زنبورها هم از ریزگردها گریزان شدند

اکنون در بسیاری از استان‌های کشور از جمله اردبیل، چهارمحال و بختیاری، آذربایجان شرقی، اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد، ایلام، کرمانشاه، همدان، زنجان، گیلان، خوزستان و خراسان جنوبی، زنبورداری و تولید و فروش عسل به عنوان یک منبع درآمد برای هزاران نفر از شهروندان این مناطق به شمار می‌رود. زنبورداران نیز همچون عشایر برای تامین غذای زنبورهای خود، به ییلاق و قشلاق و مهاجرت از مناطق سردسیر به گرمسیر و برعکس اقدام می‌کنند.

معمولا این مهاجرت در فصل سرما از استان‌هایی چون چهارمحال و بختیاری، همدان، آذربایجان شرقی و غربی و اردبیل به استان‌های گرمسیر و جنوبی کشور همچون خوزستان، فارس، بوشهر و یزد صورت می‌گیرد، اما طی سال‌های اخیر این مهاجرت‌‌ها به شکل محسوسی کاهش یافته است.

وجود ریزگردها و گردوغبار، آلودگی هوا، خشکسالی و افزایش هزینه حمل و نقل از دلایل بی‌رغبتی زنبورداران برای زمستان‌گذرانی زنبورها در این مناطق عنوان می‌شود که البته این مهم به دلیل دور ماندن زنبورها از منابع تغذیه طبیعی، در کاهش تولید عسل باکیفیت نیز بی‌تاثیر نبوده است.

در همین زمینه معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان، وجود آلودگی جوی و بیماری در مناطق گرمسیری و خوزستان را مانع زمستان‌گذرانی کندوهای زنبور عسل همدان در این مناطق عنوان می‌کند و می‌گوید: امسال فقط 30 درصد زنبورداران استان، کندوهای خود را برای زمستان‌گذرانی به استان‌های جنوبی منتقل کرده‌اند.

محمد نظرپور در گفت‌وگو با ایسنا سخت شدن شرایط حمل و نقل و افزایش کرایه‌ها را نیز از دیگر عوامل ممانعت زنبورداران برای انتقال کندوهای خود به مناطق گرمسیری کشور عنوان می‌کند.

وی با بیان این‌ که 70 درصد زنبورداران با داشتن تجربه‌ لازم، شرایط زمستان‌گذرانی کندوها را آماده کرده‌اند، خاطرنشان می‌کند: این زنبورداران برای جلوگیری از نفوذ سرما به درون کندوها، کنار آنها را با کاه پر کرده و غذای زنبورها را که در پاییز شربت و در زمستان عسل است، در کندو قرار می‌دهند.

نجفی، مدیر امور طیور و زنبورداری سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان نیز با بیان این که فقط بخشی از زنبورداران شهر‌های نجف‌آباد، شهرضا، سمیرم، اصفهان و خوانسار، کندوهای خود را به مناطق گرمسیر استان‌های جنوبی و خوش آب و هوای کشور منتقل کرده‌اند، می‌گوید: حدود 500 هزار کلنی نیز به علت بدی آب و هوا و خشکسالی در استان ماندگار شدند.

گردوغبار زنبورها را هم بی‌رمق کرده است

پرورش زنبور عسل طی سال‌های اخیر بشدت تحت‌تاثیر پدیده گردوغبار قرار گرفته است، به‌طوری که به گفته کارشناسان هم‌اکنون کلنی‌های زنبور عسل در برخی نقاط کشور بویژه شهرستان‌های جنوب و جنوب غربی در حال نابودی است و این مساله موجب نگرانی تولیدکنندگان عسل در کشور شده است. این نگرانی البته به نمایندگان مجلس هم رسیده است، زیرا چندی پیش حبیب برومند ‌داشقاپو، عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس، با اشاره به کاهش 70 درصدی تولید عسل در کشور، از بی‌توجهی مسئولان به این بخش گلایه کرد و گفت: در صورت ادامه این روند، سرنوشت عسل نیز به واردات این محصول منجر خواهد شد.

در همین زمینه یک کارشناس ارشد کشاورزی می‌گوید: زندگی حشرات بویژه زنبور عسل، به اثرات محیطی وابسته است و گردوغبار نیز به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم بر فعالیت این حشره اثر می‌گذارد.

به گفته علوی، اثرات گردوغبار هم‌اکنون به‌صورت کاهش طول عمر و تعداد زنبوران عسل، کاهش پرورش لارو و کاهش تولید عسل و موم قابل مشاهده است و در موارد حادتر باعث مرگ کلنی زنبور عسل نیز می‌شود.

مدیر امور طیور و زنبورداری سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد نیز در این ‌باره می‌گوید: براساس آمار سال ۸۸، 1547نفر پرورش‌دهنده زنبور در استان از 71 هزار و ۲۲۲ کلنی، ۶۶۰ تن عسل تولید کردند، اما در سال ۸۹ با وجود این که تعداد پرورش‌دهندگان به 2000 نفر و تعداد کلنی‌ها به صد هزار کلنی افزایش یافت و پیش‌بینی می‌شد تولید به حدود یک میلیون تن برسد، اما تولید عسل نصف سال ۸۸ بود و این وضع در سال‌های ۹۰ و ۹۱ نیز تکرار شد، به گونه‌ای که نه‌تنها تولید، بلکه ۵۰ درصد زنبورهای موجود در استان نیز از بین رفت، هرچند با تلاش زنبورداران امسال تا حدودی کندوها احیا شد.

محمد نعمتی مهم‌ترین دلیل این مساله را گردوغبار عنوان می‌کند و می‌افزاید: گردوغبار علاوه بر ایجاد التهاب شدید روی سیستم درونی بدن زنبور، موجب کاهش وضوح دید زنبور می‌شود و به این صورت حافظه زنبور برای بازگشت به کندو از بین می‌رود و زنبور راه رسیدن به کندو را فراموش می‌کند که این موضوع به ناقص ماندن روند تولید عسل منجر می‌شود.

غلامرضا هادربادی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی نیز با اشاره به کاهش 49 درصدی تولید عسل در این استان یادآور می‌شود: این کاهش تولید به دلیل عواملی همچون خشکسالی شدید، سرمای بهاره، گرمای بی‌سابقه تابستان و گردوغبار صورت گرفته است.

ریزگردها تولید عسل در استان ایلام را نیز با کاهش چشمگیری همراه کرده است، به طوری که به گفته یک پرورش‌دهنده زنبور عسل در ایلام، بر اثر آلودگی هوا و حاکم شدن گردوغبار ناشی از ورود ریزگردها، میلیاردها ریال به زنبورداران این استان خسارت وارد شده است.

حجت‌الله عالی‌پور در این زمینه یادآور می‌شود: متوسط برداشت عسل از هر کندو در سال‌های پیش نزدیک به ده کیلوگرم بود که در چند سال گذشته به علت آلودگی هوا به زیر سه کیلوگرم کاهش یافته است.

به گفته وی، زمانی که گردوغبار به‌صورت لایه‌ای روی گل‌ها قرار می‌گیرد، به دلیل مخلوط شدن ذرات آن با شهد رقیق گل‌ها، غلظت آن افزایش می‌یابد و در نتیجه زنبور عسل نمی‌تواند از این شهدها استفاده کند.

عالی‌پور خاطرنشان می‌کند: ریزگردها در سه سال گذشته شرایطی در حوزه پرورش زنبور عسل به‌وجود آورده است که زنبورداران یا ورشکسته، یا مجبور به فروش و انتقال کلنی‌های خود به استان‌های دیگر شده‌اند.