جستجوی هویت ایرانی در ‌اصفهان

در تاریخ اصفهان انسان‌های خوب و بد و اتفاقات بزرگ و کوچک کم نیست. به همین دلیل تصمیم گرفتیم بخشی از تاریخ اصفهان را که اتفاق‌های خاصی در آن افتاده به تصویر بکشیم. البته این را هم بگویم که تا کنون در هیچ دوره‌ای به صورت ویژه به دوران ظل‌السلطان اشاره نشده و درخصوص آن اثری ساخته نشده بود. شاید همین موضوع سبب شد تا طرح مجموعه تلویزیونی را آماده و آن را به صدا و سیما ارائه کنیم.

قصد داشتیم زندگی یک شخصیت تاریخی و تاثیرگذار را نمایش دهیم. شخصیتی که 70 درصد میراث فرهنگی- تاریخی‌ترین شهر خاور میانه را تخریب کرد.

ظل سلطان شخصیتی واقعی است، اما نوع روایتی که ما در این مجموعه داشتیم کاملا مستند نیست.

بله ما زمان زیادی را برای تحقیق و پژوهش صرف کردیم تا بتوانیم اطلاعات دقیقی در خصوص زندگی ظل‌السلطان کسب کنیم. سلطان مسعودمیرزا ملقب به ظل‌السلطان، شاهزاده قاجار و بزرگ‌ترین پسر ناصرالدین شاه بود. ظل‌السلطان مدت زیادی حاکم اصفهان بود. او خود را مالک بر حق تاج و تخت می‌دانست و پس از مرگ ناصر‌الدین شاه با این‌که مسن‌تر از مظفرالدین شاه بود به این دلیل که از مادری غیرقاجار زاده شده بود، از تاج و تخت محروم شد. وی طی حکومتش در اصفهان برخی عمارت‌های باقیمانده از دوره صفوی را کاملا نابود کرد و عمارت‌هایی مانند عمارت آیینه خانه در کنار زاینده‌رود و برخی دیگر را به مرز نابودی کشاند. او آیینه کاری‌های روی ستون‌های عالی قاپو و چهل‌ستون را از میان برد. وی همچنین دستور داد روی نقاشی‌های نفیس داخل چهلستون را با گچ بپوشانند و نقاشان قاجاری روی آنها نقاشی‌های کم‌ارزش خود را بکشند.

معرفی یک شخصیت مستبد تاریخی با یک ادبیات جدید در سریال‌سازی از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های این سریال است.

ما شخصیت‌هایی را که در فیلمنامه بود با بازیگران موجود تطبیق دادیم و بر اساس نیاز از آنها استفاده کردیم.

به هر حال تولید کار خوب، عوامل حرفه‌ای می‌خواهد از بازیگر گرفته تا فیلمنامه‌نویس و... باید همه شاخص باشند تا بتوان کار موثری تولید کرد.

این موضوع سختی‌هایی داشت، اما تجربه خوبی بود. بالاخره تلفیق بازیگران می‌توانست به جذابیت مجموعه کمک کند و من هم دوست داشتم مجموعه پرمخاطب باشد.

نوع سریال به قول شما نیازمند خط‌کشی در اجرا و بازی‌ها بود. در برخی سکانس‌ها اگر امکان‌پذیر بود از توانایی‌های بازیگران هم در پیشبرد اهداف مجموعه استفاده می‌کردم و بیشتر تلاش می‌کردم فضای تولید در قالب همکاری و تعامل باشد تا بتوانیم کار خوبی تولید کنیم.

این داستان باید بخش‌های تاریخی‌اش در لوکیشن‌های فرانسه و با بازیگران فرانسوی تصویربرداری می‌شد. ما به بنا به دلایل متعددی حاضر به بازسازی فرانسه در اصفهان نبودیم و نمی‌توانستیم از بازیگران ایرانی هم استفاده کنیم که ادای شخصیت‌های خارجی را در بیاورند چون برای مخاطب جذاب نبود. مشکل بودجه هم نمی‌گذاشت به فرانسه برویم و از بازیگران فرانسوی استفاده کنیم. به همین جهت از امکانات و تجربیاتم در لبنان استفاده کردم، به گونه‌ای که اگر به بیننده نگوییم لوکیشن و بازیگران لبنانی هستند حتی شک هم نمی‌کند و کاملا می‌پذیرد لوکیشن فرانسه و بازیگران هم فرانسوی هستند. به هر حال لبنان سال‌ها مستعمره فرانسه بوده و لوکیشن‌های ما هم ساخته‌های فرانسویان در لبنان بود پس نیاز بود از بازیگران غیرایرانی استفاده کنیم و من هم با توجه به دلایلی که گفتم ترجیح دادم از بازیگران لبنانی استفاده کنم. ضمن این‌که من تجربه فیلمسازی در لبنان را دارم و همین موضوع می‌توانست روند تولید را برای گروه راحت تر کند.

تصویربرداری مجموعه 4 ماه طول کشید و خوشبختانه طبق برنامه‌ریزی انجام شد، چون ما در 2 کشور پیش‌تولید خوبی داشتیم.

نه خدا را شکر مشکلی نداشتیم. سفارت کشورمان در بیروت کمک کرد و البته بازیگران لبنانی این مجموعه هم با گروه همکاری خوبی داشتند و خیلی برای ما راهگشا بودند.

ما می‌خواستیم یک سریال متفاوت به بینندگان ارائه بدهیم و به همین جهت تلاش کردیم از ظرفیت موجود استفاده کنیم تا روایت‌ها به گونه‌ای باشد که برای مخاطب باورپذیر و جذاب باشد. فکر می‌کنم استفاده از جلوه‌های ویژه می‌تواند بخوبی نوع روایت را برای مخاطب باورپذیر کند.

البته ما در بازسازی آینده در این سریال شروع کننده بودیم و برای شروع به نظرم خوب بود. ولی در بازسازی گذشته در تلویزیون و سینما کارگردان‌هایی کار کردند که امیدوارم با تلاش جدی در این حوزه بهتر از گذشته شویم تا به روش‌ها و تکنیک‌های جدیدی برسیم. بالاخره هر کارگردانی از تکنیک‌های خاص خودش استفاده می‌کند که باعث تفاوت آثار نمایشی می‌شود. هنوز روش یا شیوه خاصی برای به تصویر کشیدن آینده در تلویزیون و سینما موجود نیست و اگر در این زمینه قبلا کار شده بود شاید دست ما بازتر و کارمان مقداری آسان‌تر بود.

ما برای به تصویر کشیدن آینده طراحی‌های متعددی داشتیم. زمان گذشته و حال که تقریبا مشخص بود. زمان حال که در آن هستیم و مشکل لوکیشن نداشتیم، اما برای گذشته مجبور شدیم لوکیشن‌هایی را بازسازی کنیم. برای رسیدن به آینده واقعیت و خیال را ادغام کردیم و به نظرم به نتیجه خوبی هم رسیدیم. تصاویر گذشته که در فرانسه بود و تصاویرش را در لبنان گرفتیم و تصاویر آینده را داخل استودیو بازسازی و ضبط کردیم.

برای طراحی لباس، صحنه و... تیم جوانی با حمایت سیمای استان‌ها و صداوسیمای مرکز اصفهان تلاش کردند کار متفاوتی ارائه بدهند که به نظرم به هدفشان هم رسیدند. براساس فیلمنامه و دوره‌ای که در آن بودیم لباس‌ها و صحنه طراحی شد که هر کدام از دوره‌ها ویژگی‌های خاص خودش را داشت.

فیلمنامه برای من اهمیت بسیار زیادی دارد چون فیلمنامه در جذب مخاطب و موفقیت یک اثر بسیار تاثیرگذار است. به همین جهت این تغییرات به خواسته خودم انجام می‌شد تا بتوانیم به روایت درست و تاثیرگذارتری برسیم.

ما یک انسان تلخ تاریخی داشتیم که اگر می‌خواستیم روایت واقعی از این شخصیت را به تصویر بکشیم اصلا قابل تحمل نبود. از این‌رو ما تلاش کردیم در نوعی به روایت جدیدی برسیم که هم پیام سریال به بیننده منتقل شود و هم تا جایی که امکان دارد، تلخ نباشد.

تدوین، صدا‌گذاری و موسیقی مجموعه در زمان مقرر انجام شد به‌گونه‌ای که 2 ماه قبل از پخش مجموعه آماده نمایش بود. در واقع ما در جلوه‌های ویژه رایانه‌ای در تولید سکانس‌های آینده چند بار به تکرار رسیدیم، چون این موضوع برای اولین بار در کشور تجربه می‌شد. به همین جهت سعی کردیم با ظرافت خاصی این کار انجام بگیرد.

این اثر در ایام نوروز تنها از شبکه شما پخش شد. البته اگر در یکی از شبکه‌های سراسری پخش می‌شد به نظرم می‌توانستیم بازخورد بیشتری بگیریم. البته مجموعه سایه سلطان بیشتر نقطه هدفش روی طبقه فرهنگی جامعه متمرکز شده و ما تمام تلاشمان را کردیم که از طنز معمول و متعارف سریال‌های سیما دور باشیم تا بتوانیم علاوه بر انتقال مفهوم داستان به مخاطب جذابیت لازم را هم در نظر بگیریم.

متاسفانه مسوولان استان اصفهان خیلی کم به ما کمک کردند. نمی‌خواهم بگویم هیچ کمکی نکردند، اما انتظار می‌رود زمانی که مجموعه‌ای با این وسعت تولید می‌شود تمامی نهادها و ارگان‌های استان اصفهان باید حمایت جدی از این‌گونه آثار داشته باشند.

این اثر برای من بسیار قابل توجه بود چون ویژگی‌های زیادی داشت. امیدوارم برای مخاطبان هم جذاب و دیدنی باشد.