رئیس جمهور از صدا و سیما چه می‌خواهد؟

در تازه‌ترین این دست اظهارنظرها، رئیس دولت اعتدال گفته است که «صداوسیما از صددرصد فرصت موجود برای انتقاد علیه دولت استفاده می‌کند».

حسن روحانی روز یکشنبه در بیست و نهمین دوره تجلیل از تولیدکنندگان برتر بخش کشاورزی گفته بود: «... رسانه‌ها خیلی به دولت کمک نمی‌کنند. صداوسیما در انتقادها ـ که ما انتقادها را قبول داریم ـ صددرصد از فرصت انتقاد به دولت استفاده می‌کند... اما در بیان خدمات دولت نمی‌دانم چطور است که زبان حرکت نمی‌کند که بیاید و بگوید که دولت چه کرده، خدمات دولت چه بوده....»

وی افزوده بود: «لابد مشکلی وجود دارد، یا دوربین‌های صداوسیما مشکلی دارد و یا در فرستنده‌هایشان یک مشکلی است.»

اما این انتقادات رئیس‌جمهور چندان با آمارهای منتشر شده درباره پخش بیش از چند هزار ساعت برنامه درباره خدمات دولت ظرف بازه‌ زمانی محدودی همخوانی ندارد. شاید به همین خاطر است که برخی صاحب نظران نگران شده‌اند که با توجه به برخی تجارب پیشین، مبادا دولت یازدهم رسانه ملی را تریبون مستقیم خود تنها برای بیان نظرات خود خواسته و چندان راضی به شنیدن سخن مخالفان نیست.آمار و ارقام‌های موجود نشان می‌دهد که از اول مرداد ۱۳۹۲ تا اول خرداد ۱۳۹۳ مسئولان قوه مجریه جمعا ۲۰۰ هزار و ۹۸۹ دقیقه در مراکز استان‌ها از آنتن رسانه ملی استفاده کرده و در رادیو نیز7542 دقیقه از مدت زمان برنامه‌ها به مسئولان دولتی اختصاص یافته است. همچنین در این مدت ۷۵ برنامه گفت‌وگومحور در بخش گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دو سیما در اختیار مسئولان قوه مجریه قرار داده شده است و اینها همه در کنار پخش مستقیم اظهارات رئیس دولت در مورد مسائل مهم روز و نیز ممانعت از انتشار دیدگاه‌های منتقدان دولت در زمینه پرونده‌هایی حساس چون پرونده هسته‌ای است. همان رویکردی که گاه صدای منتقدان را بلند کرده است و آن هنگام که قرار شد دولت گزارش عملکرد صد روزه خود را ارائه نماید، مسئولان دولتی در بیش از 365 برنامه تلویزیونی دعوت شدند.

استراتژی طلبکاری دائمی از رسانه ملی

در پی انتقاد اخیر رئیس‌جمهور از عملکرد صداوسیما مبنی بر این‌که رسانه ملی، اخبار دولت را به طور مناسب پوشش نمی‌دهد، چهره‌های مختلف سیاسی به این اظهارات واکنش نشان دادند.به گزارش جام‌جم آنلاین، مهرداد بذرپاش، عضو هیات رئیسه مجلس در همین زمینه اظهار می‌‌کند: این‌گونه انتقادات اهرمی در دست مدیران است تا همواره موضعی طلبکارانه از رسانه ملی داشته باشند و خدمات صداوسیما به دولت را کوچک و اقدامات مورد توقع خود را بزرگ جلوه دهند. او با بیان این‌که هر لحظه از شبانه‌روز در شبکه‌های مختلف تلویزیونی یا رادیویی، یک وزیر یا مدیر دولتی در حال صحبت است، می‌افزاید: تمام برنامه‌های رئیس‌جمهور به عنوان خبر اول در صدر اخبار صداوسیما پخش می‌شود و به نظر می‌رسد در 1.5 سال گذشته بیشترین برنامه‌های آن در اختیار دولت بوده است.

مشاوران رئیس‌جمهور چه نقشی در گلایه‌های او دارند؟

مهدی فضائلی، کارشناس رسانه نیز معتقد است؛ انتقادهای رئیس‌جمهور به رسانه‌ها و صداوسیما، توهین‌ به منتقدان، ندیدن خدمات رسانه‌ها و بزرگنمایی کردن انتقادها، خلاف انصاف است و در بروز این تصورات، مشاوران رسانه‌ای با ارائه اطلاعات مخدوش به رئیس‌جمهور نقش دارند.

نقد رئیس‌جمهور از رسانه‌ها در حالی است که روحانی پیش از این بارها بر ضرورت آزادی در انتشار دیدگاه‌ها تأکید کرده بود و این اظهارات تازه وی روشن نیست چه نسبتی با شعارهای انتخاباتی‌اش دارد و این تازه در حالی است که نقش حمایتی رسانه ملی از دولت برخلاف نقد رئیس‌جمهور چنان پررنگ است که مهرداد بذرپاش، نماینده تهران معتقد است: اکنون کمتر منتقدی نسبت به عملکرد کابینه یازدهم در برنامه‌های صداوسیما حضور دارد تا نسبت به سیاست‌های دولت از مسائل هسته‌ای تا موضوعات اقتصادی به صحبت بپردازد. با این وضع، اگر قرار است کسی از صداوسیما طلبکار باشد این منتقدان عملکرد دولت هستند نه دولت.

افزون بر بذرپاش که می‌گوید تلویزیون در 1.5 سال گذشته هیچ کم و کاستی برای دولت نگذاشته و در اختیار دولت بوده است و به نظر می‌رسد برخی مسئولان با این‌گونه گلایه‌ها و انتقادات، می‌خواهند بصورت یک طرفه از شرایط استفاده کنند تا با طلبکار نشان دادن خود، کاری کنند که در حوزه رسانه نقدی به دولت وارد نشود، نصرالله پژمان‌فر، نماینده مشهد و عضو کمیسیون فرهنگی مجلس نیز با دفاع از رسانه‌ها، اظهارات اخیر رئیس‌جمهور درباره صداوسیما را ناشی از انتظارات بیش از حد از این سازمان دانسته و می‌گوید: صداوسیما و دیگر رسانه‌ها تمام قد در خدمت دولت هستند و خدمات دولت را بخوبی منعکس می‌کنند. او خاطرنشان می‌کند: این سطح از همراهی رسانه‌ای با دولت یازدهم را در هیچ دولت دیگری ندیده‌ایم.

ریشه نقد روحانی کجاست؟

در چنین شرایطی، برخی صاحب نظران بیم آن دارند که نقد روحانی به صداوسیما، نوعی فرافکنی برای شنیده‌نشدن صدای منتقدان باشد. برای همین هم منتقدانی چون بذرپاش به روحانی یادآوری می‌کند: اگر دولت معتقد است میزان برنامه‌های اختصاص یافته در تلویزیون به انعکاس عملکردش کمتر از حد انتظار است، ریشه این مشکل را نه در رسانه ملی بلکه در خود دولت باید جستجو کند. دولت باید به گونه‌ای فعالیت کند و برای اطلاع‌رسانی به افکار عمومی از طریق تولید خبر و گزارش همت به خرج دهد که رسانه ملی را به دنبال خود بکشاند.

نماینده مردم مشهد هم با اشاره به این که دولت در برخی بخش‌ها ضعف‌هایی دارد و مردم نگران این کاستی‌ها هستند، تصریح می‌کند: صداوسیما این نگرانی‌های عمومی را منعکس می‌کند. عضو کمیسیون فرهنگی مجلس یادآور می‌شود: من فکر می‌کنم رئیس جمهور از انعکاس نقاط ضعف دولت دلخور است که چنین انتقادی را مطرح کرده، در حالی که پوشش خبری این مسائل و مشکلات در کنار انعکاس اقدامات دولت در خدمت‌رسانی به مردم و واقع‌بینی در امور اجتماعی جزو وظایف اصلی رسانه ملی است و صداوسیما در این زمینه فعالیت‌های خوبی داشته است.

شباهت‌های روحانی و احمدی‌نژاد در نقد صداوسیما

اما چنــــان که گفته شد، نقدهای دولتی‌ها به صداوسیما برای اولین بار نیست که بیان می‌شود و روحانی نه اولین رئیس‌جمهور و نه احتمالا آخرین رئیس‌جمهور است که از رسانه ملی به‌دلیل عدم تبلیغ دیدگاه‌هایش گلایه می‌کند.

فضائلی، کارشناس حوزه ارتباطات در این زمینه یادآوری می‌کند: این نوع برخورد جناب آقای روحانی با صداوسیما برای اولین بار نیست و قبلا هم تکرار شده است. به نظر می‌رسد انتقاد از عملکرد صداوسیما از جمله شباهت‌های خیلی جدی ایشان با آقای احمدی‌نژاد است. ظاهرا صندلی ریاست‌جمهوری مشکلی دارد که هر کس روی آن می‌نشیند یک چنین نگاهی سراغش می‌آید.او می‌افزاید: در تحلیلی دیگر می‌توان به پایین بودن آستانه تحمل دولت اشاره کرد یا این‌که ایشان برنامه‌های تلویزیون را صددرصد انتقادی می‌بینند یا مفهوم نقد برای مطرح‌کنندگان این قبیل سخنان، چندان روشن نیست.

فشار بر رسانه ملی، شاید برای طرح مطالبات تازه

افزون بر چنین دیدگاه‌هایی، این نقد نیز بر گلایه‌های رئیس دولت مطرح است که او چرا برای زیرسوال بردن عملکرد ریاست تازه صداوسیما صبر بیشتری به خرج نمی‌دهد و تنها چند هفته پس از انتصاب محمد سرافراز، تیغ خود را متوجه عملکرد بزرگ‌ترین سازمان رسانه‌ای کشور می‌کند؟

مدیرعامل سابق خبرگزاری فارس در پاسخ به این پرسش بیان می‌کند: با توجه به این‌که ابتدای فعالیت ریاست جدید سازمان صداوسیماست، دولت درصدد ایجاد فشار به سازمان برای گرفتن امتیازات بیشتر است تا بتواند رسانه ملی را به روابط عمومی دولت تبدیل کند که این قطعا یک توقع نابجا از رسانه‌ها به‌طورعام و رسانه ملی به‌طور خاص است.

وی تاکید می‌کند: اگر این رفتارها، زمینه‌سازی‌هایی برای ورود مسقتیم دولت به عرصه رسانه و در اختیار گرفتن رسانه‌هایی بیش از آنچه در اختیار دارد، باشد طبیعتا نقض غرض و خطای فاحشی در حوزه کاری دولت خواهد بود.

الگوی ناکارآمد بولتن شدن رسانه‌ها

بی‌تردید کم نیستند مدیرانی که از رسانه‌ها انتظار تبدیل شدن به بولتن خبری دستگاه خود را دارند. نه‌فقط صداوسیما، بلکه بسیاری از رسانه‌های دیگر نیز همواره در معرض این انتقاد هستند که چرا چهره‌شان همواره در قاب سیما دیده نمی‌شود. آنها گویی از یاد می‌برند که رسالت رسانه ملی، نه صرفا اطلاع‌رسانی برنامه‌های دولت که پوشش مطالبات مردمی نیز هست.فضائلی در همین رابطه تصریح می‌کند: اگر توقع دولت از رسانه جایگاه روابط عمومی است، توقع اشتباهی است. از سوی دیگر، اگر فعالیت‌های مهمی از سوی دولت انجام شود که از چشم رسانه‌ها مغفول می‌ماند این به نوعی بیانگر ضعف روابط عمومی‌های دولت و بخش‌های رسانه‌ای آن است که نمی‌توانند اطلاعات موردنظر را به رسانه‌ها منعکس کنند و رسانه‌ها را در جریان این فعالیت‌ها قرار دهند.فضائلی با بیان این‌که مشاوران رئیس‌جمهور بخصوص در حوزه رسانه و فرهنگ در بروز چنین تصوراتی از عملکرد رسانه‌ها و بیان آنها توسط رئیس‌جمهور نقش دارند، یادآور شد: اطلاع دارم بولتن‌های روزانه‌ای از سوی مشاوران رئیس‌جمهور تهیه می‌شود که نمونه‌های مشاهده شده، نشان می‌دهد این بولتن‌ها در کلید خوردن ذهنیت‌های غیرواقعی و غیرمنصفانه نقش مهمی دارند و این خطای بسیار بزرگی است که از همان ابتدای صبح، مشاوران با ارائه اطلاعات مخدوش، ذهنیت نامناسبی را برای رئیس دستگاه اجرایی که دارای بار سنگین مسئولیت است، ایجاد می‌کنند.

صداوسیما، کم نگذاشته است

سیدرمضان شجاعی‌کیاسری، دبیر شورای نظارت بر سازمان صداوسیما هم درباره اظهارات انتقادی اخیر رئیس‌جمهور از عملکرد سازمان صداوسیما با اشاره به این‌که شاید مصداق خاصی مدنظر رئیس‌جمهور بوده است، تصریح کرد: این سازمان در پوشش‌دهی به موضوع بهداشت و درمان و مذاکرات هسته‌ای که در پیشانی و جزء شاخص‌های دولت دکتر روحانی بوده، کم نگذاشته است.وی گفت: آقای دکتر روحانی در اظهارنظر راجع به رسانه، باید براساس واقعیت‌های کارکرد رسانه و ماموریت و وظیفه رسانه توقع داشته باشند.شجاعی‌کیاسری تصریح کرد: تاکنون از طرف نمایندگان دولت اعتراض یا شکایتی درباره رفتار صداوسیما به ما نرسیده است. در عین حال ممکن است در یک برنامه‌هایی اعمال نظر شخصی از سوی تهیه‌کننده یا مجری انجام شده باشد، اما کلیت کار صداوسیما مبتنی بر حفظ منافع عمومی، نمایندگی افکار عمومی و حمایت و آماده کردن زیرساخت‌ها برای فعالیت همه‌جانبه در بخش‌های مختلف قوای سه گانه است.

وی تصریح کرد: وظیفه رسانه این است که زمینه کار و رسیدن به اهداف قوای سه‌گانه و دستگاه‌ها را فراهم کند. حالا این ممکن است در قالب نقد یا گفتار تائیدی و تبلیغی یا در قالب ارائه گزارش آقای رئیس‌جمهور و وزرای ایشان در موضوعات مختلف باشد.به این ترتیب به ‌نظر می‌رسد دولت اعتدال که تاکنون دیدگاه‌های قابل قبولی را درباره توسعه فعالیت رسانه‌ها ارائه کرده و حداقل در مقام نظر، حامی رسانه‌ها بوده است، باید در قضاوت عملکرد سازمان عظیم صداوسیما نیز با اعتدالی بیشتر عمل کرده و مانع آن شود که رسانه ملی، تبدیل به رسانه‌ای تک‌صدایی و دولتی شود که بی‌تردید این روند نه به نفع دولت است، نه صداوسیما و نه مردم.شاید رصد دقیق‌تر رسانه ملی و طرح برخی کاستی‌ها در تعاملات مشترک، بهتر بتواند دولت و رسانه ملی را به یکدیگر نزدیک‌ کرده و از سطح انتقادات کنونی که پیش از این نیز تکرار شده، بکاهد.