یاسمن، شوهرش را کشته است؟

خبر‌هایی از این دست را هر روز در رسانه‌ها می‌بینیم و می‌خوانیم. ظاهر امر بسیار ساده است: زنی برای آن‌که می‌خواسته با مرد مورد علاقه‌اش ازدواج کند اقدام به قتل همسرش کرده است. اکثر ما که این اخبار را می‌خوانیم براحتی زن را محکوم می‌کنیم که چه بی‌رحمانه و راحت اقدام به قتل کرده است، اما هیچ پدیده‌ای با چنین عواقب سنگینی قطعا دلیلی به این سادگی ندارد. گذشته از پیچیدگی‌های زندگی اجتماعی که هر انسانی را دچار هزاران واکنش‌ روحی متفاوت می‌نماید؛ نقش قوانین و به عبارت دیگر سیستم قضایی را نیز نباید نادیده گرفت.

قطعا هیچ دلیلی نمی‌تواند توجیه‌کننده گرفتن حق زندگی از یک انسان باشد اما در این میان زنی که تحت‌فشار ناشی از تحمل زندگی که براساس خواسته اش نیست و به هر دلیلی از داشتن فرزند گرفته تا عدم‌استقلال مالی یا عدم وجود پشتوانه خانوادگی و هزاران دلیل دیگر به آن تن داده است، بر مبنای آنچه آموخته و ساختار فکری و روحی او را شکل داده است واکنش نشان می‌دهد و این واکنش‌ می‌تواند طیف وسیعی از رفتارهای خودآگاه و ناخوداگاه را از افسردگی پنهان در بیشتر زنان گرفته تا واکنش‌های خشونت‌آمیزی مانند این اتفاق را تشکیل دهد.

طبق قوانین ایران طلاق از حقوق مردان محسوب می‌شود. به عبارت دیگر اگرچه در زمان ازدواج اراده هر دوطرف برای ایجاد این نهاد اجتماعی مهم یعنی خانواده لازم است اما پس از آن اراده یک نفر است که نقش بازی می‌کند و می‌تواند پایان‌دهنده این زندگی باشد. زنان تنها در صورت اثبات عدم توانایی دادگاه برای الزام مرد به پرداخت نفقه (ماده ۱۱۲۹) و قرار گرفتن زن در عسر و حرج (ماده ۱۱۳۰) می‌توانند تقاضای طلاق کنند. موارد عسر و حرج اگرچه در قوانین به صراحت احصا نشده‌ و تشخیص آنها به اختیار قاضی گذارده شده است اما دادگاه‌ها مواردی از قبیل سوءرفتار زوج یا ضرب و شتم غیرقابل تحمل، ابتلای زوج به بیماری صعب‌العلاج، اعتیاد شدید زوج و مواردی از این نوع را از مصادیق عسر و حرج می‌دانند. گذشته از این‌که اثبات این موارد به تنهایی کاری بس سخت و دشوار برای زنان است، موارد بسیار زیاد دیگری نیز وجود دارد که از نظر رویه قضایی مصداق عسر و حرج شمرده نمی‌شود و در نتیجه زنان در این موارد به هیچ عنوان نمی‌توانند اقدام به گرفتن طلاق کنند.

زنان اگر به همسر خود علاقه نداشته باشند یا با همسر خود از لحاظ عاطفی و روحی تفاهم نداشته باشند حتی با فرض چشمپوشی از تمام حقوق مالی هم نخواهند توانست خود را از قید رابطه زوجیت خارج کنند. در حالی که براساس قوانین، مردان در شرایط مشابه انتخاب‌های متفاوتی دارند. آنها یا می‌توانند همسر خود را مطلقه سازند یا این‌که همسران دیگری را یا به واسطه عقد دائم یا عقد موقت اختیار نمایند. به تمام این مشکلات نگاه جامعه به زنان مطلقه را نیز باید اضافه کرد که خود سبب می‌شود زنان در موارد زیادی حاضر به طلاق نباشند و زندگی را با همه سختی‌هایش تحمل نمایند.

مهم آن است که جامعه بداند نباید بسادگی قضاوت کند و مهم‌تر این است که قانونگذار با آگاهی داشتن از عواملی که می‌تواند زمینه‌ساز وقوع چنین جرایمی باشد و بررسی ریشه‌های آن همچنین با تصویب قوانین لازم و اصلاح سیستم قضایی برای حمایت از زنانی که در شرایطی نامطلوب به سر می‌برند به پیشگیری از چنین اتفاقاتی کمک نماید.