نسخه لیبی را نمی‌توان برای سوریه پیچید

از آغاز ناآرامی‌ها در سوریه، غرب و اتحادیه اروپا همواره کوشیده‌اند تا با انعکاس گسترده تحولات سوریه رخدادهای این کشور را همانند مصر و لیبی جلوه دهند. در این میان آنان اندک‌اندک بر میزان فشارهای خود بر سوریه نیز افزوده‌اند. در این بین جدا از اقدامات یکطرفه آمریکا و تحریم‌ها و اعمال فشارهای دیپلماتیک، کشورهایی همانند کانادا و سوئیس، مسوولان سوری از جمله بشار اسد، رئیس‌جمهوری این کشور را تحریم کردند. اکنون نیز به گزینه حل مساله در شورای امنیت سازمان ملل می‌اندیشند. در این میان کشورهای اروپایی با پیش‌نویس قطعنامه‌ای علیه سوریه مقدمات فشار بیشتر بر سوریه را فراهم کردند، اما چین و روسیه هنوز با صدور قطعنامه علیه این کشور کاملا مخالفند و تهدید کرده‌اند از حق وتوی خود استفاده خواهند کرد. گذشته از این دیمیتری مدودوف، رئیس‌جمهور روسیه اعلام کرد کشورش با تحریم سوریه مخالف است. در این بین از آنجا که روسیه در مورد لیبی تا حد زیادی خود را بازنده تلقی کرد اکنون سعی دارد با توجه به روابط خوب مسکو و دمشق، از گزینه اصلاحات در سوریه حمایت ‌کند تا مساله دیگری همچون تشدید فشار، فضاسازی، صدور حکم دادگاه جنایی بین‌المللی یا حمله نظامی‌ به سوریه اتفاق نیفتد.

در سال‌های گذشته روابط دوستانه‌ای بین سوریه و ترکیه برقرار شده است. در این بین با توجه به مرز طولانی و نزدیک به 800 کیلومتری 2 کشور و وجود متغیر‌هایی دیگر نگاه ترکیه می‌تواند در تحولات سوریه مهم تلقی شود. در این شرایط، ترکیه خواهان اصلاحات اساسی درون نظام سوریه برای حفظ ثبات در این کشور است و مدام رهبران سوریه را نصیحت می‌کند. گذشته از آن ترکیه همزمان میزبان اپوزیسیون مخالف نظام سوریه بویژه اخوان‌المسلمین شده است.

در این بین هر چند سوریه تقاضای ترکیه برای مذاکره با اخوان‌المسلمین را نپذیرفت و در مقابل اردوغان به بشار اسد هشدار داد که اگر اوضاع از وضعیت کنونی خارج شود ترکیه نیز در تصمیم‌های جامعه جهانی علیه سوریه همراه خواهد شد، اما در رویکردی کلی به نظر می‌رسد ترکیه از عواقب نفوذ تندرو‌های تحت حمایت عربستان و برخی کشورهای دیگر عربی در سوریه بیمناک بوده و خواستار اصلاحاتی اساسی در سوریه است چه این‌که هر تغییر لجام‌گسیخته‌ و بی‌ثباتی در این کشور بر امنیت ملی ترکیه تاثیر مستقیم خواهد گذاشت. در این میان به نظر می‌رسد ترک‌ها هر چند زمینه رایزنی در مورد سوریه با مقامات غربی و آمریکایی را فراهم کرده‌اند، اما در کوتاه‌مدت و میان‌مدت بیش از هر چیزی به فشار بر اسد و حمایت از اصلاحات در سوریه امیدوارند چه این‌که حفظ منافع کنونی ترکیه در حفظ حاکمیت و وحدت ملی سوریه نهفته است.

رژیم صهیونیستی همواره با سوریه و اقدامات این کشور در لبنان و فلسطین مخالف بوده است و همواره سوریه را به ناامن‌سازی لبنان و حمایت از حماس متهم می‌کند. در این بین تل‌آویو که در ماه‌های گذشته با درک واقعیتی همانند نگرانی از روی کارآمدن افرط‌گرایان و تندروهای اسلامی‌ در سوریه مواجه شد، بیش از هر زمانی در مورد این کشور احتیاط به خرج می‌دهد به گونه‌ای که نتانیاهو در دستورالعملی هرگونه موضعگیری در قبال اتفاقات سوریه را ممنوع کرده است. در این بین باید گفت هر چند رژیم صهیونیستی از نظام اسد به عنوان محور مقاومت دل‌خوشی ندارد، اما در قبال آینده نظام سوریه هم هراس‌هایی دارد، زیرا حضور جنبش‌های سلفی در سوریه می‌تواند زنگ خطر جدی‌تری برای اسرائیل تلقی شود. جنبش‌ها و گروه‌هایی که توسط عربستان (بندر بن‌سلطان و نایف‌بن عبدالعزیز، رئیس شورای امنیت ملی عربستان و وزیر کشور عربستان) حمایت می‌شوند از مرزهای عراق، لبنان و اردن وارد سوریه شده و در صورت نبود دولت مرکزی یا سقوط دولت فعلی مرزهای مشترک با سرزمین‌های اشغالی را ناامن خواهند کرد. در آن زمان اسرائیل علاوه بر از دست دادن نظام سیاسی مصر باید در فکر مقابله با دشمنی بنیادگرا در سوریه باشد. از این رو باید گفت رژیم صهیونیستی زمانی از تغییرات کامل و علنی در سوریه حمایت می‌کند که منافع امنیتی و سیاسی این رژیم ضربه نخورد و این مساله در صورتی اتفاق خواهد افتاد که اطمینان کاملی از طرف‌های غربی و عربی داشته باشد.

پس از وقوع ناآرامی‌های اولیه، دولت بشار اسد کوشیده تا این بحران را متوقف کند و با انجام دادن برخی اقدامات جلوی آن را بگیرد. ایجاد کابینه جدید و لغو حالت فوق‌العاده در سوریه از جمله این اقدامات بوده است. در این بین هر چند دولت سوریه از دخالت‌های خارجی و مشخصا عناصری چون عبدالحلیم خدام، معاون سابق ریاست‌جمهوری خبر داده، اما رویکرد اصلاحات نیز مورد نظر جدی قرار گرفته است. بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه تاکید دارد که روند اصلاحات آغاز شده در این کشور با وجود تاخیر در برخی زمینه‌ها هرگز متوقف نخواهد شد. در این راستا مقامات سوری در ماه‌های اخیر کوشیده‌اند تا جدا از کنترل اوضاع امنیتی کشور و تشکیل همایش‌های گفت‌وگوی ملی با مردم در 14 استان سوریه، کمیته ای نیز برای گفت‌وگو با مخالفان دولت تشکیل دهند و انتخابات سوریه را بر اساس پیش‌نویس قانون جدید انتخابات زیر نظر قوه‌قضاییه برگزار کنند. این امر می‌تواند زمینه‌های مشارکت مردم را در نظام سیاسی کشور بیشتر فراهم کند و از دامنه مخالفت‌ها در کشور بکاهد.