سلول‌درمانی در مسیر تکامل

دراین شرایط قبل از شروع شیمی درمانی، از طریق این روش یعنی گردش خون محیطی سلول‌های بنیادی سالم را از بدن بیمار جدا کرده، پس از درمان این سلول را به فرد تزریق می‌کنیم و این سلول‌ها سالم است و دوباره در مغز استخوان فرد جایگزین می‌شود. بنابراین سلول‌های بنیادی می‌تواند برای درمان بیماری‌های صعب‌العلاج یا کاهش پیامدهای حاصل از روش‌های درمانی دیگر به کار رود. بنابراین تزریق مجدد سلول‌های بنیادی سالم به فرد بیمار نه‌تنها روشی برای حفظ و نگهداری سلول‌های سالم است بلکه می‌تواند تضمین‌کننده حفظ سلامت فرد هم باشد. بسیاری از پروژه‌های مطرح در زمینه‌ درمان با سلول‌های بنیادی بالغ در حد طرح‌های آزمایشگاهی و مدل‌های حیوانی است که قصد داریم در بسیاری از بیماری‌‌ها ازجمله بیماری‌های کبدی، کلیوی، قلبی و عروقی، غضروفی و استخوانی پس از پایان مراحل آزمایش‌های بالینی در صورت موفقیت خدماتی را به بیماران ارائه کنیم.

نگاه دنیا به این است که بحث سلول درمانی یا درمان به کمک سلول‌های بنیادی به‌عنوان یک روش مکمل برای روش‌های درمانی دیگر به بیماران ارائه شود. پروژه‌های کارآزمایی بالینی که از سوی کشورهای مختلف به ثبت رسیده بیانگر دیدگاه دنیا به مقوله سلول‌های بنیادی است. بیشترین کارآزمایی‌های بالینی در این زمینه در کشورهای اروپا و آمریکا انجام می‌شود. بیش از 3000 طرح تحقیقاتی در سطح دنیا در مرحله کارآزمایی بالینی در حال انجام است. اکنون در اروپا نیز حدود هزار تا 1500 طرح تحقیقاتی در این زمینه انجام می‌شود. در خاورمیانه این عدد به صد می‌رسد.

‌روش‌های درمانی مبتنی بر سلول‌های درمانی روز به روز در حال پیشرفت است و اگر کشوری در این حوزه قدم نگذارد و تحقیقاتی ‌انجام ندهد، از دیگر کشورها عقب می‌ماند. در گذشته بسیاری از بیماران به علت نبود امکانات یا پزشک مجرب برای درمان به خارج از کشور اعزام می‌شدند، اما امروزه خوشبختانه بسیاری از امکانات و پزشکان مجرب و متخصص را در کشور داریم و رویکرد جدیدی مطرح شده که در اختیار داشتن سلول‌های بنیادی به‌عنوان ابزاری برای درمان به ضرورت تبدیل شده است. ایجاد بانک سلول‌های بنیادی شبکه‌ای‌ ایجاد می‌کند که می‌تواند نیاز به خرید سلول‌ بنیادی از دیگر کشورها را برطرف کند. اگر آزمایش‌های بالینی به نتیجه برسد و روزی بخواهیم در درمان بیماری‌های صعب‌العلاج از سلول‌های بنیادی استفاده کنیم، باید به این منبع دسترسی داشته باشیم. در غیر این صورت باز هم به دیگر کشورها وابسته خواهیم بود.

‌رشد و توسعه‌ای که امروزه در بیولوژی تکوینی شاهد آن هستیم و همچنین افزایش سرعت شناخت و مراحل تکوین سلول‌ها و بافت‌های بدن مدیون پیشرفت‌های به دست آمده در زمینه سلول‌های بنیادی است. این تحقیقات ابزاری است که می‌تواند در زمینه‌های مختلف اعم از منبعی برای تولید پروتئین به منظور دستکاری‌ ژنتیک مورد استفاده قرار گیرد، می‌تواند در خدمت داروسازی باشد، یعنی می‌توان انواع داروها را روی نمونه سلول‌های انسانی در آزمایشگاه به جای نمونه حیوانی مورد بررسی قرار داد؛ می‌توان مراحل شناخت سلول‌ و مکانیزم‌های معمولی را روی این سلول که در آزمایشگاه تحت کنترل محقق است، مورد بررسی قرار داد، می‌توان به کمک سلول‌های بنیادی یکسری مدل‌های حیوانی تولید کرد که در مجموعه رویان انجام شده است. بنابراین می‌توان از سلول‌های بنیادی در زمینه‌های مختلف استفاده کرد.

دکتر عبدالحسین شاهوردی / معاون آموزشی و پژوهشی رویان