آنچه از روماتیسم قلبی باید بدانید

خوب است بدانید گرچه اغلب گلودردها ویروسی بوده و معمولا با درمان‌های معمول سرماخوردگی یا خودبه خود برطرف می‌شوند، ولی گاهی گلودرد چرکی با منشأ باکتری استرپتوکوک بوده و در‌صورت عدم تزریق بموقع پنی‌سیلین، طی هفته‌های بعد موجب تب روماتیسمی معمولا به صورت درد و تورم مفاصل بزرگ نظیر زانو، مچ و آرنج و حدود ده سال بعد از آن موجب روماتیسم قلبی به شکل تنگی یا نارسایی یک یا چند دریچه قلب به ویژه میترال و آئورت می شود.

به گفته دکتر سعید علیپور پارسا، متخصص قلب و عروق، روماتیسم قلبی در واقع، عارضه دیررس تب روماتیسمی است که اغلب در بچه‌ها به دنبال گلودرد چرکی استرپتوکوکی درمان نشده به‌علت تشابه ساختار این باکتری با بافت قلب انسان بروز می‌کند.

وی به جام‌جم می‌گوید: هرچند احتمال وقوع تب روماتیسمی پس از فارنژیت یا همان گلودرد چرکی در بچه‌هایی که از نظر ژنیتکی مستعد هستند بیشتر است، ولی از آنجا که نمی‌توان با قطعیت و بر‌اساس سابقه خانوادگی این استعداد ژنتیک را در فرد رد کرد و از طرف دیگر عارضه دیررس بیماری بالقوه می‌تواند به معلولیت جسمی در آینده منجر شود، توصیه می‌شود در برخورد با هر کودک مبتلا به گلودرد چرکی غیرویروسی بلافاصله آمپول پنی‌سیلین 1200000 و در موارد حساسیت به پنی‌سیلین از داروهای جایگزین به تشخیص پزشک تجویز شود.

این متخصص قلب تاکید می‌کند: در صورت مراجعه دیر بیمار با علائم تب روماتیسمی که عملا گلودرد برطرف شده نیز باید علاوه‌بر تزریق پنی‌سیلین برای جلوگیری از سرایت باکتری به اطرافیان، تزریق پنی‌سیلین به‌طور ماهی یکبار برای کاهش عود حملات و کاهش عوارض بعدی تکرار شود.

وقتی قلب، تب می‌کند

تب روماتیسمی ممکن است قلب را گرفتار کند یا آسیبی به قلب نرساند؛ البته در صورتی که تب روماتیسمی سبب آسیب دائم و پایداربرای قلب و دریچه‌های آن شود.

دکتر مسعود قاسمی، دبیر انجمن آرترواسکلروز نیز با بیان این مطالب به جام‌جم می‌گوید: در واقع این اختلال، یک اختلال خودایمنی است که در آن پادتن‌های تولیدشده بر ضد باکتری استرپتوکوک بر ضد مفاصل و قلب نیز واکنش نشان می‌دهند. بیماری روماتیسم قلب نتیجه آثار باقیمانده از التهاب دریچه‌های قلبی در اثر تب حاد روماتیسمی است که موجب بروز تنگی یا نارسایی یا هر دو حالت در دریچه‌های قلبی می‌شود.

دکتر علیپورپارسا نیز تاکید می‌کند: به طور معمول پس از ابتلا دریچه‌های قلب در جریان تب حاد روماتیسمی، چند سال طول می‌کشد تا تغییرات ایجاد شده در دریچه‌های قلب به حدی برسند که ایجاد ناراحتی برای بیمار کنند.

علائمی که نباید نادیده بگیرید

به گفته دکتر علیپورپارسا، بیماران روماتیسم قلبی با توجه به نوع و محل درگیری ممکن است با تنگی نفس حین فعالیت یا بارداری مراجعه کرده و گاهی نیز به دلیل بروز بی‌نظمی در ضربان قلب دچار تشکیل لخته داخل حفره‌های قلب شده و با سکته مغزی در سنین پایین مراجعه کنند.

دکتر قاسمی نیز با اشاره به این که تنگی نفس هنگام فعالیت، احساس خستگی زودرس، تپش قلب، درد سینه، تنگی نفس هنگام خوابیدن، سرگیجه، سنکوپ و تورم در پاها از علائم اصلی ابتلا به روماتیسم قلبی است، تاکید می‌کند: در پانزده درصد موارد ممکن است درگیری سیستم مغز و اعصاب نیز در این بیماری وجود داشته باشد که بیشتر در دختران ایجاد می‌شود که با حرکات غیر ارادی و سریع اندام، ضعف عضلانی و بی‌ثباتی روحی مشخص می‌شود. یکی از علائم و نشانه‌های رایج آن در کودکان سنین مدرسه، تغییر دستخط آنهاست و با پیشرفت بیماری عصبانیت، بی‌قراری و اختلال در راه رفتن بروز می‌کند.

چه باید کرد؟

به گفته دکتر قاسمی، آسیب‌هایی که روی دریچه‌های قلبی ایجاد می‌شود دائم بوده و برگشت پذیر نیستند، اما علائم و ناراحتی‌های ناشی از این بیماری‌ها را می‌توان به وسیله درمان دارویی، جراحی‌های ترمیمی یا تعویض دریچه‌های قلبی یا استفاده از بالون و موارد دیگر کاهش داد.

دکتر علیپورپارسا نیز در این باره می‌گوید:با مراجعه بموقع این بیماران و در صورت تنگی میترال، معمولا می‌شود با زدن بالون، تنگی را برطرف کرد و در موارد نارسایی شدید هر کدام از دریچه‌های قلب، اقدام به تعویض دریچه با روش‌های جراحی کرد. در اغلب این بیماران که دچار آریتمی می‌شوند برای جلوگیری از بروز سکته مغزی، داروی رقیق کننده خون تحت عنوان وارفارین تجویز می‌شود.

دکتر قاسمی هشدار می‌دهد: تغذیه نامطلوب، سابقه خانوادگی تب روماتیسمی، زندگی در شرایط پرجمعیت یا غیربهداشتی، ابتلای مکرر به عفونت‌های تنفسی فوقانی و عفونت‌های استرپتوکوکی درمان نشده یا ناقص درمان شده از عواملی است که می‌تواند خطر ابتلا به روماتیسم قلبی را افزایش دهد.

پونه شیرازی‌‌