانید.

یکی از موضوعاتی که برخی معتقد هستند در سال آینده میلادی چالشی برای نظام بین‌الملل خواهد بود اختلافات چین و ایالات متحده آمریکاست. دلیل این موضوع تماس تلفنی بود که ترامپ با رئیس تایوان برقرار کرد و سیاست «چین واحد» که 37 سال بود از سوی واشنگتن مورد تایید بود را زیر سوال برد. به نظر شما دلیل این تماس چه بود؟

گفته می‌شود تماس تلفنی انجام شده از پیش برنامه‌ریزی شده بود و تا حدودی با تلاش‌های لابی‌هایی انجام شد که (در آمریکا) طرفدار تایوان هستند. مسلما هرکاری که به نزدیک‌تر شدن روابط با آمریکا و جلب حمایت این کشور از تایوان بینجامد، به سود تایوان خواهد بود. از نظر ترامپ، این تماس مطابق با نیت وی در جهت استفاده از منابع فشار علیه جمهوری خلق چین بوده و ظاهرا مسائل مربوط به تایوان یکی از این اهرم‌ها به حساب می‌آید. احتمالا رئیس‌جمهور منتخب، چیزی بیش از این در مورد این موضوع در سر نداشته است.

با توجه به وابستگی اقتصادی آمریکا به چین آیا امکان تشدید اختلافات پکن و واشنگتن وجود دارد؟

چین و آمریکا هر دو به لحاظ اقتصادی به یکدیگر وابسته هستند و اگر روابط دو طرف به گونه‌ای تخریب شود، مخصوصا اگر به مواجهه نظامی بینجامد، به ضرر هر دو طرف خواهد بود. جلوگیری از ایجاد هرگونه مواجهه نظامی احتمالی باید اولویت هر دو طرف باشد. ادامه زیاده‌خواهی‌ها و اقدامات چین در دریای چین جنوبی، نه‌تنها منجر به بروز مشکل در روابط این کشور با ایالات متحده بلکه با بقیه کشورهای جهان هم خواهد شد.

حقوق دریایی آمریکا باید چه در گفتار و چه در عمل محفوظ بماند، البته شاید برای حل و فصل اختلافات سرزمینی (در دریای چین جنوبی) گزینه‌های زیادی در دسترس نباشد. با توجه به سیاست چین واحد که توسط چین اتخاذ شده، استفاده از مساله تایوان به عنوان اهرم فشار کار اشتباهی است. عاقلانه‌ترین کار، ادامه فهم موضوع تایوان به همان شکلی است که از دهه 1970 میلادی تبیین شده است. در ضمن فرصت‌هایی برای همکاری گزینشی و اقتصادی با چین بر سر موضوعاتی همچون تغییرات آب و هوایی و مساله کره شمالی وجود دارند.

برخی معتقدند ترامپ در حالی با تایوان ارتباط برقرار کرده که به‌طور رسمی رئیس‌جمهور آمریکا نبوده، پس وی به دنبال اعمال فشار بر چین بوده است. آیا ترامپ پس از یاد کردن قسم و قرار گرفتن رسمی در جایگاه ریاست‌جمهوری نیز به این کار خود ادامه خواهد داد؟

تقریبا همه چیز در حوزه سیاست خارجی ترامپ ازجمله مساله چین، به هنگام روی کار آمدن وی به عنوان رئیس‌جمهور نامشخص است. احتمالا وی در زمان آمدن بر سر کار رویکرد پخته‌تر و فرهیخته‌تری نسبت به مساله چین اتخاذ
خواهد کرد.

رکس تیلرسون به عنوان شخصیتی که روابط گرمی با روسیه دارد، سرانجام به عنوان وزیر خارجه آمریکا انتخاب شد. این انتخاب چه تاثیری بر روابط میان آمریکا و روسیه از یک‌سو و آمریکا و اروپا از سوی دیگر خواهد گذاشت؟

تیلرسون مهارت‌هایی از خود نشان داده که وی را قادر به چانه‌زنی موثر با روس‌ها خواهد کرد. آنچه نامعلوم است، این است که وی چه منافعی در ذهن خود به هنگام مذاکره متصور است. این موضوع بستگی به این دارد که آیا وی خواهد توانست وابستگی خود به صنعت نفت و منافع خود در «اکسون موبیل» را قطع کند یا خیر. حل این مسائل همچنین بر رابطه میان آمریکا و اتحادیه اروپا، یعنی جایی که بزرگ‌ترین دغدغه دولت ترامپ در آنجا، کاهش تحریم‌هایی علیه روسیه است که به‌واسطه موضوعات مربوط به اوکراین علیه این کشور وضع شده نیز تاثیرگذار خواهد بود. قطعا نوع روابط آمریکا با روسیه، چین و اتحادیه اروپا از موضوعات مهم و چالش‌های اساسی نظام بین‌الملل در سال 2017 خواهد بود.