قطر؛ دیکتاتوری در داخل ‌پز دموکراسی در خارج

در قطر فعالیت احزاب سیاسی ممنوع است و از این‌رو، اتحادیه‌ها و سازمان‌ها تنها وظیفه دخالت در مسائل روزمره را بر عهده دارند.

انتخابات شورای مشورتی که ابتدا در سال 2004 وعده آن داده شده بود با جاه و جبروتی شاهانه انجام شد، اما تقریبا هیچ کس در قطر پیش‌بینی نمی‌کند که این شورا بتواند قدرت قانونگذاری داشته باشد.

در زمانی که کانال تلویزیون دولتی الجزیره در حال خبرپراکنی برای ترغیب مردم به مخالفت با حکومت‌هایشان در سراسر جهان عرب است، قطری‌ها نارضایتی‌شان از وضع سیاسی کشور را به صورت زمزمه‌های درگوشی و خصوصی در خانه‌هایشان انجام می‌دهند.

بسیاری از قطری‌ها به رهبر «دولت ـ شهرشان» که از دو سال پیش نقش مهمی در بیداری اسلامی داشته است مباهات می‌کنند، اما اکنون برای عده‌ای این سوال مطرح است که آیا امیر حمد بن‌خلیفه آل‌ثانی ثروت مملکت را در ماجراجویی‌های خطرناک سیاسی در خارج بر باد نداده است؟

یک مقام سیاسی قطر می‌گوید: چرا ما میلیارد‌ها دلار در سوریه هزینه کرده‌ایم، در حالی که اسد همچنان در قدرت است و چهار میلیون سوری نیز بی‌خانمان شده‌اند؟

بسیاری در تعجب هستند که چگونه این پادشاهی طولانی مدت که نسخه اسلام وهابی و خشک مقدس را برگزیده اکنون در حال کمک و پشتیبانی از گروه مشکل‌ساز و دردسرآفرین اخوان‌المسلمین است؟

هر از چندگاهی نیز زمزمه‌های مشابهی شنیده می‌شود که چه زمان پول‌های هنگفت سرمایه‌گذاری‌های خارجی و طرح‌های عمومی به اتمام می‌رسد.

یک قطری بعد از آن‌که دولت اعلام کرد 40 میلیارد دلار را برای احداث شبکه ریلی به‌منظور برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال در سال 2022 اختصاص داده است، می‌گوید: «آنها می‌توانند این طرح را با نصف این مبلغ انجام دهند.»

حاکم قطر در فقدان هرگونه تریبون عمومی برای مشورت و نیز نبود شفافیت، ثروت نفت را سرمایه خانواده حاکم می‌بیند و انتقادهایی نظیر انتقاد بالا بیشتر در مجلسی در معرض قضاوت قرار می‌گیرد که گویی اعضای خانواده حاکم در خانه‌هایشان گرد هم آمده‌اند.

بیشتر انتقادهای صریح و بی‌پرده از اوضاع سیاسی قطر، تفاسیر و گزارش‌هایی است که در اینترنت رد و بدل می‌شود.

در اقتصادی با 183 میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی، میانگین در آمد سرانه صد هزار دلار در سال و جمعیت یک میلیون و 900 هزار نفری که شامل کارگران خارجی عموما آسیایی نیز می‌شود، 12درصد مردم حقوق‌های بسیار بالا داشته و دیگران درآمد بخور و نمیری دارند.

مشاغل قطری‌ها دائم است و بی‌آن‌که مالیاتی بپردازند از آموزش رایگان در بهترین دانشگاه‌های خارجی برخوردارند و در طول سال نیز به‌کرات شاهد افزایش حقوقشان خواهند بود.

بی‌شباهت به دبی که بخش خصوصی آن از آزادی خوبی برخوردار است، اقتصاد قطر یک اقتصاد دستوری است.

امیر قطر کشور را میان نزدیکانش برای ساخت‌وساز برج‌های عظیم تقسیم کرده و از این‌رو رانت‌ها جای دوری نمی‌رود و هرکس نیز خارج از قواعد تعیین‌شده حرکت کند، رانت دولتی را از دست می‌دهد.

هنگامی که نسیم تغییرات در منطقه وزیدن گرفت، قطر نیز همانند دیگر پادشاهی‌های خلیج فارس بویژه از جانب وبلاگ‌نویسان و سایت‌های مدنی احساس خطر کرد.

کتاب «مردم قطر هم خواهان اصلاحاتند» نوشته علی خلیفه الکواری، از دانشگاهیان قطر که ماهانه جلساتی را برای بیان دیدگاه‌هایش درباره ترغیب پادشاهی‌های خلیج فارس به دموکراسی واقعی ترتیب می‌دهد، ممنوع شده است و شاعر قطری، محمد العجمی به اتهام «تحریک به سرنگونی رژیم» در سال 2011 به حبس ابد محکوم شد که البته بعدها توسط امیرقطر این حکم به 15 سال کاهش یافت.

از دانشجویان و دانشگاهیان شعبه‌های دانشگاه‌های غربی در قطر و گروه‌های نخبه کشور مراقبت می‌شود که حرف بیجا نزنند.

اکنون این شایعه بر سر زبان‌هاست که امیر قطر که پدرش را در کودتایی در 18 سال پیش خلع کرد، در حال انتقال قدرت به پسر 33 ساله‌اش شاهزاده تمیم است.

تمیم یکی از 24 خواهر و برادری است که تاکنون از سوی رسانه‌های رسمی بسیار بیشتر از پسرعمویش حمد بن‌جاسم آل‌ثانی که نخست‌وزیر قطر است، مورد توجه قرار گرفته و عده‌ای بر این باورند که احتمالا این مرد جوان به‌عنوان نخست‌وزیر قدرت را در دست خواهد گرفت.

عده‌ای نیز عنوان می‌کنند که امیر رسما از قدرت کناره‌گیری خواهد کرد تا راه برای جانشین قانونی‌اش هموار شود.

چندان قطعی به‌نظر نمی‌رسد که شاهزاده تمیم درصورت کسب قدرت تفاوت چندانی با امیر فعلی داشته باشد.

اغلب پادشاهی‌های خلیج‌فارس محبت امیر قطر به گروه اخوان‌المسلمین را که از نظر آنها نیرویی تهدیدکننده است، تائید نمی‌کنند. بسیاری از قطری‌هایی که شاهزاده تحصیلکرده در آکادمی نظامی سنت هورست لندن را می‌شناسند، بر این باورند که وی می‌تواند بسیار اسلام‌گراتر از نخست‌وزیر فعلی باشد.

یکی از اقدامات اساسی وی تا این لحظه تغییر زبان آموزشی از انگلیسی به عربی در دانشگاه قطر بوده است؛ با این حال نباید انتظارحرکتی ناگهانی در قطر به سمت دموکراسی را داشت.

منبع: اکونومیست
مترجم: ایرج جودت