دیابت شایع‌ترین علت نارسایی کلیه

بیماری کلیه دیابتی (نفروپاتی دیابتی)‌ عارضه‌ای است که در برخی افراد مبتلا به دیابت دیده می‌شود. در چنین وضعیتی فیلترهای کلیه که گلومرول نام دارند، آسیب می‌بینند. به همین علت مقادیر غیرطبیعی پروتئین از خون به داخل ادرار نشت می‌کند. پروتئین اصلی که از طریق کلیه‌های آسیب‌دیده نشت می‌کند، آلبومین نام دارد. اگر کلیه‌ها طبیعی کار کنند، فقط مقدار اندکی آلبومین در ادرار دیده می‌شود. افزایش آلبومین در ادرار اولین علامت آسیب‌دیدگی کلیه ناشی از دیابت است.

افزایش قند خون که در افراد دیابتی دیده می‌شود، می‌تواند باعث افزایش برخی مواد شیمیایی در کلیه شود. این مواد شیمیایی باعث می‌شوند که گلومرول نشت‌پذیرتر شده و به آلبومین اجازه دهد تا وارد ادرار شود. بعلاوه سطح بالای قند خون باعث می‌شود تا برخی پروتئین‌های گلومرول با هم پیوند برقرار کنند. به این فرآیند که چندین سال زمان نیاز دارد، گلومرولواسکلروز می‌گویند و فقط در برخی از افراد دیابتی مشاهده می‌شود. اگر این وضعیت ادامه پیدا کند، عملکرد کلیه در تصفیه خون بیش از پیش مختل می‌شود و در نهایت کلیه دچار نارسایی مرحله نهایی می‌شود.

با وجود این که بیماری کلیه دیابتی در افراد مبتلا به دیابت نوع یک شایع‌تر است، ولی تعداد افراد دیابتی نوع 2 مبتلا به بیماری کلیه بیشتر است. این بدان علت است که دیابت نوع 2 بیماری شایع‌تری از دیابت نوع یک است. بیماری کلیه دیابتی در واقع معمول‌ترین علت نارسایی کلیه است. در حدود یک نفر از هر 5 نفر که به دیالیز احتیاج پیدا می‌کند، به بیماری کلیه دیابتی مبتلا می‌باشد.

علائم بیماری کلیه دیابتی به گونه‌ای هستند که با پیشرفت بیماری، خود را نشان می‌دهند و ممکن است در شروع بیماری هیچ علامتی نداشته باشند. علائم در ابتلا مبهم و غیراختصاصی هستند، مانند احساس خستگی و کم شدن انرژی. با شدیدتر شدن بیماری کلیوی علائمی دیده می‌شوند که عبارتند از: اختلال در تفکر، بی‌اشتهایی، کاهش وزن، خشک شدن و خارش پوست، گرفتگی عضلات، احتباس مایع که موجب ورم پاها می‌شود، پف‌آلود شدن اطراف چشم، افزایش نیاز به دفع ادرار، رنگ‌پریدگی و احساس ناخوشی.

با کاهش عملکرد کلیه‌ها با انواع دیگری از مشکلات مواجه خواهید شد. مثلا کم‌خونی و نامتعادل شدن کلسیم، فسفر و سایر مواد شیمیایی خون. این موارد می‌توانند علائم مختلفی ایجاد کنند که از جمله آنها می‌توان به خستگی ناشی از کم‌خونی و نازک شدن استخوان‌ها یا شکستگی به علت عدم تعادل کلسیم و فسفر اشاره کرد. مرحله نهایی نارسایی کلیه در صورتی که درمان نشود، سرانجام به مرگ می‌انجامد.

این بیماری به طور بالینی وقتی تشخیص داده می‌شود که سطح آلبومین ادرار افزایش یابد و هیچ علت دیگری برای این حالت یافت نشود. آزمایش ادرار از جمله آزمایش‌های معمولی است که افراد دیابتی باید در زمان‌های منظم آن را انجام دهند. آزمایش ادرار می‌تواند آلبومین را شناسایی کند و مقدار آن را در ادرار گزارش کند.

آزمایش خون نیز می‌تواند نشان دهد که کلیه‌ها چقدر خوب کار می‌کنند. در آزمایش خون ماده شیمیایی به نام کراتینین اندازه‌گیری می‌شود. به طور طبیعی کراتینین باید توسط کلیه‌ها پاکسازی شود. اگر کلیه‌های شما بخوبی کار نکنند، سطح کراتینین خون بالا می‌رود.

همه افراد مبتلا به دیابت در خطر ابتلا به بیماری کلیه دیابتی قرار دارند؛ هرچند مطالعات مختلف نشان داده‌اند که عوامل ویژه دیگری نیز موجب افزایش خطر ابتلا به این بیماری می‌شوند. این عوامل عبارتند از کنترل نامناسب سطح قند خون (هرچه سطح HbA1c در خون شما بالاتر باشد، در خطر بیشتری قرار خواهید گرفت)‌. مدت زمان ابتلا به دیابت، رابطه مستقیمی با ابتلا به بیماری کلیه دیابتی دارد. همچنین چاقی، فشار خون بالا و جنس مذکر از دیگر عواملی هستند که با خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری همراهند.

هدف از درمان این بیماری، جلوگیری یا تاخیر در ایجاد نارسایی کلیه و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی است. علاوه بر داروهایی که جهت نیل به اهداف فوق به شما داده می‌شوند، کنترل مناسب قند خون و فشار خون نیز باید مدنظر قرار گیرند.

دقت داشته باشید که بعضی داروها دارای عوارض جانبی هستند که می‌تواند بیماری کلیه دیابتی را بدتر کند. به عنوان مثال نباید بدون دستور پزشک از داروهای ضدالتهاب استفاده کنید. همچنین با پیشرفت بیماری کلیه باید مقدار برخی از داروها با توجه به پیشرفت بیماری کلیه تنظیم شوند.

از دیگر درمان‌هایی که باعث کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی در شما می‌شوند، می‌توان به داروهای کاهنده سطح کلسترول یا مقدار اندکی آسپرین به صورت روزانه اشاره کرد. ترک سیگار، رژیم غذایی سالم، متعادل نگه داشتن وزن و فعالیت فیزیکی منظم را فراموش نکنید.

اگر دچار نشت اندکی آلبومین در ادرار (میکروآلبومینوری)‌ هستید، احتمال زیادی وجود دارد که با درمان، این وضعیت بهبود یابد. در صورتی که این حالت پیشرفت کند و تبدیل به نشت پروتئین در ادرار (پروتئینوری)‌ شود، این احتمال وجود دارد که با گذشت زمان، بیماری بدتر شده و نارسایی‌ کلیه مرحله آخر پدید آید. البته مدت زمانی که طول می‌کشد تا چنین وضعیتی ایجاد شود، در افراد مختلف متفاوت است و ممکن است سال‌ها به طول بینجامد. اگر عملکرد کلیه از سطح معینی کمتر شود، آنگاه نیازمند دیالیز یا پیوند کلیه خواهید شد.

مشکل اصلی در این بیماری، خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی می‌باشد. بیماری‌های قلبی عروقی مانند سکته قلبی و مغزی از علل اصلی مرگ‌ومیر در افراد دیابتی با بیماری کلیه است. به همین جهت لازم است که دستورهای درمانی جدی گرفته شوند و بدقت مورد اجرا قرار گیرند.

دکتر کیوان رضوانی
منبع: www.Patient.co.uk