جنگ با شکم؛ جوانان در حلقه محاصره فست‌فودها!

«هر روز با بچه‌ها دور دور می‌کنیم؛ اما پیاده‌روی جدی نه.»، « باشگاه بدنسازی می‌روم؛ ولی بعضی وقت‌ها هم پس از باشگاه از شدت گرسنگی با یک لیوان ذرت مکزیکی از خجالت عضلاتم درمی‌آیم.»، «غذاهای دانشگاه چرب و پرحجم است ولی من تا ته آن را می‌خورم.»، « عاشق چیزبرگر و کوکتل پنیرم.با پنیر زندگی می‌کنم. غیر از خوردن تفریحی ندارم.»، « در وایبر و تلگرام و اینستاگرام گاهی تا 3 و 4 صبح وقت می گذارم ، اما فعالیت بدنی شرمنده ام.»... اینها را هر کدام از آنها درباره سبک زندگی خود می‌گویند.

عاشقان کیک و شکلات

عسل 21 ساله و دانشجو است. مدیریت صنعتی می‌خواند و در خوابگاه زندگی می‌کند. حالا هم ترم تابستانی گرفته که کمی‌ جلو بیفتد. می‌گوید: شبها تا دیر وقت بیدار است و زودتر از 2- 5/ 1 خوابش نمی‌برد. صبح هم حدود 10-5/ 9 بیدار می‌شود. حدود 2 ساعتی هم بعد از ظهر استراحت می‌کند:« قدم 172 سانتی متر و وزنم 89 کیلو گرم است. اراده زیادی برای رژیم گرفتن ندارم ؛ یعنی بی‌انگیزه شده ام چون تازگی‌ها هیچ رژیمی ‌روی من اثر ندارد. هر روز یکی دو ساعتی با بچه‌ها در خیابان دور می‌زنیم ولی پیاده روی جدی نه.»

عسل خیلی شیرینی خور نیست ولی عاشق خوراکی‌های شور و ترش و تند است و در برابر چیپس و آلوچه و پفک کنترلش را از دست می‌دهد. می‌گوید این روزها خیلی حس و حال باشگاه رفتن ندارد چون هوا خیلی گرم شده است.

اشکان 29 ساله است. قدش 174 و وزنش 86 کیلو گرم است. مهندس نرم افزار است و تا 5 بعد از ظهر کار می‌کند. اکثر روزها 3و 4 ناهار می‌خورد. می‌گوید درگیر کار است و چون صبحانه نخورده به اداره می‌آید، کیک و بیسکویت همیشه در کشوی او یافت می‌شود. خیلی به ندرت هم سر راه نان بربری و خامه و مربا یا پنیر یا سالاد الویه آماده برای صبحانه می‌گیرد. اشکان می‌گوید تقریبا همیشه رژیم دارد. ولی گاهی ترمز می‌برد و سه برابر موقع عادی چیز می‌خورد. اشکان آنقدر در طول روز خسته می‌شود که ترجیح می‌دهد یک قدم هم پیاده راه نرود و کلا با ماشین اینور و آنور می‌رود.اصلا اهل میوه و سبزیجات نیست. می‌گوید: «باید اعتراف کنم که هفته‌ای سه روز باشگاه می‌روم، ولی بعدش گاهی ناپرهیزی می‌کنم و با یک لیوان ذرت مکزیکی پر سس و پنیر از خجالت عضلاتم در می‌آیم.»

خوردن به مثابه تفریح

محمد 25 ساله است و دانشجوی کارشناسی ارشد است. می‌گوید تمام روز را بیرون از خانه است. یا در دانشگاه است یا کتابخانه یا در حال تدریس خصوصی. بیشتر ناهار بی‌کیفیت دانشگاه را می‌خورد: «آنقدر گرسنه و خسته می‌شوم که تا ته غذا را می‌خورم. با این حال مدام احساس می‌کنم که قندم پایین است و به ناچار شکلات و گاهی هم آب قند می‌خورم.»

او آخر شب‌ها هم زمان زیادی پای کامپیوتر است و با دوستانش در فیس بوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی گپ می‌زند و صبح زود هم به سختی از خواب بیدار می‌شود. می‌گوید ورزش مطلقا در زندگی‌اش جایگاهی ندارد و اگر وقت اضافه‌ای داشته باشد اولویتش خوابیدن است. محمد عاشق پنیر است. می‌گوید:«من با پنیر زندگی می‌کنم.»

همیشه در خانه چند نوع پنیر دارند. با اشتیاق پنیر‌ها را یکی یکی معرفی می‌کند: پنیر مسدمر، گودا، پارمسان، بلو چیز، چدار، بوترکیزه و ...می‌گوید پنیر شاهکار خوراکی‌هاست. هم خالی خالی‌اش مزه می‌دهد هم با غذا و در حالیکه دیوانه‌وار از پنیر‌ها تعریف می‌کند، می‌گوید: «مگر به جز خوردن چه تفریحی داریم؟»
مهتاب گیاهخوار است. 27 سال سن و یک دختر 4 ساله دارد. می‌گوید دخترش هم چاق است. به ندرت مواد پروتئینی را مصرف می‌کند. از تخم مرغ هم بدش می‌آید. با اکراه بعضی روزها کمی ‌شیر می‌خورد. مهتاب می‌گوید:«غذایی که می‌خورم، معمولا مرا نمی‌گیرد. بعد از غذا ناچارم با چای و هله هوله‌های دیگر این ضعف را جبران کنم.»

با این که روزی 5 /1 ساعت پیاده روی می‌کند، وزنش ثابت است. دخترش عاشق بلال و بستنی است. عصرها بعد از پیاده روی در پارک برای دخترش بلال و بستنی و برای خودش آب یا گاهی هم نوشابه انرژی‌زا می‌خرد.

علی هم دانشجوی نرم افزار است. تازه 23سالش تمام شده. قدش181 و وزنش 84 کیلو است. عاشق چیپس با ماست موسیر و تخمه آفتاب گردان است.با دوستش روزی نیم کیلو تخمه را می‌خورند. اهل ورزش نیست و می‌گوید من تنبل آفریده شدم، دست خودم نیست. به خنده می‌گوید: « من به جای فعالیت بدنی، فعالیتم در شبکه‌های اجتماعی عالی است. روی لاین و وایبر و واتساپ و تلگرام و اینستاگرام را سفید کرده‌ام.»

علی می‌گوید: «روی خوراکم تسلط دارم و اگر بی‌موقع احساس گرسنگی کنم، خودم را با چیزی سرگرم می‌کنم چون به تازگی احساس چاقی و سنگینی می‌کنم.» علی از سبزیجات متنفر است ولی قارچ را خیلی دوست دارد. به ویژه در پیتزا و لازانیا. او عاشق بولینگ است و می‌گوید: :اگر بولینگ را ورزش حساب کنید، گاهی من هم ورزش می‌کنم.»

اپیدمی فست فود

تقریبا واضح است که با در دسترس قرار گرفتن مواد غذایی متنوع و همچنین بالا رفتن مصرف غذاهای آماده در کنار فعالیت بدنی کم، نباید انتظاری غیر از شیوع چاقی داشته باشیم.
در واقع افزایش انرژی دریافتی و عادات غلط غذایی در اکثر خانواده‌ها، به همراه بی تحرکی از عواملی هستند که حتی بر عوامل ژنتیک غالب شده‌اند. این وضعیت اما برای قشر جوان جامعه رنگ دیگری دارد.آنها برنامه‌ای برای کنترل سلامتی خود ندارند و برای خوراک خود تقریبا از هیچ قاعده‌ای برای حفظ سلامتی پیروی نمی‌کنند.
اپیدمی ‌فست فود هم که تقریبا دو دهه‌ای است باب شده است. مثلا اگر سری به پاتوق‌های شکمی‌ تهران در خیابان نیلوفر و پالیزی و ستارخان و آریا شهر و ... بزنید، کاملا برایتان جا می‌افتد که چگونه مصرف فست فود‌ها سلامت همه ما را تهدید می‌کند. این در حالیست که قشر جوان جامعه یکی از مشتریان اصلی مصرف این خوراکی‌های مضرند.

بازی با موبایل،‌ هات داگ و غذای دانشگاه

ثنا 16 ساله و دانش آموز است. صبح‌ها به مدرسه می‌رود و بعد از آن یکی دو ساعت ناهار و استراحت. بعدش هم کلاس‌های فوق برنامه موسیقی و زبان و حالا که امتحان‌های آخر را می‌دهد، قرار است استخر هم برود. زنگ تفریح‌ها از دکه مدرسه ساندویچ می‌خرد. چون خوراکی‌های خانگی را دوست ندارد.ثنا از شیر بدش می‌آید.

او می‌گوید دست‌پخت مادرش چرب و چیلی و عالی است و وقتی از مدرسه می‌آید، دوست ندارد حتی لباسش را عوض کند، آنقدر که گرسنه است. 12 کیلو اضافه وزن دارد و تحت نظر دکتر غدد است، اما به حرف‌های دکترش خیلی هم گوش نمی‌دهد. می‌گوید اگر پدر و مادرش گیر ندهند می‌تواند بیش از سه، چهار ساعت هم روی مبل بنشیند و بدون خستگی با موبایلش بازی کند یا با دوستانش اس‌ام‌اس رد و بدل کند. می‌گوید پدر و مادرش گاهی لج او را در می‌آورند چون خودشان هرچه پای اینترنت و کامپیوتر باشند، اشکالی ندارد ولی من نباید باشم. ثنا عاشق ‌هات داگ و چیز برگر است.

بی‌نظمی‌تغذیه، بی‌خوابی و بی‌تحرکی

چاقی پدیده‌ای است که درسال‌های اخیر با تغییر سبک زندگی به ویژه گریبانگیر شهرنشینان شده است.اگرچه نمی‌توان نام بیماری را بر آن گذاشت، اما نشانه و هشداری است که اگر به موقع به آن توجه نشود، رفته رفته تبدیل به یک مشکل اساسی می‌شود. پیش‌ترها چاقی و اضافه وزن سن وسال خاصی داشت و به قول معروف چهل سالگی که رد می‌شد و با آغاز دوره میانسالی، سر وکله اضافه وزن هم
کم کم پیدا می‌شد، ولی این روزها چاقی دیگر سن ندارد. طبق هشدار محققان، اگر با چاقی (پدیده‌ای که خطر آن با خطر گرمایش زمین مقایسه می‌شود) مبارزه نشود، این عارضه که براساس اطلاعات سازمان بهداشت جهانی، علت اصلی بیش از 40 درصد موارد مرگ و میر در سال است، به معضل شماره یک جهان تبدیل می‌شود.
دکتر شیرین عادل، متخصص تغذیه می‌گوید:« حدود 60 تا 65 درصد مراجعان ما جوانان زیر
30 سال هستند و بین 15 تا 20 کیلو اضافه وزن دارند. تغذیه نادرست ، کمبود فعالیت بدنی، دیر خوابیدن، نداشتن وقت برای ورزش، حتی نداشتن وقت برای خوردن وعده‌های غذایی به موقع، دریافت وعده‌های پرکالری یا حذف وعده‌ها یا میان وعده‌ها سبب این چاقی است. چاقی‌ای که خیلی زود بیماری‌های مزمنی چون فشار خون، دیابت، چربی خون، سکته و... را به وجود می‌آورد.»

وی می افزاید:« بخشی از چاق‌های امروز جامعه، دانشجویان و کارمندان جوانی هستند که در طول روز یا درگیر کارند یا درگیر درس و کلاس. این گروه از آنجایی که نمی‌توانند به موقع برای خوردن وعده ناهار وقت بگذارند، در فاصله کوتاهی که فرصت پیدا می‌کنند، چیزهایی مثل کیک و بیسکویت با شیر کاکائو و آبمیوه و نوشابه‌های انرژی زا و تنقلاتی دیگر که انرژی و کالری بیشتر و ارزش غذایی کمتری دارند را جایگزین وعده غذایی می‌کنند و چون این تنقلات غذای کامل نیست، بعد از ظهر حدود ساعت 4 و 5 با گرسنگی دوچندان یک وعده غذایی سنگین و پر کالری می‌خورند که منجر به اضافه وزن می‌شود. از این رو تاکید می‌کنم که نظم در غذا خوردن و اینکه همه ما سه وعده اصلی و دو میان وعده سالم شامل میوه و لبنیات و سبزیجات دریافت کنیم ، در تناسب اندام و وزن ایده آل و سلامت بدن ما بسیار تاثیرگذار است.»
این متخصص تغذیه در ادامه می‌گوید:« درباره میان وعده‌های سالم هم نکته این است که یک فرد بالغ در طول روز و در فواصل وعده‌ها سه سهم میوه می‌تواند بخورد؛ اما باید توجه کرد که بعضی از میوه‌ها و سبزیجات پر کالری یا پر قند هستند. برای مثال سبزیجات نشاسته ای مانند باقالی ، ذرت، سیب زمینی، چغندر قند( لبو) و کدو تنبل در شمار پر کالری‌ها هستند؛ موز و انبه و آناناس هم از میوه‌های پر کالری هستند.پس اگر قرار است موز بخوریم، نصف موز برای یک میان وعده مناسب است و چنانچه یک موز کامل خوردیم، دو میان وعده محسوب می‌شود یا یک سیب معادل 17 حبه انگور دانه ریز است. پس مقدار مصرف مهم است. البته به این نکته هم باید اشاره کرد که غذای سلف‌های دانشگاه و ادارات و رستوران‌ها معمولا برای خوشایند مصرف کننده بسیار پر نمک و چرب و پر کالری است.»
وی در ادامه می افزاید:« نکته دیگر در اضافه وزن جوانان، ساعات خواب نامناسب است. بیشتر جوان‌ها ، دیر می‌خوابند و می‌گویند خوابم نمی‌برد. از آن سو هم صبح‌ها دیر بیدار می‌شوند. بخشی از این دیر خوابیدن‌ها هم به تغییر سبک زندگی باز می‌گردد. به کم تحرکی و این که جوانان هم مانند دیگر اعضای خانواده، ساعات زیادی را در روز چه برای تفنن و سرگرمی‌؛ چه برای کار به کامپیوتر و موبایل گره خورده‌اند. دیر خوابیدن نظم سیستم هورمونی را به هم می‌زند و این اختلال هورمون، سبب چاقی می‌شود. بیدار ماندن بعد از ساعت 12 شب، سبب این تغییرات هورمونی است.در این ساعات شب در صورت بیداری، بیشتر حس گرسنگی به سراغ آدم می‌آید و این دقیقا زمانی است که بدن باید ناشتا باشد تا دستگاه گوارش استراحت کند.»
او همچنین می گوید:« مورد دیگر ورزش است؛ اما آن هم شرایط خود را دارد. وقتی به متخصص تغذیه مراجعه می‌کنید، ترکیبات بدن شما با دستگاه مخصوصی آنالیز می‌شود. اگر بافت ماهیچه ای بدن در حد نرمال و طبیعی باشد، باید به سراغ بدنسازی بروید؛ چون افت بافت ماهیچه‌ای سبب افت سوخت و ساز بدن و متابولیسم پایین و چاقی می‌شود.»
به گفته دکتر عادل، وزن ایده آل در خانم‌ها، قد منهای 105 و در آقایان قد منهای 100 است. یک شاخص BMI هم داریم که محدوده تناسب وزن، اضافه وزن و چاقی را معین می‌کند. BMI یعنی وزن به کیلوگرم تقسیم بر مجذور قد به متر که عدد به دست آمده اگر بین 5/ 18 تا 25 باشد، توده بدنی طبیعی و متناسب است.اگر بین 25 تا 5/ 29 باشد، اضافه وزن و اگر بالای 30 باشد چاقی است.
وی ادامه می دهد:« تعدادی از گیاهخوارها هم چاق هستند؛ اما گیاهخواری به تنهایی نمی‌تواند عامل چاقی باشد؛ مگر آنکه فرد گیاهخوار روزانه هیچ پروتئینی حتی لبنیات و تخم مرغ دریافت نکند و به جای آن قند و چربی و کربوهیدرات زیاد مصرف می‌کند که کالری و انرژی بالا دارد و ارزش غذایی پایین.تاکید بسیار دارم که جوانان هیچ دارو و مکملی چه برای بدنسازی ؛ چه برای لاغری بدون مشورت با پزشک مصرف نکنند؛ حتی ویتامین‌ها هم با توجه به شرایط و نیاز بدنی هر کس باید تجویز شود.دیگر اینکه خودسرانه به سراغ داروهای گیاهی و عطاری‌ها نروید. تنها چیزی که مصرف آن بدون مشورت پزشک ایرادی ندارد، قطره‌های زیره و لیمو و پودر سبوس است که در داروخانه‌ها موجود است و این‌ها هم به تنهایی وزن را کاهش نمی‌دهد و باید حتما به همراه رژیم غذایی باشد.» (مینا نبئی/ ایران جوان)