خوب بخواب جوان!

حالا اوضاع او خوب است چون خر و پف نمی‌کند، اما صدای خر و پف مسافری که روی صندلی جلو نشسته با سرضرب‌های موسیقی‌ای که از رادیو پخش می‌شود، هماهنگ است.
هر روز صبح یاد فیلم «بی‌خوابی» می‌افتم و آل پاچینو که نقش یک کارآگاه جوان را بازی می‌کرد. او و همسر جوانش وقتی به شهر کوچکی در آلاسکا سفر می‌کنند تا موضوع قتل یک دختر ۱۷ ساله را بررسی کنند، دچار بی‌خوابی می‌شود. آن شهر شبانه‌روز روشن بود و خورشید در نیمه شب هم می‌درخشید. بی‌خوابی بلایی سر کارآگاه دورمر می‌آورد که تلاش‌هایش به نتیجه نمی‌رسد.

وقتی اول صبح که مردم باید در اوج نشاط و انرژی باشند، خواب‌آلود و کسل هستند و در راه خانه به محل کار انگار خوابگردی می‌کنند، به این فکر می‌کنم که کار‌های آنان هم مثل کارآگاه دورمر به مشکل می‌خورد؟!

چه چیزی سر جایش نیست؟

تفاوت کسانی که صبح‌ها در تاکسی خر و پف می‌کنند با کارآگاه دورمر این است که او در شهری دچار بی‌خوابی شده بود که نیمه شب هم خورشید می‌درخشید اما روز و شب در کشور ما سر جای خودش است. چه چیزی سر جایش نیست که این اتفاق می‌افتد؟
دکتر خسرو صادق نیت، رئیس مرکز تحقیقات اختلال خواب شغلی جواب این سوال را می‌دهد: «ساعت خواب سر جایش نیست.»
او درباره علت‌های بی‌خوابی توضیح می‌دهد و می‌گوید علت اصلی بی‌خوابی در جوانان، «رعایت نکردن بهداشت خواب است.» یعنی سر ساعت نمی‌خوابند: «در نوجوانان و جوانان، بی‌نظمی زمان خواب علت اصلی بی‌خوابی است. آنان با کارهایی مثل درس خواندن شب امتحان، اینترنت و فیلم مشغول می‌شوند و از خواب، جا می‌مانند.»
او معتقد است بی‌خوابی مشکل جوانان در همه کشور‌هاست: «در دنیا خواب جوانان نسبت به دهه‌های قبل تغییر کرده. زمان خوابیدن آنان دیر‌تر شده و هم اینکه از میزان خوابشان کاسته شده است.»
خیلی از جوانان ساعت ۲ به رختخواب می‌روند و ساعت ۸ هم سر کار هستند. حساب کنی بیش از ۴ ساعت خواب مفید ندارند، اما خودشان می‌گویند به این روش عادت دارند و با همین میزان خواب همیشه سر حال و هوشیارند. دکتر صادق نیت این حرف را قبول ندارد: «بدن انسان تا یک هفته می‌تواند کمبود خواب چند ساعتی را تحمل کند، طوری که تاثیر زیادی در فعالیت‌های روزانه فرد نداشته باشد. اما اگر این کمبود خواب آخر هفته جبران نشود، آثارش در زندگی آن شخص مشخص می‌شود.»
به گفته او، افرادی که تصور می‌کنند به کمبود خواب عادت دارند، حتما در تعطیلات آخر هفته این کمبود را جبران می‌کنند وگرنه نمی‌شود کم‌خوابی تاثیری در کار روزانه آن‌ها نداشته باشد.

دردسر‌های خواب عصر

شب‌هایی که مجبوریم زود‌تر به رختخواب برویم خیلی زجرآور است. غلت زدن در حالی که چشم‌ها را بسته نگه می‌داریم نه تنها ما را به خواب نمی‌برد که خواب را از چشممان دور می‌کند. اما وقتی مشغول انجام کاری هستیم و حسابی خواب‌آلود می‌شویم با خیال راحت به رختخواب می‌رویم حتی اگر چند ساعتی از وقت خوابمان گذشته باشد.
رئیس مرکز تحقیقات اختلال خواب شغلی، دیر خوابیدن را راحت‌تر از زود خوابیدن می‌داند: «دیر خوابیدن با ریتم بیولوژیک ما تطابق بیشتری دارد تا زود خوابیدن. همین موضوع، دیر خوابیدن را راحت می‌کند و باعث می‌شود خیلی از جوانان ساعت خواب خود را به تاخیر بیندازند.»
او خواب عصر را هم اگر برای کمبود خواب شب باشد، خوب نمی‌داند: «عصر می‌خوابند تا کمبود خواب دیشب را جبران کنند. نیاز به خواب بدن جبران می‌شود و به همین دلیل، شب خوابشان نمی‌برد. دوباره عصر فردا مجبورند بخوابند و این سیکل معیوب ادامه می‌یابد.»

خواب هم باید کیفیت داشته باشد

البته فقط ساعت خواب مهم نیست که کیفیت خواب هم برای داشتن یک روز با نشاط خیلی اهمیت دارد. خیلی از افرادی که روز‌ها سر کلاس چرت می‌زنند، تصور می‌کنند کمبود خواب ندارند و به اندازه کافی می‌خوابند: «ممکن است ۸ ساعت در رختخواب باشند اما فقط سه ساعت‌اش را درست خوابیده‌اند. ۵ ساعت دیگر را یا بیدارند یا این قدر خوابشان سبک بوده و مدام بیدار شده‌اند که خوابیدن به حساب نمی‌آید.»

چه‌کار کنیم که کیفیت خوابمان بالا باشد؟

پاسخ دکتر صادق‌نیت این است: «جوانان باید زمان خواب را رعایت کنند. هر شب سر ساعت مشخصی بخوابند و ۸ و نیم تا ۹ ساعت خواب کامل داشته باشند. اگر این موضوع را رعایت کنند به احتمال زیاد خواب با کیفیتی خواهند داشت. در غیر این صورت لازم است به کلینیک‌های خواب مراجعه کنند تا مشکل خواب مانند دیگر بیماری‌ها بررسی شود.»
او تاکید می‌کند هرگز بدون مشورت با پزشک از دارو‌های خواب‌آور استفاده نشود چون این کار نه تنها کیفیت خواب را بالا نمی‌برد بلکه باعث کاهش کیفیت خواب هم می‌شود.

دردسر‌های مشترک با کارآگاه دورمر

رئیس مرکز تحقیقات اختلال خواب شغلی صحبت‌هایش را به جایی می‌رساند که باز هم یاد کارآگاه دورمر می‌افتم: «خواب برای یادگیری و موفقیت شغلی یک ضرورت است. جوانی که خواب خوب و کافی نداشته باشد در درس خواندن و انجام کار‌هایش به مشکل برمی‌خورد.»
او تاکید می‌کند هر قدر خواب از ۹ ساعت کمتر شود، سطح هوشیاری در روز پایین می‌آید، درست مثل کسی که نوشیدنی الکلی مصرف کرده است: «میزان هوشیاری در افرادی که کمتر خوابیده‌اند مثل کسانی است که الکل مصرف کرده‌اند. یعنی هر قدر خواب کمتر شود هوشیاری کاهش می‌یابد.»
او برای موفقیت جوانان، در کنار تلاش و امیدواری، خواب خوب و کافی را تجویز می‌کند. (ایران جوان)