کوی جوانـمردان

اولین بار در قرن نهم ملاحسین کاشفی در فتوت‌نامه سلطانی در مورد این شخص می‌گوید که نام اصلی او عبدالله فرزند عامر بصری بوده است.

او معتقد است جوانمرد قصاب یکی از «هفده کمر‌بسته» حضرت علی‌(ع) است. بنا به روایت کاشفی در روز غدیر خم‌، حضرت‌ علی‌(ع) گوسفند کشت‌ و جوانمرد قصاب‌ آن‌ را سلاخی‌ کرد. حضرت‌ علی‌ (ع) گوسفند را پاره‌ کرد و کار سلاخی‌ را از آن‌ پس‌ به‌ جوانمرد واگذار نمود.

در داستان دیگری که در دوره قاجار نوشته شده آمده است که کنیزکی‌ از قصابی گوشت‌ خواست‌، اما به‌ هر گوشتی‌ که‌ جوانمرد به‌ او می‌داد، راضی‌ نمی‌شد.

جوانمرد خشمگین‌ شد و پول‌ او را پس‌ داد. کنیزک‌ که‌ از ملامت‌ و آزار آقای‌ خود می‌ترسید، گریه‌ آغاز کرد. حضرت علی‌(ع) که‌ از آنجا می‌گذشت‌، مشکل‌ کنیز را دریافت‌ و به‌ جوانمرد گفت‌ که‌ به‌ کنیز گوشت‌ بدهد. جوانمرد که‌ علی‌(ع)‌ را نمی‌شناخت، دست‌ خود را به‌ علامت امتناع‌ از قبول‌ فرمان‌ آن‌ حضرت‌ تکان‌ داد. پس‌ از آن‌که‌ حضرت‌ رفت‌، قنبر به‌ جوانمرد گفت‌: «تو شاه‌ مردان‌ را نشناختی‌؟» جوانمرد دو چشم‌ خود را کور کرد و دست‌ خود را با ساطور از تن‌ جدا کرد و به‌ قنبر گفت‌ که‌ او را نزد علی‌(ع) ببرد. حضرت‌علی‌ با خواندن فاتحه‌ای جوانمرد را شفا دادند.

هرچند در کتاب‌های تاریخی روایت متعددی از این شخص وجود دارد، اما داستان زندگی او بیشتر به افسانه می‌ماند تا داستانی واقعی. شاید هم داستانی واقعی بوده که با گذشت زمان با پیرایه‌هایی که بر داستان بستند به افسانه تبدیل شده است. هر چه هست هنوز ابهامات درباره هویت راز گونه او همچنان باقی است و با گذشته سال‌ها از عمر این بقعه هنوز کسی نمی‌داند واقعا داستان زندگی مردی که در این بقعه خوابیده است واقعیت دارد؟

بقعه جوانمرد قصاب ابتدای خیابان کمیل قرار دارد. بنای اولیه بقعه در زمان قاجار ساخته شده و به شکل چهار گوش با گنبدی ساده و نمایی آجری است که همین سادگی جلوه خاصی به قدیمی بودن بنا داده است. محوطه اطراف آن را باغچه‌های گل پوشانده اند . با توجه به این که بنا باسازی شده ولی به نظر می‌رسد بسیارغیر حرفه‌ای بوده زیرا هنوز آثار فرسودگی و تخریب بخوبی در آن دیده می‌شود هر چند سعی شده با تزئینات نه‌چندان زیبا این خرابی‌ها پوشانده شود.

داخل بقعه دارای فضای کوچکی است که در میانه آن سنگ قبر سیاه نه‌چندان قدیمی قرار دارد. روی آن دو بیت شعر به خط نستعلیق نگاشته شده: جوانمرد قصاب این شیردل کمر بسته شیر یزدان بود. مزارش که باشد بهشت نوین زیارتگه اهل ایمان بُوَد.

جوانمرد قصاب محله‌ای میان مرز تهران و شهر ری، درست میان زمین‌هایی که به منصورآباد معروف است قرار دارد با سبزیکاری‌ها و فضای سبز وسیع و آب و هوایی دلپذیر که خاطره روستا‌های قدیمی تهران را زنده می‌کند، اما با دیدن دکل‌های برق و بزرگراه‌هایی که اطراف محله را در برگرفته این خاطره کم‌کم رنگ می‌بازد. دیر زمانی است که فضای روستایی و قدیمی آن تغییر کرده و دهستان منصورآباد جای خود را به محله جوانمرد قصاب یکی از محلات 22 گانه تهران داده است. بعد از عبور از باغچه‌های سبزیکاری و دکل‌ها برق که بر آنها سایه افکنده به محله مسکونی جوانمرد قصاب می‌رسید. محله‌ای با تمام مشخصه‌های بخش‌های جنوبی تهران؛ خانه‌های کوچک و به هم چسبیده و کوچه‌های پیچ در پیچ باریک که بیشترشان به هم راه دارند و خیابان‌هایی که با عقب‌نشینی خانه‌ها وسیع‌تر شده‌اند.

البته در چند دهه گذشته این محله نسبت به محلات مجاور خود بسیار تغییر کرده است. مجتمع‌های مسکونی و آپارتمان‌های متعدد چهر‌های متفاوت از این محله ساخته‌اند و کارخانه‌هایی مانند کبریت‌سازی و ریسندگی و بافندگی و روغن نباتی که جزوه اولین ساکنان محله بودند با قد کشیدن مجتمع‌ها و آپارتمان‌ها از اینجا کوچ کرده‌اند. بجز کارخانه روغن نباتی که سال‌هاست همسایه بدبو و مزاحمی برای ساکنان محله شده است. دانشگاه آزاد و مرکز خرید هایپرسان نجم خاورمیانه ـ که از جاذبه‌های محله جوانمرد است ـ مترو و پایانه آن هم ازجمله مکان‌هایی هستند که در تغییر یافتن شکل جدید محله بی‌تاثیر نبوده‌اند.

هایپرسان در خیابان کبریت‌سازی سابق و شهید غیبی فعلی یکی از بزرگ‌ترین مراکز خرید تهران است. این محله از همجواری محلات جوانمرد، فیروزآبادی، منصوریه، حمزه‌آباد و دیلمان شکل گرفته است. محدوده بزرگراه آزادگان در شمال و جاده قم در جنوب و خیابان فداییان اسلام در شرق و دیوار صوتی راه‌آهن تهران ـ مشهد در غرب، مرز محله را با محلات دیگر مشخص می‌کند، اما مناسب‌ترین راه برای رسیدن به این محله متروی خط یک تجریش ـ کهریزک است و در پایانه آن هم اتوبوس‌ها شما را به محلات اطراف می‌برند.

جالب است بدانید ایستگاه متروی جوانمرد دارای سکوی تبادل مسافر با خط راه‌آهن تهران ـ مشهد است.

اکرم بیگی