تغییر الگوی کشت سنتی در اراضی خراسان شمالی

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در گفت‌وگو با خبرنگار جام‌جم، با اشاره به وجود 320 هزار هکتار عرصه باغی و کشاورزی در استان که 125 هزار هکتار آن آبی و 195 هزار هکتار دیم است، می‌گوید:50 هزار هکتار از مجموع زمین‌های آبی موجود استان مستعد اجرای سامانه‌های نوین آبیاری قطره‌ای و بارانی است. از این رو تاکنون حدود 35 درصد مزارع و باغ‌های آبی مستعد استان تحت پوشش شیوه‌های آبیاری نوین قرار گرفته است و در دیگر مناطق نیز به علت کمبود آب کافی و شوری آب‌های موجود اجرای شبکه آبیاری نوین امکان‌پذیر نیست.

غلامرضا حجی پور، حجم برداشت سالانه آب از منابع زیر زمینی را 520 میلیون متر مکعب و منابع سطحی را نیز 607 میلیون مترمکعب می‌داند و می‌افزاید: سالانه 29.2 میلیون مترمکعب آب از منابع زیرزمینی به‌صورت چاه‌های غیرمجاز برداشت می‌شود.

وی به افزایش شوری آب در سفره آب‌های زیرزمینی شهرستان‌های اسفراین، گرمه و جاجرم اشاره می‌کند و می‌گوید: سطح آب‌های شیرین سفره‌های زیرزمینی در این مناطق پایین رفته و آب‌های شور روی آب‌های شیرین در حال پیشروی است که بر کیفیت آب‌های این منطقه تاثیر قرار می‌گذارد.

توسعه آبیاری نوین

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان، هزینه اجرای آبیاری تحت فشار با روش‌های بارانی، قطره‌ای و کم فشار را به ازای هر هکتار از 85 میلیون ریال تا 110 میلیون ریال دانسته و با اشاره به این که سال گذشته تسهیلاتی برای توسعه سیستم‌های آبی تحت فشار در اراضی آبی استان اختصاص یافته، تصریح می‌کند: 85 درصد هزینه اجرای سیستم‌های آبیاری تحت فشار به کشاورزان پرداخت می‌شود.

حجی‌پور معتقد است: یکی از مهم‌ترین موانع و مشکلات موجود در توسعه روش‌های آبیاری نوین در استان، وجود زمین‌های زراعی با مساحت کم است، زیرا این اراضی با مساحت کم توجیه اقتصادی ندارد.

از آنجا که اجرای استخرهای ذخیره آب و لوله‌گذاری از اصلی‌ترین ارکان اجرای اصولی سیستم‌های آبیاری تحت فشار است، وی به اختصاص 260 میلیارد ریال اعتبار برای اجرای 3700 هکتار طرح آبیاری نوین در امسال اشاره می‌کند و می‌گوید: به‌ازای اجرای یک هکتار آبیاری قطره‌ای 65 میلیون ریال تسهیلات بلاعوض و 65 میلیون ریال تسهیلات بانکی، آبیاری بارانی 50 میلیون ریال تسهیلات بلاعوض و 50 میلیون ریال تسهیلات بانکی و برای آبیاری کم فشار نیز 32 میلیون ریال تسهیلات بلاعوض و 32 میلیون ریال تسهیلات بانکی پرداخت می‌شود.

افزایش بهره‌وری و کاهش مصرف

در همین حال معاون بهبود تولیدات گیاهان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز اجرای طرح مکانیزاسیون کشاورزی را برای مقابله با تنش خشکسالی ضروری می‌داند و اظهار می‌کند: طی سه سال گذشته طرح مکانیزاسیون کشاورزی در راستای مقابله با تنش خشکسالی با پرداخت تسهیلات برای تهیه ادوات نوین اجرا شده است.

تشکری در عین حال با بیان این که تنها راه مقابله با خشکی و خشکسالی در کشاورزی رویکرد علمی است، می‌افزاید: یکی از موارد بسیار مهم در این زمینه رعایت الگوی کشت و تناسب میزان زمین و آب است. در واقع باید از کشت‌های پرآب‌طلب مانند گوجه‌فرنگی و پیاز در سطح بالا خودداری شود و کشت‌های مقاوم به خشکی و کم آبی مانند زراعت کلزا، چغندرقند پاییزه و ارقام زودرس و میان‌رس ذرت و نیز ارقام زودرس پنبه مدنظر کشاورزان قرار گیرد.

رعایت الگوی تغذیه در زراعت

به عقیده معاون بهبود تولیدات گیاهان جهاد کشاورزی خراسان شمالی، از دیگر راهکارهای مقابله با خشکی در کشاورزی، رعایت تغذیه گیاهی است.

وی با اشاره به این که برای رعایت تغذیه گیاهی، سازمان جهاد کشاورزی انواع کودهای شیمیایی مورد نیاز را برای کشاورزان تدارک دیده است، می‌افزاید: در شرایط خشکسالی فعلی کودهای پایه مانند فسفاته و پتاسه و اوره برای اراضی زراعی بسیار ضروری است‌. در کنار استفاده از این کودها، کودهای آلی و کودهای ریزمغذی نقش زیادی در افزایش تولید و بازده مصرف آب خواهد داشت.

تعادل میان کاشت و برداشت

معاون بهبود تولیدات گیاهان جهاد کشاورزی خراسان شمالی می‌گوید: برخی محصولات زراعی با مدیریت تاریخ کشت امکان مقابله با خشکی را دارد که چغندرقند یکی از این محصولات است. با تغییر کشت چغندرقند از بهاره به پاییزه می‌توان مصرف آب را تا ۵۰ درصد کاهش داد و درخصوص محصولات پنبه و ذرت نیز امکان استفاده از ارقام بذر زودرس وجود دارد.

وی با بیان این که استفاده از بذور اصلاح شده نیز یکی از ضرورت‌های موجود در این بخش است، عنوان می‌کند: متأسفانه در استان فقط ۲۵ درصد از بذر اصلاح شده گندم و جو استفاده می‌شود که این خود جای بازنگری و دقت دارد.

تشکری با اشاره به این که زراعت دیم اتکای کامل به نزولات جوی دارد، می‌گوید: باید کشاورزی دیم‌کاری فعلی استان به دیم‌کاری علمی تبدیل شود تا عملکرد قابل قبولی در برداشت محصول وجود داشته باشد که مهم‌ترین بحث آن، حفظ رطوبت خاک و حذف عملیات شخم است.

تشکری یادآور می‌شود: در شرایط خشکسالی اتخاذ رویکرد کشاورزی حفاظتی با تاکید بر حفظ مواد آلی در سطح خاک بسیار ضروری و موثر است.

وی با بیان این که در کشاورزی حفاظتی باید عملیات شخم برگردان حذف و مواد آلی در سطح خاک مانند کاه و کلش و بقایای گیاهی حفظ شود، می‌افزاید: حذف عملیات شخم برگردان و وجود مواد آلی در سطح خاک تلفات آب را کاهش می‌دهد و گیاهان را در مقابل شرایط خشکی محافظت می‌کند، زیرا در این شرایط مصرف و تلفات آب بشدت کاهش می‌یابد.

توازن میان کشت و مصرف آب

به عقیده معاون معاون بهبود تولیدات گیاهان جهاد کشاورزی استان یکی از مسائل بسیار مهم در تعادل بین منابع در مصارف آب اصلاح الگوی کشت برای توازن مصرف آب است.

وی با اشاره به توزیع و کشت ارقام اصلاح شده بذرهای گندم، جو، ذرت و پنبه بین کشاورزان در سال گذشته می‌گوید: این ارقام با توجه به زودرس بودن و مقاومت در برابر خشکی می‌تواند در زمان کاهش منابع آب باعث پایداری در تولید محصولات زراعی شده و حتی با مدیریت صحیح آن را افزایش داد.

عباس فتوره‌ چی - جام‌جم