نظارت بر ایمنی ساختمان‌ها کافی نیست

خانه ایمن چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟

ایمنی در برابر زلزله بحث کامل و تخصصی است که به پی و ساختار ساختمان بازمی‌گردد اما فارغ از این بحث، اگر بخواهیم سراغ ایمنی عمومی خانه برویم، مهم‌ترین موضوع این است که خانه باید به گونه‌ای باشد که در هر شرایط و هر اتفاقی، ساکنان آن بتوانند به سلامت از داخل خانه خارج شده و خود را به مکان امن برسانند. بعد از آن باید در داخل خانه نکات ایمنی را مورد توجه قرار داد.به عنوان مثال برای جلویگری از آتش‌سوزی در خانه، باید ببینیم سه عامل ایجاد آتش‌سوزی کدام هستند. ما در داخل خانه به اندازه کافی مواد قابل اشتعال داریم، مثل پرده‌ها، مبلمان، فرش، لباس‌ها و... که در آنها از موادی استفاده شده است که در موقع آتش‌سوزی بشدت دود و گازهای سمی و خطرناک تولید می‌کنند که این دود غیر از ساکنان همان خانه می‌تواند خانه‌های مجاور را هم تحت تاثیر قرار بدهد و به ساکنان آنها نیز آسیب برساند.

نکته دومی که باید به آن دقت کرد، عوامل ایجاد آتش‌سوزی است. در خانه چون اکسیژن به اندازه کافی وجود دارد، باید دنبال عوامل جرقه‌زن باشیم که از آن جمله برق، و سیم‌کشی قسمت‌های مختلف خانه و پریزهای مختلف است. سیستم برق‌کشی باید فیوزهای مناسب را داشته باشد تا در برابر هر نوع اتصال کوتاهی عمل کند. یکی دیگر از موارد، گاز طبیعی است که از طریق لوله به داخل منازل کشیده شده است. زود آتش‌ می‌گیرد. هر مادهای که به شکل گاز باشد، در خطرناک‌ترین حالت خود قرار می‌گیرد و براحتی منفجر می‌شود. ایمنی در خانه بحث خیلی مفصلی است ولی اگر همین نکات رعایت شود، تقریبا می‌توان گفت خطرات رفع خواهد شد و مردم در صورت نیاز به راهنمایی بیشتر می‌توانند در تماس با متخصصان آتش‌نشانی، از‌‌ آنها کمک بگیرند.

در ساختمان‌های مسکونی در هر چند متر یک کپسول آتش‌نشانی نیاز است و در خانه‌ها چه نوع کپسول آتش‌نشانی باید وجود داشته باشد؟

خاموش‌کننده خوب برای جامدات، آب است ولی به شرط این‌که برق وجود نداشته باشد.به همین دلیل در صورت وقوع آتش‌سوزی، اول برق را قطع و بعد آتش را با آب خاموش کنید. انواع آتش‌سوزی‌ها در خانه معمولا از جای خیلی کوچک شروع می‌شود و اگر سریع اقدام کنیم، نیاز به خاموش‌کننده دستی هم خیلی کم است اما متاسفانه آموزش کافی در این زمینه نداریم و معمولا خاموش‌کننده‌های پودری توصیه می‌‌شود. خاموش‌کننده پودری که در ایران استفاده می‌شود، بیشتر مخصوص مایعات است اما برای جامدات هم مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی این نوع خاموش‌‌کننده‌ها، بشدت خانه را کثیف می‌کند؛ به طوری که تا یکی دوماه بعد از آن هم نمی‌توان آلودگی ناشی از پودر را پاک کرد و ممکن است از آلودگی ناشی از خود حریق هم شدیدتر باشد. دی‌اکسید کربن هم خاموش‌کننده گازی است و افرادی که قصد استفاده از آن را دارند، باید حرفه‌ای باشند و ثابت شده است مردم عادی نمی‌توانند از این خاموش‌کننده به نحو صحیح استفاده کنند. با این حال خود خاموش‌کننده‌ها‌ نیز ممکن است خطرناک باشد.

من براساس تجربه می‌گویم دی اکسید کربن برای خانه‌ها به تنهایی خوب نیست و فقط در آپارتمان‌های بلند مرتبه که نگهبان و مسئول تاسیسات دارد، مناسب است؛ البته به شرطی که به این افراد آموزش کافی ارائه شود.

سیم‌کشی، ‌لوله‌های گاز و وسایلی که مربوط به ایمنی خانه است، هر چند وقت یک‌بار باید بازبینی شود؟

درمورد شیلنگ گاز کاملا مشخص است وقتی روی شیلنگ گاز ترک ترک شود، باید آن را تعویض کرد که این موضوع براحتی قابل تشخیص است. در گاز شهری انواع مواد خورنده وجود دارد که حتی به بعضی از شیلنگ‌های مخصوص و چند لایه هم آسیب می‌رساند. شیلنگی که زیر آفتاب یا در معرض گرد و خاک و کثیفی باشد، زودتر ترک می‌خورد. سیم‌کشی چون داخل ساختمان به کار می‌رود، طول عمر بالایی دارد مگر این‌که اتصالی‌هایی وجود داشته باشد در چنین شرایطی متخصص باید سیم‌ها را بررسی و در صورت نیاز آنها را تعویض کند. دودکش ساختمان نیز نیاز به بررسی دارد، بخصوص کلاهک که در پشت بام قرار دارد. باید در جای مناسب نصب شود، ‌شل نباشد و نیفتد.

محل خواب ایمن چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟

در این‌باره استاندارد خاصی وجود ندارد و بیشتر بحث طراحی است. در بعضی خانه‌ها اتاق‌ها آنقدر کوچک است که وقتی آتش‌سوزی پیش بیاید، مشکلات زیادی ایجاد می‌کند، بخصوص وقتی افراد زیادی در آن خانه زندگی می‌کنند و همه چیز در هم است. در این خانه‌ها نکات ایمنی در طراحی و چیدمان بیشتر باید مورد توجه قرار گیرد. در واقع خود افراد باید دقت کنند محل خوابشان نزدیک وسایلی که احتمال سقوط دارد، نباشد.

برای لوله‌کشی گاز، استانداردی وجود دارد و اگر رعایت نشود، شرکت گاز مجوز نمی‌دهد اما آیا برای برق کشی و دیگر نکات ایمنی هم این استانداردها وجود دارد؟

در کشور ما مقررات ملی ساختمان در تمام زمینه‌ها وجود دارد اما چون سیستم مهندسی کشور ضعیف است، در بعضی موارد اعمال نمی‌شود و نظارت دقیقی هم صورت نمی‌گیرد. هم‌اکنون باتوجه به نظارتی که در رابطه با زلزله، آتش‌نشانی،‌ آسانسورها،‌ سیستم برق و تاسیسات وجود دارد، این نظارت بیشتر برای ساختمان‌های بلند مرتبه اعمال می‌شود و در ساختمان‌های کوچکی که مردم می‌سازند، خیلی دقت و توجه نمی‌شود.

خوشبختانه نظارت در ساختمان‌های بزرگ کم و بیش اعمال و هر روز هم بیشتر می‌شود. در قانون ملی ساختمان تاکید شده است مصالح مورد استفاده باید طوری باشد که دو ساعت در برابر حریق مقاوم باشد. وزارت مسکن آزمایشگاه‌های مجهزی را برای تحقیقات تاسیس کرده که مصالح ساختمانی را آزمایش و تائید یا رد می‌کنند. مثلا زمانی‌ یونولیت‌ها به‌دلیل سبک‌سازی در ساخت ساختمان به کار می‌رفت اما چون از موادی تشکیل شده بود که سریع آتش می‌گرفت، در مورد ‌آن بررسی و یونولیت‌های مقاوم‌تری ساخته شده که براحتی آتش نمی‌گیرد.

نکته بعدی ایمنی کودکان است، در این ارتباط چه تدابیری باید اندیشیده شود؟

بچه کنجکاو است و به هر چیزی که به نظرش جالب باشد، دست می‌زند.‌به همین دلیل پریزها نباید در محلی نصب شود که دست بچه به آن برسد؛ چون ممکن است بچه جسم فلزی را در پریز فرو کند و دچار برق گرفتگی شود ‌یا حتی در روش‌های ساده‌تر می‌توان از درپوش مناسب برای پریز استفاده کرد. شیلنگ گاز نیز یکی از وسایلی است که ممکن است مورد توجه کودک قرار بگیرد بنابراین نباید شل باشد. در مجموع تمام نکات خطرساز باید از طرف والدین مورد توجه قرار بگیرد تا خطری کودک را تهدید نکند.

همه این نکات باید به شهروندان آموزش داده شود.آیا سیستم آموزشی کشور ما تاکنون توانسته است اقدام مفیدی برای ایمن کردن خانه‌ها انجام بدهد؟

متاسفانه آمار گویایی در این زمینه نداریم باتوجه به افزایش تولید ایستگاه‌های آتش‌نشانی و همچنین تجهیزات و نیرو، آیا آمار آتش‌سوزی پایین آمده است؟‌ به نظر می‌رسد آمار آتش‌سوزی کاهش نیافته اما آمار تلفات جانی پایین آمده است و این نشان می‌دهد آموزش‌های زیادی به مردم ارائه نشده است. هم‌اکنون آموزش‌ها به اشکال مختلف ارائه می‌شود. آتش‌نشانی در مدارس و دانشگاه‌ها آموزش می‌دهد، شرکت گاز و شرکت برق در این ارتباط آموزش دارد که اینها بی‌تاثیر نیست ‌اما این‌که تاثیرش کجا و در چه حد است، جای سوال دارد. به نظر می‌رسد در این زمینه موفق نبوده‌ایم و اشکالات جدی وجود دارد. آموزش نقش اساسی دارد ولی به تنهایی نمی‌تواند موثر باشد و برای کاهش حوادث خانگی باید تمام دستگاه‌ها و سازمان‌ها همکاری کنند.

شاهد حلاج