گرفتگی عضلات در گرما

خروج مایع از منافذ پوست را تعریق می‌گوییم که مهم‌ترین ساز و کار بدن برای دفع گرماست. این مایع در سطح پوست تبخیر و موجب خنک شدن فرد می‌شود. در اثر تعریق در یک فرد نا آماده مقدار زیادی سدیم به همراه تعریق دفع می‌شود. اگر آب و املاح به میزان کافی به او نرسد، کمبود سدیم به گرفتگی عضلات می‌انجامد.

اگرچه نوشیدن آب در این شرایط، نجات‌بخش است ولی گاهی نوشیدن آب خالص نیز می‌تواند مشکل را تشدید کند. در اثر ورزش، آمادگی بدنی روز‌به‌روز بیشتر می‌شود. غدد عرق نیز با افزایش آمادگی بدن تطابق ایجاد کرده و نمک کمتری دفع می‌کنند. به بیان دیگر، افراد ناآماده، تعریق نمکی و افراد حرفه‌ای تعریق آبکی دارند. ( 65 میلی اکی والان در لیترعرق در یک فرد غیرحرفه‌ای و پنج میلی اکی والان در لیتر در فرد بسیار حرفه‌ای) . البته همه افراد حتی ورزشکاران حرفه‌ای هم دچار گرفتگی عضلات در اثر گرما می‌شوند. اگرچه ورزشکاران حرفه‌ای بسیار کم نمک دفع می‌کنند. ولی اگر این افراد هم خیلی طولانی در گرما ورزش کنند و تشنه بمانند یا آب خالص بنوشند، ممکن است عضلاتشان بگیرد .

علاوه بر گرفتگی عضلات، بیماری‌های ناشی از گرما نیز طیف وسیعی را شامل می‌شوند؛ از گرمازدگی خفیف تا نوع شدید و کشنده. علائم گرما زدگی خفیف، شامل درد در شکم، بازو و ساق است. با تشدید بیماری ضعف، سرگیجه و احساس خستگی سراغ فرد می‌آید.

احساس تشنگی شدید، سردرد، تهوع، استفراغ و گیجی هم از دیگر علائم آن است. با شدید شدن بیماری، غش و ضعف مفرط (ناتوانی از انجام هر کاری) ایجاد می‌شود و در نهایت در صورت رخ دادن گرمازدگی شدید (سکته ناشی از گرما)، هذیان، تشنج و کما ایجاد می‌شود.

برای درمان گرمازدگی باید ورزش را متوقف کرد، عضلات دردناک را به آرامی کشش داد و آب خنک حاوی املاح نوشید. در ادامه باید فرد را به یک محل خنک منتقل کنیم لباس‌های او را در آوریم و اگر هوشیار است به او آب خنک که حاوی املاح است بدهیم و با پنکه و حوله خیس او را خنک کنیم.

نکته بسیار مهم این است که نوع شدید گرمازدگی در بسیاری موارد، کشنده است و بهترین راه در این باره، پیشگیری است.

دکتر رضا کریمی

‌ فوق‌تخصص بیماری‌های غدد و متابولیسم