اولین گام تلویزیونی برای سبک پوشش اسلامی ـ ایرانی

تغییر سبک زندگی، ما را به سمت انتخاب لباس‌هایی هدایت کرده که تطابق بیشتری با دنیای امروز داشته باشد اما در مسیر این تغییر، غیبت متخصصان و کارشناسان هنر طراحی لباس، صنعت مد و نفوذ رسانه‌های غربی در این زمینه، لباس ایرانی را دچار چنان آشفتگی و نابسامانی کرده که مقوله لباس به یک معضل برای دولت و صنعت کشور بدل شده است. نابسامانی و از آن مهم‌تر بی‌هویتی لباس‌های ایرانی به حدی رسیده که امروز لباس به یک مقوله جدی و حساسیت برانگیز در کشورمان بدل‌شده و حتی زمانی که رسانه ملی از ارائه برنامه‌ای درباره لباس ایرانی خبر داد، با واکنش‌های متعدد از سوی رسانه‌های دیگر مواجه شد.

برنامه «لباس ایرانی» با هدف بررسی مقوله مد و لباس و ارائه بستری برای طرح مسائل و مشکلات از زوایای مختلف تولید شده و از نیمه مرداد روزهای زوج ساعت 16 و 30 دقیقه به مخاطبان شبکه سه ارائه می‌شود. تهیه‌کنندگی این برنامه را میترا علوی‌طلب به عهده دارد که پیش از این مجموعه تله‌تئاتر «دریچه‌ای به جهان تئاتر» را تهیه‌ کرده است.

مد و لباس در تلویزیون

تلویزیون گاهی مستندهایی درباره لباس و بخصوص لباس اقوام ایرانی تولید کرده، اما تا پیش از برنامه لباس ایرانی، برنامه‌ای مختص لباس در تلویزیون تولید نشده بود. تهیه‌کننده برنامه لباس ایرانی که مدت‌ها پیش برای تهیه و انتخاب لباس در تله‌تئاترهایی مانند کارول، بیمار و دندانپزشک و آقا پسر با مشکلات جدی مواجه شده بود، به مقوله لباس علاقه‌مند شد و این مسأله برایش چنان اهمیت پیدا کرد که طرحی برای تولید یک برنامه درباره لباس نوشت.

او در این باره می‌گوید: حدود سه سال پیش همراه خانم مهندس آشتیانی‌زاد که آن زمان مشاور امور زنان و خانواده تلویزیون بود، راجع به برنامه‌ای درباره مد و لباس گفت‌وگو و طرحی به تلویزیون ارائه کردیم که ابتدا با مخالفت مدیران مواجه شدیم، اما بعد به تصویب رسید.

این تهیه‌‌کننده درباره مخالفت‌های صورت گرفته توضیح داد: بخشی از این مخالفت‌‌ها به خط قرمز‌ها و حساسیت‌های جامعه ارتباط داشت و بخشی نیز به این که مدیران تلویزیون اعتقاد داشتند چنین برنامه‌ای به لحاظ فنی و عملی اجرایی نیست و اطلاعات اولیه برای چنین برنامه‌ای در اختیار نداریم اما بعد از آن که مساله لباس به یک بحران بدل شد و دغدغه‌های زیادی ایجاد کرد ساخت این برنامه در دستور کار تلویزیون قرار گرفت و به یکی از موضوعات جدی و اساسی برای مدیران تلویزیون بدل شد. برنامه لباس ایرانی به لحاظ ساختار تازگی چندانی ندارد و به اکثر برنامه‌های ترکیبی تلویزیون شبیه است. این برنامه از چند بخش تشکیل شده که مهم‌ترین آن گفت‌وگو با کارشناسان و مدیران حوزه مد و لباس است. البته هنرمندان و ورزشکاران نیز در این برنامه درباره مد و لباس صحبت می‌کنند.

علوی‌طلب درباره ساختار برنامه می‌گوید: در طرحی که ارائه کردیم بخش‌هایی برای گفت‌وگو با کارشناسان و متخصصان، نظرات مردمی و بخش‌های آموزشی در نظر گرفته شده بود. ساختار ترکیبی چیزی بود که از ابتدا برای این برنامه در نظر گرفته بودیم.

اگرچه برنامه لباس ایرانی بخصوص در بخش گفت‌وگو با کارشناسان به مسائل متعدد حوزه لباس می‌پردازد، اما دنیای مد، لباس، حجاب و عفاف چنان گسترده است و نکات متعددی را در بر می‌گیرد که برنامه لباس ایرانی می‌توانست بسیار متنوع‌تر و تاثیرگذارتر باشد.

علاقه‌مند کردن مردم به مقوله لباس

مینو پدرام، فارغ‌التحصیل رشته طراحی لباس، عضو هیأت موسس انجمن طراحان لباس و پارچه ایران و استاد طراحی لباس در دانشگاه الزهرا درباره برنامه لباس ایرانی می‌گوید: در این برنامه به نکاتی اشاره می‌شود و مباحثی مورد بررسی قرار می‌گیرد که طی سال‌های اخیر بارها گفته شده است. در میان نهادها و مراکزی که در زمینه لباس وظایفی به عهده دارند، تلویزیون به عنوان یک رسانه باید نقش آگاهی بخشی به عهده بگیرد و به مخاطب دانشی بدهد که سلیقه‌اش رشد کند.

این استاد دانشگاه تاکید می‌کند: بحث‌های تکراری درباره مشکلات حوزه مد و لباس باعث می‌شود مردم کمتر علاقه به دیدن برنامه داشته باشند. جای بحث‌های کارشناسی در برنامه‌های خبری تلویزیون خالی است که در این مورد هم باید کارشناسان با نظرات مخالف با هم چالش داشته باشند نه این‌که مشکلات را طرح و یکدیگر را تائید کنند.

وی تاکید می‌کند: یک برنامه تخصصی در حوزه لباس باید از زوایای متعدد به مقوله لباس توجه داشته باشد و مردم را به این موضوع و دانستن درباره آن علاقه‌مند کند.

پدرام در این باره توضیح می‌دهد: در این برنامه می‌توان اطلاعاتی درباره تاریخچه لباس‌های امروزی ارائه کرد. می‌توان در بخش‌های کوتاه درباره دلیل شکل‌گیری یک فرم یا یک رنگ به مخاطبان اطلاعاتی ارائه کرد که به آنها در تحلیل و انتخاب لباس کمک کند. مساله انتخاب پارچه، روان‌شناسی رنگ‌ها، شیوه‌های استفاده از رنگ‌ها، شناخت طرح و دوخت استاندارد از مواردی است که یک برنامه تلویزیونی به کمک کارشناسان طراحی پارچه می‌تواند به آن بپردازد و هر چیزی که به دانش مردم درباره لباس بیفزاید تا هر لباسی را انتخاب نکنند.

به اعتقاد این طراح لباس چاره‌اندیشی و برنامه‌ریزی برای حل مشکلات موجود در حوزه لباس کار تلویزیون نیست. وی در این باره توضیح می‌دهد: مهم‌ترین کاری که یک برنامه تلویزیونی می‌تواند برای مساله لباس انجام بدهد، ساخت برنامه‌ای عامه پسند است که در قالب بخش‌های کوتاه و متنوع اطلاعات مفیدی درباره انتخاب، خرید و استفاده از لباس در اختیار همه مردم قرار بدهد و بر سطح سلیقه و نگاه آنها به مقوله لباس تاثیر بگذارد.

مینو پدرام معتقد است با تغییر نگاه و سلیقه مردم، شرایط بازار لباس هم تا حد زیادی دستخوش تغییر می‌شود.

یک گام در مسیر حل مشکلات

از آنجا که برنامه لباس ایرانی بیش از هر چیز بر مشکلات فعلی حوزه لباس تمرکز دارد و درباره مسائل روز و رویدادهای مرتبط با حوزه لباس گزارش‌هایی به مخاطبان ارائه می‌کند، می‌توان آن را نوعی برنامه خبری درباره لباس دانست اما علوی‌طلب معتقد است این برنامه سعی دارد سطح سلیقه مخاطب را بالا ببرد. وی در این باره می‌گوید: در نگاه کلی تلاش ما این است که به مد و لباس به عنوان یک هنر صنعت نگاه بکنیم. هم سطح ذائقه و زیبایی‌شناسی مردم را بالا ببریم و هم اهمیت لباس و مد را در جنبه‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، روانی و روحی افراد بررسی کنیم.

علوی‌طلب درباره نحوه تاثیرگذاری این برنامه بر سلیقه مردم می‌گوید: یک برنامه از یک رسانه به‌تنهایی نمی‌تواند همه چیز را در جامعه تغییر بدهد. تغییرات باید از چند بعد مختلف شروع شود که رسانه و تلویزیون یکی از این ابعاد است.

این تهیه‌کننده، مدرسه، خانواده، بازار، چرخه تولید و بسیاری مولفه‌های دیگر را در تغییر ذائقه مردم سهیم می‌داند و می‌گوید: همه مولفه‌های مرتبط با لباس باید دست به دست هم بدهند که صنعت یا هنر مد و لباس تکانی بخورد. اگر بهترین طراحان ایرانی را در برنامه‌های تلویزیون معرفی کنیم، اما عملا تولیدکنندگان از این طراحان در تولیداتشان استفاده نکنند، هیچ فایده‌ای ندارد.

مریم معبدی طراح لباس و متخصص دوخت درباره این بخش از صحبت‌های علوی‌طلب می‌گوید: به نظرم تلویزیون می‌تواند مبدع یک هفته مد باشد که طراحان بتوانند آثارشان را برای مردم و تولیدکنندگان به نمایش بگذارند. در این صورت هر هفته تعداد زیادی طرح زیبا و مناسب از لباس ایرانی متناسب با فرهنگ و اعتقادات مردم ما ارائه می‌شود که باعث می‌شود مطالبات مردم از تولیدکنندگان لباس سمت و سو پیدا کند.

وی تاکید می‌کند: این ابتذال نیست که ما هر هفته مردم کشورمان را در انتخاب لباس مناسب راهنمایی کنیم و حق انتخاب بیشتر و متنوع‌تری به او بدهیم.

این طراح درباره برنامه لباس ایرانی می‌گوید: خیلی خوب است که برای اولین بار یک برنامه تلویزیونی این قدر جدی به مقوله لباس توجه می‌کند. فکر می‌کنم مهم‌ترین کاری که این برنامه تلویزیونی بعد از راه اندازی هفته مد می‌تواند انجام بدهد، معرفی استادان و پیشکسوتان صنعت لباس، از طراحان و بافندگان پارچه گرفته تا موسسان نشان‌های معروف ایرانی و ارائه تجربه‌های آنهاست.

به اعتقاد این کارشناس، کسانی که سال‌ها در حوزه‌های مختلف مربوط به صنعت لباس و مد تلاش کرده‌اند، می‌توانند بخوبی هم مشکلات را مطرح کنند و هم راهکارهای آن را. وی در این باره می‌گوید: میزگردهای این برنامه به جای دعوت از ورزشکاران و هنرمندان می‌تواند فرصتی باشد تا یک تولید کننده و تاجر، یک متخصص طراحی لباس و یک نماینده دولت در کنار هم و خطاب به هم مشکلات را طرح و بررسی کنند و به راهکارهای قابل اجرا دست یابند.

این طراح حوزه لباس معتقد است در بخش طراحی و راه‌اندازی کسب و کار و از همه مهم‌تر نشان (برند) ایرانی آنقدر مساله وجود دارد که می‌توان یک برنامه مستقل را فقط به تحلیل این مسائل اختصاص داد.

قاچاق لباس، ورود لباس‌های دست دوم معروف به تاناکورا و لباس‌های چینی، نصب نشان‌های خارجی به لباس‌هایی که در ایران و از سوی خیاطان ایرانی دوخته می‌شود و دلیل این مسأله، ضعف‌هایی که در طراحی و دوخت داریم، نبود تنوع در لباس‌هایی که بر اساس دین و فرهنگ کشورمان طراحی و تولید می‌شوند و محدودیت موجودی بازار، عدم حمایت از طراحان ایرانی، ناآگاهی مردم درباره انتخاب لباس و مسائلی از این نوع، بخشی از چالش‌هایی است که معبدی به آنها اشاره دارد و معتقد است می‌توان در لباس ایرانی به همه آنها پرداخت و گزارش‌هایی از آنها ارائه کرد.

در این زمینه علوی‌طلب با مریم معبدی و مینو پدرام هم عقیده است و می‌گوید: تا زمانی که اجناس چینی به صورت قاچاق وارد کشورمان می‌شود، نمی‌توانیم به رونق تولید لباس در کشور امیدی داشته باشیم. باید از همه جوانب به مسأله مد و لباس پرداخت. دولت باید تولیدکنندگان را حمایت کند، مردم باید ذائقه خود را تغییر بدهند و جنس‌های تقلبی تهیه‌ نکنند. همچنین تولیدکننده باید به مشتری احترام بگذارد و بهترین کیفیت را ارائه کند تا کسی که لباس ایرانی می‌خرد آن را با افتخار بپوشد.

وی نیز به مسأله نصب نشان‌های خارجی به لباس‌های داخل کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: بهترین لباس‌ها در ایران تولید می‌شود، اما ناآگاهی مردم و تجربه ناخوشایندی که از تولیدات ایرانی در ذهن دارد باعث می‌شود تولیدکننده نشان‌ تولیدکنندگان ترک را به لباسش بدوزد. اینها همه معضلات حوزه لباس است که باید در کنار هم و با هم حل شود.

علوی‌طلب در پاسخ این پرسش که برنامه لباس ایرانی در این شرایط چه وظیفه‌ای بر دوش دارد، توضیح می‌دهد: برنامه لباس ایرانی سعی دارد توجه عامه مردم و مسئولان و سیاستگذاران را به موضوع مهم لباس جلب کند. این اولین و مهم‌ترین قدم است که بتوانیم ثابت کنیم لباس یک مسأله بسیار مهم است و از غذا و مسائل دیگر اهمیت بیشتری دارد.

وی ادامه می‌دهد: اگر برنامه لباس ایرانی بتواند به این مساله مهم دست پیدا کند که مردم چه در خرید، چه در تولید و چه در انتخاب به این نکته توجه کنند که لباس هر کسی اولین چیزی است که دیگران را مخاطب قرار می‌دهد، گام بزرگی برداشته است.

این تهیه‌کننده ضمن انتقاد به لباس‌هایی که برای برخی اقشار مانند معلمان طراحی شده و بی‌توجهی به لباس و نقش تاثیرگذار آن، درباره شرایط موجود می‌گوید: ما برای ساخت این برنامه با مسئولان رده‌های مختلف گفت‌وگو کردیم؛ متولیان امر لباس و حجاب در وزارت ارشاد، نیروی انتظامی، اتحادیه صنف تولیدکنندگان پوشاک و حتی مردم عادی دارند به موضوع لباس نگاه تازه‌ای می‌کنند، اما راهکار مسأله لباس مثل سرمی است که آرام‌آرام باید تزریق شود.

علوی‌طلب معتقد است برنامه لباس ایرانی گام اول را برداشته و از این پس دیگر رسانه‌ها و مسئولان باید به این برنامه کمک کنند.

تهیه‌کننده لباس ایرانی می‌گوید: به هیچ عنوان ادعا نداریم که با برنامه لباس ایرانی یک انقلاب بزرگ در صنعت پوشاک ایران اتفاق می‌افتد. فعلا قدم اول را برداشته‌ایم و این تحولات باید آرام و عمیق صورت بگیرد.

(آذر مهاجر / جام جم)