تیغ تیز‌کینه پدر بر گلوی مادر

چرایی ازدواج و طلاق

تنش و استرس، زمینه‌ساز بروز کجروی است و طلاق پراسترس‌ترین حادثه زندگی زن و مرد است. چه برای کسی که خواهان طلاق است و چه برای کسی که طلاق را نمی‌خواهد. حال ممکن است بعد از طلاق، شرایطی به وجود بیاید که کودکان آسیب ببینند؛ اما نباید فراموش کرد، آسیب دیدن زن مطلقه، معمولا منجر به آسیب‌دیدگی کودک می‌شود؛ چراکه معمولا زن‌ها مسوولیت کودکان را می‌پذیرند.

بعد از طلاق معمولا یکی از والدین مسوولیت فرزند را به‌عهده می‌گیرد؛ اما قبل از آن والدین سرگرم دعوا و جدال هستند و برای بچه‌های خود وقت ندارند. البته در ایران، بعد از طلاق تازه دعوای والدین شروع می‌شود و این آغاز مصیبت است. این مساله در کتاب «بچه‌های طلاق» نوشته دکتر تایبر نیز نقل شده است.

معمولا ما نمی‌دانیم برای چه ازدواج می‌کنیم و نمی‌دانیم برای چه طلاق می‌گیریم. طلاق بد است؛ اما به هر حال وجود دارد، پس باید طرز برخورد با آن را بیاموزیم تا اثرات منفی‌اش را کمتر کنیم. باید جلسات مشاوره اجباری برای والدین در آستانه طلاق برگزار شود تا آنها بدانند بعد از طلاق چگونه با یکدیگر و فرزندان خود رفتار کنند.

کودکانی که بعد از طلاق با یکی از والدین زندگی می‌کنند، قادرند خود را با محیط تطبیق دهند. کودک درک می‌کند که این شرایط برای او بهتر است. هر روز شاهد دعوا نیست و محیطش آرام‌تر است؛ به شرطی که پدر و مادر به درستی با او رفتار کنند. به او بگویند ما همدیگر را دوست نداشتیم و نتوانستیم با هم زندگی کنیم. اما هر دو تو را دوست داریم و برای این‌که بهتر زندگی کنی، تمام تلاشمان را می‌کنیم. جلسات مشاوره به پدر و مادر این رفتار را یاد می‌دهد. به آنها کمک می‌کند با استرس خودشان کنار بیایند تا بتوانند رفتار عادی با فرزند خود داشته باشند و این استرس را به او منتقل نکنند.

تربیت فرزندان بعد از طلاق بسیار مهم است. معمولا پدر و مادران دست و پای خود را گم می‌کنند و فکر می‌کنند چون فرزندشان رنجیده، باید به همه خواسته‌هایش تن بدهند. آنها باید راه رفتار درست با فرزندشان را پیدا کنند و با او رفتار عادی داشته باشند و هرگز او را وارد انتقامجویی‌های خود از همسر سابقشان نکنند.

از سوی دیگر نیز نبودن تامین اجتماعی و مشکلات رفاهی بعد از طلاق، فشار مضاعفی روی زنان مطلقه است که استرسشان را بیشتر می‌کند و باید قانون حمایت از زن یا مرد سرپرست تصویب شود. معمولا زنان، سرپرستی فرزندان را قبول می‌کنند و بیشترشان شغلی ندارند و مهریه و نفقه خود را هم برای طلاق گرفتن بخشیده‌اند. وظیفه دولت است تا از این زنان حمایت کند و لااقل محلی برای زندگی در اختیار آنها قرار دهد. برایشان کار پیدا کند و در برابر خطراتی که در انتظار آنهاست، حمایتشان کند.

به عقیده من، دولت باید صدور طلاق را منوط به گذراندن جلسات مشاوره رایگان کند. بسیاری از مردم استطاعت مالی یا فرهنگ شرکت در کلاس‌های مشاوره را ندارند. اگر این جلسات اجباری و مشمول بیمه باشد، والدین هم دریغ نمی‌کنند. مهم‌ترین راه، کم کردن آسیب‌های طلاق روی فرزندان و زنان و آموختن راه درست برخورد با طلاق است.

طلاق، عاملی محرک

جرم‌شناسان متفق‌القولند که طلاق یکی از عوامل مهم ایجاد جرم و جنایت است. آمار دقیقی از این‌که قربانیان این بزهکاری‌ها و جرایم، بیشتر زنان هستند یا مردان در دسترس نیست؛ اما جرم‌شناسان از «رقم سیاهی» صحبت می‌کنند که به دلیل موانع تحقیق قابل آمارگیری نیست. علیرضا میلانی، جرم‌شناس درباه آمار جرم‌ها این‌گونه توضیح می‌دهد: در جرم‌شناسی آمار جنایی را باید حدس زد، چون تنها بخشی از بزهکاران دستگیر می‌شوند و فقط قسمتی از حقیقت پیداست. آمارهای ارائه شده در این زمینه لزوما درست نیست و می‌تواند خطاهایی داشته باشد.

اختلاف نظر بر سر آمارها همیشه وجود دارد؛ اما کارشناسان بر سر آسیب‌هایی که طلاق یکی از دلایل آنهاست، هم‌عقیده‌اند. میلانی با بیان این‌که طلاق یکی از مکروه‌ترین و منفورترین امور در دین اسلام است، می‌گوید: در جوامعی که انسان‌ها در چارچوب ازدواج با یکدیگر زندگی می‌کنند، طلاق مفهوم واقعی خود را پیدا می‌کند. طلاق فی‌نفسه ممکن است مشکلی نداشته باشد؛ اما یک عامل محرک است و می‌تواند زمینه‌ساز اختلالات روحی‌ـ روانی و مشکلات اجتماعی باشد.

این جرم‌شناس، کودکان را قربانیان اصلی طلاق می‌نامد و توضیح می‌دهد: طلاق والدین ممکن است زمینه تشویش روحی کودک را فراهم کند. وقتی شخصیت کودک دچار اختلال می‌شود، او آمادگی انجام جرم و بزه را پیدا می‌کند. درواقع طلاق والدین می‌تواند عاملی زمینه‌ساز برای بزهکاری کودکان باشد.

به عقیده این کارشناس، زنان بعد از کودکان در معرض بیشترین آسیب بعد از طلاق قرار دارند: نبود تامین اجتماعی به معنای واقعی کلمه برای زنان مطلقه‌ بویژه آنها که سرپرستی فرزندانی را به عهده دارند، مشکلات بسیاری برای آنها به وجود می‌آورد. بعضی از زنان مطلقه بر اثر فشارهای اقتصادی و اجتماعی درگیر جرایمی چون خودفروشی، قاچاق موادمخدر و سرقت می‌شوند. بسیاری نیز در معرض بزه‌هایی چون خشونت‌های جنسی، تجاوز به عنف و... قرار می‌گیرند.

در این مورد خاص نیز زن مطلقه مورد خشونت همسر سابق خود قرار گرفته و به طرز فجیعی به قتل رسیده است. نباید فراموش کرد که طلاق عملی مجرمانه نیست؛ اما می‌تواند عاملی محرک برای وقوع جرم باشد.

او درباره زنان مطلقه‌ای که در معرض بزه قرار می‌گیرند، می‌گوید: زنان بعد از طلاق آسیب‌پذیر می‌شوند و در بسیاری از موارد در معرض خشونت‌های جنسی قرار می‌گیرند. تحقیق درباره این مساله به دلیل وجود موانع بسیار دشوار است. در جامعه با توجه به فرهنگ ما، تحقیق درباره جرایم منافی عفت، کار دشواری است؛ مثلا زنی که مورد تجاوز به عنف قرار گرفته، به ندرت شکایت می‌کند؛ چون تصورش این است که چیزی به دست نمی‌آورد و آبروی خود را از دست می‌دهد. احساس می‌کند اثبات این مساله بسیار دشوار است و اگر این اتفاق علنی شود، ممکن است دیگران به او انگ بزنند. عامل فرهنگی، مهم‌ترین مانع تحقیق در این زمینه است. اطلاعاتی که درباره بزه‌دیدگی زنان وجود دارد، به دلایل ذکر شده کمتر از اطلاعات مربوط به بزهکاری زنان است.

حجت‌الاسلام حسن عموزادی، قاضی دادگاه

سارا لقایی