مراحل گذار

 عملیاتی شدن دریافت رویکردها و مطالعه در شرایط حاکم بر جامعه و بررسی متغیرهای محیطی تاثیرگذار، اعم از داخلی و بین‌المللی، می‌تواند اولین گام در جامعه‌سازی تلقی شود. البته چنانچه پیش‌نیاز مربوط به این گام، مشمول واکاوی‌ها و مضمون‌یابی‌ها و بالاخره به صورتی نظام‌مند و روش‌مند در معرض اجرا، به وسیله سرمایه انسانی ذی‌مدخل و عامل به مضمون تعلیم و تزکیه قرار گرفته باشد.

در گام دوم و با عنایت به اطلاعات ذخیره شده از گام اول، مقوله معماری «الگو» مبتنی بر واقعیات ابراز شده و ملاحظات دینی و انباره بسیار وسیع معرفت بشری که موید به کلام وحیانی باشند آغاز می‌شود. کار معماری باید آنقدر مشمول دغدغه و دل‌نگرانی متولیان موضوع ـ که همانا در آنچه ترسیم کرده‌ایم کارگزاران نظام جامع تعلیم و تزکیه هستند ـ قرار گیرد که ، از طریق آنان «مساله» و «دلمشغولی» تمام کسانی هم قرار گیرد که مشمول تعلیم و همچنین در پوشش تزکیه شدن هستند. آنان باید احساس کنند که «الگو» بر باورها و عملکرد طبیعی جهت گرفته شده از آموزه‌های وحیانی آنان، موضوع معماری واقع شده است و در این احساس قرابت بین معماری «الگو» و رویکردهای غالب فطری خود به موضوع، هیچ سردرگمی و غربتی برایشان مطرح نشده است. به این ترتیب، رضایت از معماری جامعه الگو، محملی برای آغاز گام سوم می‌شود که همانا مرحله «ساخت» جامعه را در گستره عرصه‌های متنوع دربرمی‌گیرد.

گام سوم به محاسبات دقیق و مبتنی بر طرح معماری شده در گام دوم معطوف می‌شود و چون گذار از این مرحله با تعمیق آموزه‌های تربیتی و تعلیمی مطروحه از ناحیه نظام جامع تزکیه و تعلیم، پشتیبانی می‌گردد، لذا به هر میزان که ساختارهای جامعه شکل می‌گیرند، ذهنیت‌های مندرج در معماری الگو، خود را متجلی ساخته و شور و نشاط ناشی از تبلور نظامی از زندگی، به سبک آنچه مورد خواسته و مطالبه اسلام است، فضای جامعه را دربرمی‌گیرد. بدیهی است فرجام اقدامات مرحله سوم که در سومین گام و در زمان نسبتا طولانی عملیاتی می‌شود، تجلی جامعه الگوست که مشخصات آن قابل رؤیت و بررسی است. ما بر آن هستیم که نظریه عمومی درخصوص الگو، فقط پس از این مرحله، موضوعیت مطرح شدن دارد و گام چهارم ما را به سمت و سوی یک زندگانی متعالی سوق می‌دهد.