جاده سمنان ـ مشهد، قربانگاه یوز ایرانی

به گزارش جام‌جم و به گفته کارشناسان، جاده تهران ـ مشهد که در حاشیه دو زیستگاه مهم یوز ایرانی قرار گرفته، از مهم‌ترین جاده‌های ناایمن کشور و عامل مرگ و میر تعداد زیادی از یوزها بوده است و ایمن‌سازی این محور برای تردد حیات‌وحش بویژه یوزپلنگ می‌تواند کمک بسزایی به کاهش تلفات این گونه درحال انقراض و حفظ و بقای آن بکند.

همین یک ماه پیش بود که مرتضی اسلامی، مدیرعامل انجمن یوز ایرانی از وجود تنها دو یوزپلنگ ماده در کشور خبر داد و گفت این گونه ارزشمند فقط یک گام تا انقراض فاصله دارد. این خبر و صحت آمارگیری مذکور گرچه کمی بعد با اما و اگرهایی همراه و گفته شد که تعداد یوزهای ماده بیش از این آمار است، (زیرا وجود دو یوز ماده نتیجه پایش در برخی از زیستگاه‌های این گونه است و نه همه زیستگاه‌ها). با این حال از نگرانی نسبت به وخامت شرایط زیستی یوزها و نابودی کامل آنها کم نکرد، چراکه عوامل مرگ‌ و میر آنها همچنان به قوت خود باقی است.

به گفته کارشناسان از مهم‌ترین این عوامل، وجود جاده‌های غیراستاندارد محیط‌زیستی است که قربانگاه یوزهاست. براساس آمار موجود، از سال 83 تاکنون حداقل 15 یوزپلنگ ایرانی جانشان را به خاطر تصادفات جاده‌ای از دست داده‌اند که در این میان هشت یوزپلنگ (شش یوز نر و دو یوز ماده) در تمام جاده‌های استان یزد و هفت یوزپلنگ (یک یوز نر و شش یوز ماده) نیز فقط در یک جاده، یعنی تهران ـ مشهد در ضلع شمالی پارک ملی توران کشته شده‌اند.

جاده مرگ یوز ایرانی

درواقع می‌توان گفت که جاده تهران ـ مشهد یا به عبارتی قطعه سمنان ـ مشهد بزرگ‌ترین قربانگاه جاده‌ای یوزایرانی در کشور است. با توجه به این‌که این محور در حاشیه دو زیستگاه یوز ایرانی، یعنی پارک ملی توران و پناهگاه حیات‌وحش میاندشت قرار گرفته و دو یوز ماده مشاهده شده نیز در اطراف این جاده رصد شده‌اند، می‌طلبد هرچه سریع‌تر برای عبور حیوانات از جمله یوزها ایمن‌سازی شود؛ اقدامی که در غیاب توجه و تلاش مسئولان دولتی، یک انجمن مردمی محیط‌زیستی در شاهرود عهده‌دارش شده است، جمعیت دیدبان طبیعت شاهرود که سابقه 15 ساله در زمینه فعالیت‌های محیط‌زیستی دارد.

تلاش مردمی برای نجات جان یوزایرانی

امین ولیان، عضو هیات مدیره جمعیت محیط‌زیستی دیدبان طبیعت شاهرود در این‌باره به جام‌جم می‌گوید: وضعیت یوزپلنگ ایرانی به حدی وخیم است که نمی‌توان بیش از این منتظر اقدام سازمان یا نهادی دولتی برای بهبود شرایط زیستی نسل درحال انقراض یوز ماند، از همین‌رو جمعیت دیدبان طبیعت شاهرود تصمیم گرفت به عنوان یک تشکل مردمی محیط‌زیستی خود وارد میدان شده و در مهم‌ترین زیستگاه یوزپلنگ آسیایی یعنی پارک ملی توران با استفاده از ظرفیت‌های مردمی و دولتی و اقدامات عملی و نه شعاری صرف، به داد این گونه برسد و اولین و مهم‌ترین کار جمعیت در این خصوص ایجاد یک کارگروه بود.

وی با اشاره به این‌که کارگروه متشکل از اعضای جمعیت دیدبان طبیعت و همچنین مسئولان نهادهای مختلف سمنان از جمله فرمانداری، اداره راه و ترابری، نمایندگان مردم شاهرود در مجلس و... است، می‌افزاید: این کارگروه با همکاری همه اعضا چند برنامه را در دستور کار خود قرار داده که اولین آن ایمن‌سازی کریدرو اصلی تردد یوزها در جاده سمنان ـ مشهد به کمک اداره راه و ترابری استان است که شامل 12 کیلومتر (بین شاهرود و سبزوار و نزدیک به عباس‌آباد میامی) می‌شود و دومین برنامه هم آموزش جوامع محلی و اهالی روستاهای واقع شده در اطراف دو زیستگاه مهم یوزپلنگ در حاشیه جاده سمنان ـ مشهد برای آگاه شدن از ارزش یوزپلنگ و پرهیز از درگیر شدن با آن یا کشتن این گونه منحصربه فرد است.

ولیان با اشاره به همکاری خوب مدیران و مجموعه اداره راه و ترابری استان سمنان درجهت اجرای برنامه‌های ایمن‌سازی محور سمنان ـ مشهد، یادآور می‌شود که آموزش جوامع محلی نیز پس از ایام تاسوعا و عاشورا با حضور در روستاهای هدف توسط اعضای جمعیت دیدبان طبیعت شاهرود اجرایی می‌شود.

آغاز ایمن‌سازی محور سمنان ـ مشهد

سیدعبدالمجید نژادصفوی، مدیرکل راه و ترابری استان سمنان نیز درباره اقدامات انجام شده و در دست انجام این اداره کل برای کاهش تلفات یوز ایرانی به جام‌جم می‌گوید: ما به‌تازگی تعداد زیادی چراغ چشمک‌زن و تابلوی کاهش سرعت را برای کریدور اصلی تردد یوز ایرانی در محور تهران ـ مشهد تهیه کرده‌ایم تا سرعت 110 کیلومتر رانندگان در این مسیر را به 80 کیلومتر کاهش دهیم. اخیرا نیز تعداد زیادی بنرهای آگاه‌سازی برای نصب در این محور و سی‌دی‌های آموزشی برای ارائه به رانندگان سفارش داده‌ایم که همه آنها به‌زودی در این محور نصب می‌شوند.

وی می‌افزاید: البته اقدامات مهم‌تری همچون فنس‌کشی و ایجاد مسیرهای روگذر یا زیرگذر برای تردد حیوانات نیاز است که هزینه‌بر بوده و مکاتبات لازم را برای تامین این اعتبارات با مسئولان کشور و وزارت راه انجام داده‌ایم.

استمداد از آستان قدس رضوی

امین ولیان، عضو هیات مدیره جمعیت دیدبان طبیعت شاهرود از مسئولان آستان قدس رضوی استمداد می‌طلبد و می‌گوید: ما ایرانیان مرید امامی هستیم که خود ضامن جان یکی از گونه‌های حیات‌وحش یعنی آهو شد و حیف است که امروز زائران آن امام از خطری که ناخواسته برای یکی از مهم‌ترین گونه‌های حیات‌وحش ایجاد می‌کنند، آگاه نباشند.

وی تصریح می‌کند: از آنجا که ایمن‌سازی اصولی این مسیر برای تردد یوزهای ایرانی نیازمند هزینه و اعتبار است، امیدواریم مدیران آستان قدس با تاسی از رفتار آن امام همام، ما را در فراهم کردن این اعتبار یاری رسانند.

فاطمه مرادزاده