حمله دوباره «گودزیلا» به پرده سینما

نسخه جدید این اکشن ماجراجویانه و دلهره‌آور علمی ـ تخیلی، قصد احیای قصه این مجموعه فیلم کلاسیک ژاپنی را دارد. این در حالی است که صنعت سینما یک‌بار دیگر هم قبل از این در دهه 90 میلادی، نسخه‌ای از گودزیلا را ارائه داد که قرار بود به احیای این مجموعه فیلم بپردازد. نکته جالب در ارتباط با نسخه جدید گودزیلا این که برای اولین بار این فیلم محصول مشترک سینمای دو کشور ژاپن و آمریکاست. صنعت سینمای ژاپن نه‌تنها در سرمایه‌گذاری این گودزیلای تازه شرکت داشته، بلکه هم عوامل فنی و تولید خود را در اختیار کادر فیلم قرار داده و هم در نگارش فیلمنامه دخالت مستقیم داشته است. به همین دلیل است که گفته می‌شود این نسخه جدید احیا شده، بسیار به قصه و حال و هوای نسخه اصلی و کلاسیک ژاپنی آن نزدیک است تا قصه و حال و هوای نسخه انگلیسی‌زبان دهه 90 آن.

ترس از حمله اتمی تازه

مهم‌ترین نکته در ارتباط با گودزیلای جدید این است که مثل نسخه کلاسیک ژاپنی آن، وحشت عمومی نسبت به یک جنگ اتمی تازه را به تصویر می‌کشد. به این ترتیب، قصه فیلم به روشنی در این‌باره صحبت می‌کند که ظهور هیولای خفته در اعماق اقیانوس به دلیل آزمایش‌های اتمی آمریکا در شبه‌جزیره چین و ژاپن است. این نکته‌ای است که در قصه نسخه اصلی مجموعه فیلم گودزیلا وجود داشت، ولی نسخه دوباره‌سازی آن در سال 1998 با سکوت از کنار این مساله گذشت. در حقیقت، نسخه جدید گودزیلا تلاش زیادی کرده تا به قصه نسخه اصلی وفادار بماند. منتقدان سینمایی در زمان نمایش عمومی اولین قسمت گودزیلا در دهه 50 میلادی، آن را وحشت مردم ژاپن از وقوع یک جنگ اتمی تازه ارزیابی کردند. در نوشته‌ها و نقدهای منتقدان به این نکته اشاره شد که مردم ژاپن نگران آن هستند که یک‌بار دیگر قربانی حمله اتمی شوند. به همین دلیل، آنها گودزیلا را خلق کردند تا بگویند یک حمله اتمی و تلاش برای تولید سلاح‌های هسته‌ای و اتمی می‌تواند چه عواقب تلخ وخیمی برای اهالی کره زمین داشته باشد. ژاپن تنها کشور جهان است که از سوی آمریکا مورد حمله اتمی قرار گرفت و هنوز هم آثار و تاثیرات تلخ و مرگبار این حمله روی زندگی مردم این کشور آسیایی مشهود است.

ظهور گرانقیمت هیولا

نسخه جدید گودزیلا را کمپانی برادران وارنر تهیه کرده و رقم دقیق هزینه‌های تولید آن اعلام نشده است. با این حال گفته می‌شود این فیلم یکی از محصولات پرخرج و گرانقیمت فصل تابستان سینماست و بیش از 130 میلیون دلار صرف تولید آن شده است. اطلاعی از میزان سرمایه‌گذاری طرف ژاپنی در گودزیلای جدید نیست، اما گفته می‌شود صنعت سینمای ژاپن و تهیه‌کنندگان آن سعی دارند با این فیلم وارد بازار سینمایی انگلیسی زبان شوند تا از رقبای محلی خود دور نیفتند. در یکی دو سال اخیر، چینی‌ها در کنار تهیه‌کنندگان کره جنوبی تلاش تازه‌ای را برای ورود به تجارت انگلیسی زبان سینما انجام داده‌اند. این دو کشور با سرمایه‌گذاری بالا روی محصولات پرسر و صدای هالیوودی و در اختیار گذاشتن لوکیشن‌های متنوع و چشمنواز خود توانسته‌اند سهم خوبی بین فیلم‌های بلاک باستر پیدا کنند. تولید موفقیت‌آمیز فیلم‌هایی مثل «مرد آهنی 3» و «ولورین» در آسیا، توجه صنعت سینمای ژاپن و سرمایه‌گذاران را نیز به خود جلب کرده است.

سونامی ترسناک

ظهور گودزیلا در سطح عمومی و بیرون آمدن او از اعماق آب‌های اقیانوس روی پرده سینما به صورت یک سونامی دریایی به تصویر کشیده شده است و این نوع نمایش حضور گودزیلا، پیام‌های زیست‌محیطی، اجتماعی و حتی سیاسی زیادی را با خود به همراه دارد. قبل از این کلینت ایستوود در سکانس ابتدایی hereafter پس از مرگ (2010)‌ خود، یک سونامی دریایی را در معرض دید تماشاگران سینما قرار داد و این بار گودزیلا این سونامی را در مقیاسی بزرگ‌تر و وحشتناک‌تر به نمایش می‌گذارد. حضور گودزیلا با ویرانی و نابود کردن همه چیز همراه است. این حضور، تفاوتی با یک حمله اتمی ندارد و هیچ چیزی را سالم رها نمی‌کند. به نظر می‌رسد هیچ نیرویی توانایی مقابله با این خطر دهشتناک را ندارد. خلق گودزیلا به واسطه یک‌سری آزمایش اتمی آمریکاست که در مسیر غلطی می‌افتد. دو سال قبل هم اتفاق مشابهی در ژاپن رخ داد و پایگاه اتمی شهر فوکوشیمای این کشور با مشکلاتی روبه‌رو شد. این موضوع به صورت تیتر اول رسانه‌‌های بین‌المللی درآمد، اما قبل از هر چیز باعث وحشت وصف‌ناپذیر مردم ژاپن شد. تحلیلگران اجتماعی و سیاسی روی این نکته مهم انگشت گذاشتند که دولت‌ها چقدر برای جان مردم خود اهمیت و ارزش قائل هستند و چه تضمینی وجود دارد که فعالیت این پایگاه‌های اتمی وارد مسیر غلط و خطرناکی نشود. رسانه‌های گروهی ژاپن می‌نویسند اکران عمومی نسخه جدید گودزیلا دوباره این پرسش‌ها را در سطح وسیعی مطرح خواهد کرد.

فرانسوی‌های سرگردان

نکته‌ای که مورد توجه منتقدان سینمایی قرار گرفته، حضور بازیگران مشهور فرانسوی در نقش‌های مکمل نسخه‌های انگلیسی‌زبان گودزیلا است. در نسخه جدید این فیلم، ژولیت بینوش در نقش دانشمندی بازی می‌کند که قربانی فعالیت‌های خود می‌شود. او که زمان انفجار داخل پایگاه اتمی قرار دارد، به واسطه این انفجار کشته می‌شود. در نسخه دهه 90 فیلم هم ژان رنو، دیگر بازیگر فرانسوی در یک نقش مکمل بازی کرده بود، اما منتقدان سینمایی می‌گویند بازیگران در این اکشن دلهره‌آور علمی ـ تخیلی نقش تعیین‌کننده‌ای ندارند و در کنار شخصیت گودزیلا، جلوه‌های ویژه پیشرفته است که نقش ستارگان اصلی فیلم را بازی می‌کند. در حقیقت، بار اصلی زحمات فیلم روی دوش مسئولان جلوه‌های ویژه آن بوده که با کارهای خود، یک دنیای آخر‌الزمانی را خلق کرده‌اند. گرت ادواردز، کارگردانی نسخه جدید گودزیلا را انجام داده است. او در کارنامه‌اش کارگردانی فیلم‌هایی مثل هیولاها و تعدادی کار مستند و تلویزیونی را دارد و گودزیلا دومین کار بلند سینمایی‌اش به حساب می‌آید. نقش‌های اصلی فیلم را هم آرون تیلور جانسون، الیزابت اولسون و برایان کراستون بازی کرده‌اند، ولی ستاره اصلی فیلم همان دایناسور عظیم‌ الجثه خشمگینی است که آزمایش‌های اتمی آمریکا او را از خواب چند صد ساله بیدار و راهی خیابان‌های نیویورک می‌کند.

گودزیلای ناموفق

صنعت سینمای آمریکا اولین‌بار سال 1998 سعی کرد نسخه‌‌ای موفق و انگلیسی‌زبان از مشهورترین و پرفروش‌ترین محصول کل تاریخ صنعت سینمای ژاپن ارائه دهد. در آن زمان برای کشاندن هیولای عصبانی مجموعه فیلم گودزیلا به خیابان‌های منهتن، از رولند آمریخ دعوت به همکاری کردند. این فیلمساز آلمانی‌تبار قبل از آن در فیلم علمی ـ تخیلی «روز استقلال» خود نیز تلاش کرده بود کره زمین و ساکنان آن را به واسطه حضور موجودات بیگانه فضایی از بین ببرد، اما این فیلمساز پولساز نتوانست با گودزیلای خود، فیلم پرفروش دیگری وارد جدول گیشه نمایش سینما کند. در حالی که 130 میلیون دلار صرف تولید این نسخه انگلیسی‌زبان شده بود، تماشاگران آمریکای شمالی فقط 136 میلیون دلار برای دیدن آن پرداخت کردند. نمایش عمومی فیلم با یک افتتاحیه بالا و خوب 56 میلیون دلاری شروع شد. این مساله باعث خشنودی و دلگرمی تهیه‌کنندگانش شد و ‌آنها تصور کردند با یک فیلم بسیار پرفروش روبه‌رو هستند که رقم‌ فروش آن تا 200 میلیون دلار هم می‌رود، اما فروش فیلم از هفته دوم شاهد کاهش چشمگیری شد. عدم موفقیت مالی و انتقادی گودزیلای رولند آمریخ باعث شد بحث تولید قسمت‌های بعدی آن متوقف شده و قسمت‌های جدید آن وارد مرحله تولید نشود. این در حالی بود که تهیه‌کنندگان فیلم در زمان تولید آن گفته بودند قصد دارند این فیلم را (مثل نسخه ژاپنی آن) تبدیل به یک مجموعه فیلم دنباله‌دار سینمایی کنند.

هیولای اصل!

گودزیلا در اصل یک فیلم ژاپنی است که سال 1954 ساخته شد. گودزیلا موجودی خیالی است که به زبان ژاپنی او را گوجیرا (هیولا) صدا می‌زنند. نسخه اصلی گودزیلا را ایشیرو هوندا کارگردانی کرد. خود سازندگان فیلم هم انتظار استقبال گسترده و بالایی را از آن نداشتند، اما موفقیت بالای مالی فیلم در ژاپن، راه را برای تولید قسمت‌های بعدی آن هموار کرد. تا به امروز گودزیلا نه‌تنها در ژاپن لقب یکی از موفق‌ترین مجموعه فیلم سینمایی را گرفته، بلکه در سطح بین‌المللی هم کمتر فیلمی توانسته صاحب این تعداد دنباله و قسمت تازه شود. بجز مجموعه فیلم اکشن و جاسوسی جیمز باند ـ که تا به حال 24 قسمت آن تولید شده ـ هیچ فیلم سینمایی دیگری نتوانسته اینقدر دوام بیاورد و قسمت‌های جدید آن جلوی دوربین برود. گودزیلا خیلی سریع به صورت یکی از نمادهای فرهنگی معاصر ـ هم در ژاپن و هم در بقیه کشورهای جهان ـ درآمد. کمپانی قدیمی توهو، تهیه‌کننده این مجموعه فیلم است و در کل 28 قسمت آن را تولید کرد. در کنار فیلم‌های سینمایی گودزیلا، بازی‌های ویدئویی، کتاب‌های مصور و مجموعه‌های تلویزیونی هم براساس شخصیت وی تولید و وارد بازار شد. رسانه‌های گروهی ژاپن از گودزیلا به عنوان «سلطان هیولاها» یاد می‌کنند. منتقدان هم از این شخصیت به عنوان استعاره‌ای برای سلاح‌های هسته‌ای اسم می‌برند. برخی ژاپنی‌ها با وجود آن که گودزیلا در فیلم‌های خود دست به تخریب شهرها می‌زند، او را یک قهرمان می‌دانند. این لقب پس از آن به گودزیلا داده شد که وی در چند قسمت از این مجموعه فیلم به مبارزه با چند نیروی ویرانگر می‌پردازد، اما با وجود چنین اقداماتی، منتقدان سینمایی و اهل فن هنوز هم او را خطر و تهدیدی برای‌ آدم‌ها و زمین می‌دانند.

نامی که ماندگار شد

ژاپنی‌ها از گودزیلا با نام گوجیرا اسم می‌برند. گوجیرا از تلفیق کلمات ژاپنی گوریرا (گوریل) و کوجیرا (نهنگ) گرفته شده، به معنی چیزی بین هیولا و نهنگ است که توانایی زندگی در اعماق دریا را دارد. با آن که بیش از 60 سال از حیات گودزیلا می‌گذرد، هنوز نوع خلق این شخصیت در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. کیمی هوندا ـ همسر بیوه ایشیرو هوندا ـ در چند مصاحبه اعلام کرد نسبت به این موضوع که یکی از کارمندان شرکت فیلمسازی توهو به صورت اتفاقی قصه گودزیلا را برای مسئولان کمپانی تعریف کرده، با شک و تردید صحبت می‌کند. کمپانی توهو سال 2004 پس از تولید «گودزیلا: جنگ‌های پایانی» اعلام کرد شخصیت افسانه‌ای خود را بایگانی می‌کند و فیلم دیگری از این مجموعه فیلم پرطرفدار را تولید نخواهد کرد. اعلام این خبر با واکنش‌های منفی زیادی در ژاپن روبه‌رو شد. منتقدان و تماشاگران سینما به صورت همزمان نسبت به این اقدام کمپانی توهو اعتراض کردند و گفتند تولید قسمت‌های این مجموعه فیلم دلهره‌آور علمی ـ تخیلی باید ادامه پیدا کند. به همین دلیل، بسیاری از تحلیلگران سینمایی پیش‌بینی کردند مسئولان کمپانی توهو حرف خود را پس گرفته و تولید قسمت‌های تازه گودزیلا را ادامه دهند، اما با گذشت زمان مشخص شد این پیش‌بینی غلط بوده و تهیه‌کنندگان فیلم علاقه‌ای به بازگشت به گذشته و خلق ماجراجویی‌های تازه براساس این شخصیت مشهور کلاسیک خود ندارند. در طول سال‌های گذشته، طرفداران مجموعه ژاپنی فیلم گودزیلا چشم‌انتظار ساخت قسمت جدیدی از آن هستند و هنوز امید خود را در این رابطه از دست نداده‌اند. این در حالی است که آنها گفته‌اند گودزیلا یک شمایل ژاپنی بوده و برایشان تولید فیلمی انگلیسی (یا خارجی) زبان با حضور گودزیلا قابل قبول نیست. آنها عروسک آهنی خود را ـ که روی پرده سینما کاملا مشخص است یک اسباب‌بازی است و در فیلم‌های آن اثری از جلوه‌های پیشرفته و قابل قبول ویژه کامپیوتری نیست ـ می‌خواهند و هیولای طبیعی محصولات آمریکایی برایشان معنی و مفهومی ندارد.

ورایتی / مترجم: کیکاووس زیاری