فرونشست زمین در تخت‌جمشید

در سال‌های اخیر، اتفاقات متعددی تخت‌جمشید را تهدید و باعث نگرانی دوستداران میراث فرهنگی شده است که از جمله آن می‌توان به ایجاد ترک‌هایی بین سنگ‌ها،‌ ستون‌ها و کاخ‌های این مجموعه اشاره کرد که به مرور زمان و تحت تاثیر فرسایش، باران‌های اسیدی و شرایط آب و هوایی به وجود آمده است یا نفوذ آب باران در بخش‌های گوناگون تخت‌جمشید و ایجاد نم شدید در بنا که از یک سو موجب رشد برخی گیاهان در لابه‌لای درزهای دیوارها و ستون‌ها شده است و از سوی دیگر، هرساله باعث نابودی بخشی از سنگ‌های 2500 ساله این بنای ملی و تاریخی متلاشی می‌شود. اما فرونشست زمین، این‌بار در اطراف این بنای تاریخی، باعث ایجاد نگرانی و شائبه تخریب کل بنا شده است، فرونشستی که دلایل احتمالی متعددی تاکنون برای آن اعلام شده است،‌ هرچند به گفته مسئولان سازمان میراث فرهنگی استان فارس باید منتظر ماند تا بررسی‌های علمی و دقیقی در این باره صورت گیرد.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان فارس با بیان این‌که این اتفاق حدود دو سه هفته پیش در جنگل‌های کاج در فاصله 100 تا 150 متری تخت‌جمشید روی داد به جام‌جم می‌گوید: به دنبال این اتفاق شکافی به صورت خطی و به طور نامنظم به طول 100 تا 150 متر، به عمق نیم تا 2 و عرض 30 سانتی‌متر تا یک متر در منطقه ایجاد شده است. عبدالرضا نصیری با بیان این‌که فعلا نمی‌شود اظهار نظر دقیقی درباره علل وقوع این حادثه کرد، درباره اقدامات انجام‌شده در این زمینه خاطرنشان می‌کند: مکاتباتی با مراجع صاحب صلاح علمی مانند دانشگاه شیراز و شرکت آب منطقه‌ای انجام شده است تا با حضور کارشناسان این دو سازمان، مساله به صورت کاملا علمی بررسی و پیگیری شود، چراکه آب منطقه‌ای و دانشگاه شیراز پیش از این نیز مطالعاتی در این منطقه داشته‌اند، بنابراین به محیط آشنایی داشته و پیش‌زمینه‌ای برای قضاوت دارند.

وی با این حال به علل احتمالی این اتفاق اشاره می‌کند و می‌گوید: این اتفاق به عقیده عده‌ای می‌تواند بر اثر تخریب سقف قناتی قدیمی باشد که از زیر منطقه عبور می‌کند یا در اثر تخریب حفره‌های زیرزمینی که به دلیل برداشت‌های بی‌رویه خالی شده یا حتی فعالیت یک گسل باشد.

معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان فارس درباره این پرسش جام‌جم که آیا به دلیل وقوع این اتفاق خطر بزرگی تخت‌جمشید را تهدید می‌کند یا نه؟ می‌افزاید: به عقیده من هیچ خطری تخت‌جمشید را تهدید نمی‌کند، چراکه سفره تخت‌جمشید یک بنای خشتی معمولی نیست که به این راحتی صدمه ببیند و اگر قرار به آسیب دیدن بود از چند هزار سال پیش تاکنون به کلی از بین رفته بود.

نصیری خاطرنشان می‌کند: از آنجا که سفره روی بستری سنگی ایجاد شده احتمال آسیب‌دیدن آن حتی با وقوع زلزله تقریبا وجود ندارد، اما سازه‌های روی آن مانند ستون‌های بنا ممکن است در اثر اتفاقاتی مانند زلزله آسیب ببیند، همان‌طور که طی هزاران سال گذشته آسیب بسیار دیده است.

وی به شکاف ایجاد شده در نقش رستم در سال گذشته اشاره می‌کند و می‌گوید: شکاف ایجادشده در تخت‌جمشید نیز مانند همان شکاف است در حالی که شکاف نقش رستم طی یک سال خود به خود پر شد و دیگر اثری از آن نیست.

نصیری در پاسخ به این پرسش که آیا اتفاقات دیگری از این دست پیش از این نیز در این منطقه روی داده است،‌ خاطرنشان می‌کند: تا آنجا که من سراغ دارم و از سایر مسئولان و کارشناسان شنیده‌ام طی 50 ـ40 سال اخیر حادثه‌ای نظیر این اتفاق در منطقه رخ نداده، اما به طور حتم طی هزاران سال گذشته بارها و بارها نظیر این اتفاقات رخ داده، ولی آنچه اکنون باعث توجه به این مساله و نگرانی شده، حساسیت مردم و مسئولان به این اثر فرهنگی است. وی تاکید می‌کند: به هر روی باید منتظر نتیجه بررسی‌های علمی در منطقه بود،‌ شاید هیچ موضوع مهمی در کار نباشد؛ هرچند شاید نتیجه تحقیقات اصلا خوشایند نباشد. در هر صورت میراث فرهنگی آمادگی کامل دارد که در این خصوص برای مشخص شدن این رویداد همکاری‌های لازم را به عمل آورد.

یک دکترای زلزله‌شناسی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد شیراز نیز به مهر می‌گوید: از نظر زمین و زلزله‌شناسی، تمام نقاط استان فارس از جمله تخت‌جمشید در معرض خطر هستند و هیچ تفاوتی بین شیراز، تخت‌جمشید و شهرهای دیگر وجود ندارد.

عبدالمجید اسدی می‌افزاید: حداقل از 50، 60 سال اخیر، تخت‌جمشید لرزشی نداشته و مردم فکر می‌کنند این منطقه ثابت است، اما تخت‌جمشید نیز مانند مابقی نقاط دچار لرزش می‌شود،‌ به طوری که یکی از دلایل عمده افتادن برخی از ستون‌های تخت‌جمشید بیشتر در اثر زلزله بوده است.

به گفته وی، افت شدید آب‌های زیرزمینی طی یکی دو روز هم پیش‌نشانگر این مساله بوده است.

این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد شیراز با بیان این‌که احتمال دارد بزودی آن منطقه دچار لرزش شود، اظهار می‌دارد: مسئولان مربوطه می‌توانند با هزینه‌کردهایی، کانون بعدی زلزله را مشخص کنند تا برای کاهش میزان خسارت تمهیداتی اندیشیده شود.

اسدی ضمن تشریح تمهیدات برای کاهش خسارات زلزله می‌گوید: با توجه به کانون زلزله، می‌توان با انجام اقداماتی فرکانس زلزله آینده را پیدا و مشخص کرد که آیا فرکانسش با فرکانس سنگ‌های تخت‌جمشیدی یکی است یا خیر؛ زیرا اگر این فرکانس‌ها یکی باشد، پدیده تشدید صورت می‌گیرد و باعث می‌شود تخریب بیشتر شود. این زلزله‌شناس با اشاره به این‌که تمام این مسائل باید بررسی شود، عنوان می‌کند: وقتی میزان تشدید مشخص شود می‌توان ستون‌های تخت‌جمشید را مهاربندی کرد و جلوی ریزش را گرفت.

وی با اشاره به وجود گسل در نزدیک تخت‌جمشید می‌گوید: البته این موضوع نیز نیاز به بررسی دارد تا در منطقه اندازه‌گیری‌هایی صورت گیرد، اما تاکنون هیچ تیمی برای این کار آماده نشده و کسی نیز موضوع را بررسی نکرده است، ما نیز فقط از روی نقشه‌های کلی و اطلاعات کمی که از آنجا داریم این موضوع را مطرح کرده‌ایم و اگر مسئولان درخواست بررسی موضوع را داشته باشند باید پروژه‌ای تعریف، تیمی به سرعت اعزام و موضوع به طور دقیق بررسی شود.