تلویزیون در آیینه جام‌جم

شاید بتوان انتقادات زیادی به جشنواره فیلم فجر وارد کرد، اما چه کسی است برکات و تاثیرات مثبت این رخداد بزرگ فرهنگی را برای سینمای ایران انکار کند. پس اینک باید خوشحال باشیم این اتفاق مهم برای فیلم‌های تلویزیونی هم در حال رخ‌دادن است.

گرچه ممکن است جشنواره تلویزیون با ضعف و کاستی‌هایی همراه باشد و مثلا به نحوه اجرا و داوری‌های آن انتقاداتی وارد شود اما تا چند سال پیش، جای برگزاری یک جشنواره تلویزیونی خالی بود؛ جشنواره‌ای که می‌توان به تثبیت حرفه‌ای و ساختاری آن در سال‌های آینده امیدوار بود و تاثیرات آن را در کیفیت تولیدات تلویزیون دید.

واقعیت این است که برگزاری جشنواره تلویزیونی جام‌جم را باید رویکرد و نگاه تخصصی سازمان به محصولات خود دانست و این خود‌ارزیابی که با انتقاد و امتیاز از درون همراه است، می‌تواند تصویری واقعگرایانه‌تر از عملکرد رسانه ملی در تولید آثار نمایشی ترسیم کند.

به عبارت دیگر، برگزاری این جشنواره فضای رقابتی و حرفه‌ای در فرآیند تولیدات نمایشی تلویزیون ایجاد می‌کند که درآن ساخت تله‌فیلم سطحی گرفته نشده و صرفا برای پرکردن آنتن تعریف نمی‌شود.

افزایش کیفی تله‌فیلم‌ها و نمایش آن ازشبکه‌های مختلف تلویزیونی یکی از راهکارها و تمهیدات زودبازده و عمقی در تربیت مخاطبان حرفه‌ای است. تولید و نمایش فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی جذاب و استاندارد می‌تواند سطح درک و ذائقه مخاطبان تلویزیون را بالا ببرد که آثار و نتایج آن را در درازمدت می‌توان درکیفیت فیلم‌های سینمایی مشاهده کرد.

برگزاری جشنواره برای آثار تلویزیونی را در مقایسه با جشنواره‌های سینمایی می‌توان با برگزاری لیگ فوتبال نوجوانان و تیم امید و لیگ برتر و مسابقات تیم ملی مقایسه کرد. همان‌طور که لیگ تیم نوجوانان فرصت و فضایی برای شناسایی و رشد بازیکنان حرفه‌ای در آینده و برای تیم‌های بزرگ‌تر فراهم می‌کند، جشنواره آثار تلویزیونی نیز فرصتی است تا استعدادهای جوان در رشته‌های مختلف سینمایی و تلویزیونی شناخته شده و در مسیر موقعیت‌های بزرگ‌تر قرار بگیرند.

با این همه، این روزها برخی به انتقاد از این جشنواره دست زده‌اند که صدا و سیما جشنواره‌ای برگزار می‌کند که خودش به قضاوت درباره کارنامه خودش پرداخته یا خودش به خودش جایزه می‌دهد.

شاید برخی برگزاری این جشنواره را واجد کارآمدی لازم ندانند و معتقد باشند تلویزیون برای خودش جشن و ضیافت برپا کرده تا خودش از خودش تقدیر کند، اما واقعیت این است که یکی از شیوه‌های رشد و توسعه یک پدیده فرهنگی ـ هنری در همه جای جهان برگزاری همین جشنواره‌ها و ایجاد فضای رقابتی است تا سازندگان این آثار، هم تله‌فیلم را جدی‌تر بگیرند و آن را زنگ تفریح و برای تامین نیازهای مالی خود معنا نکنند و هم در حوزه تله‌فیلم‌سازی به یک استاندارد و معیار دقیق و صحیح برسیم و ازاین طریق سطح کیفی تولیدات تلویزیونی را افزایش دهیم.

از حیث روان‌شناسی نیز نفس برگزاری جشنواره شوق و هیجانی ایجاد می‌کند که در نهایت به پویایی ساخت آثار تلویزیونی منجر شده و دیگران نیز آن را جدی می‌گیرند. شاید هیچ روشی به اندازه جشنواره نتواند فرصت و بستری برای آسیب‌شناسی آثار نمایشی ایجاد کند، ضمن این‌که رقابتی بین آثار تلویزیونی به وجود می‌آید. از طریق قضاوت و داوری حرفه‌ای یک نوع آسیب‌شناسی هم خود‌به‌خود رخ می‌دهد که برکات و نتایج آن برای صدا و سیما بیش از اعتبار این جشنواره است.

از سوی دیگر، وقتی فیلم‌های تلویزیونی صاحب جشنواره می‌شود به نوعی اعتبار و منزلت هنری هم پیدا کرده و جایگاه واقعی خود را در انواع تولیدات نمایشی پیدا می‌کند؛ بنابراین می‌توان به‌تثبیت حرفه‌ای و ساختاری این جشنواره در سال‌های آینده امیدوار بود و تاثیرات آن را در کیفیت تولیدات سیما ارزیابی کرد.

واقعیت این است که جشنواره می‌تواند یک مدیریت متمرکز برای نظارت بر کیفیت آثار ایجاد کند و به آن هویت و ساختاری منسجم و حرفه‌ای ببخشد. ضمن این‌که جشنواره تلویزیونی جام‌جم صرفا به آثار نمایشی ختم نشده و شامل مستند، انیمیشن و برنامه‌های گفت‌وگو‌محور هم می‌شود و در واقع اشکال مختلف نمایشی را دربرمی‌گیرد. برگزاری جشنواره تلویزیونی جام‌جم را باید رویکرد و نگاه تخصصی سازمان به محصولات خود دانست و این خود‌ارزیابی که با انتقاد‌ از درون همراه است، می‌تواند تصویری واقعگرایانه‌تر از عملکرد رسانه ملی در تولید آثار نمایشی را ترسیم کند.

به عبارت دیگر، برگزاری این جشنواره فضای رقابتی و حرفه‌ای در فرآیند تولیدات نمایشی سیما ایجاد می‌کند که در آن ساخت تله‌فیلم سرسری گرفته نشده و صرفا برای پرکردن آنتن تعریف نمی‌شود. افزایش کیفی تله‌فیلم‌ها و نمایش آن از شبکه‌های مختلف تلویزیونی یکی از راهکارها و تمهیدات زودبازده و عمقی در تربیت مخاطبان حرفه‌ای است.

اما در پاسخ به این انتقاد مهم که این جشنواره کارت‌پستال فرستادن تلویزیون برای خودش است، باید گفت مگر متولی جشنواره فیلم فجر وزارت ارشاد نیست؟ پس این جشنواره هم فاقد اعتبار است چون داوران و مسئولان برگزاری آن از سوی این نهاد مشخص می‌شوند. در جشنواره جام‌جم نیز اگرچه سازمان خود متولی برگزاری آن است، اما طبیعتا داوران را از میان کارگردان‌ها، بازیگران، فیلمنامه‌نویسان و کارشناسانی انتخاب می‌کند که شاید هیچ نسبت رسمی و سازمانی با سازمان صدا و سیما نداشته باشند.

در واقع، سازمان مسئولیت داوری خود را به متخصصانی خارج از ماهیت سازمانی خود می‌سپارد؛ هرچند ممکن است همه آنها با این نهاد همکاری داشته‌ باشند. البته در این‌که جشنواره جام‌جم باید از هرگونه جانبداری و نگاه غیرتخصصی پرهیز کند شکی نیست، اما به هرحال داوری امری نسبی است و این مساله بویژه در حوزه نمایش و هنر با زیبایی‌شناسی شخصی نیز درهم تنیده می‌شود، اما این دلیلی بر ناکارآمدی یا غیرضروری بودن این جشنواره نیست.

در نظارت بر داوری منصفانه جشنواره شکی نیست، اما زیرسوال بردن جشنواره به دلیل این‌که نهاد رسانه ملی به داوری خود می‌نشیند، چندان منطقی به نظر نمی‌رسد. ضمن این‌که این یک رقابت درون‌سازمانی است و همه آثار شرکت‌کننده در این جشنواره از تولیدات شبکه‌های مختلف سازمان است و زیر یک چتر قرار می‌گیرد و همه این آثار فرزندان یک خانواده هستند. ضمن این‌که توسعه شبکه‌های تلویزیونی لزوم برگزاری این جشنواره و رقابتی سالم بین آنها را ضروری می‌سازد.

سیدرضا صائمی / جام​جم