دودهای کشنده و قانون اجرا نشده

همچنین در طول برنامه چهارم، باید تمهیداتی اتخاذ شود که کلیه خودروها و‌ موتورسیکلت‌های فرسوده کشور از رده خارج شوند. اتفاقی که حداقل تاکنون نیفتاده است.

آلودگی هوا در دراز مدت می‌تواند برای انسان کشنده باشد در یک تجربه تلخ، طی یک هفته آلودگی هوا در دسامبر 1952 در شهر لندن حدود 4700 نفر فوت کردند که بیشتر آنان مبتلایان به بیماری‌های قلب و ریه و افراد مسن بودند. آلودگی هوا باعث تحریک مجاری هوایی و تشدید آسم می‌شود و هرچه میزان ازن هوا بیشتر باشد، تعداد بیشتری از افراد، مبتلا به آسم می‌شوند و تماس دراز مدت با آلودگی هوا باعث بروز برونشیت مزمن و آمفیزم می‌گردد. آلودگی هوا با گاز رادون ( ناشی از سوخت موتورهای دیزلی و صنایع سنگین) باعث سرطان ریه می‌شود .

دستگاه عصبی قربانی دیگر آلودگی هوا است.سرب به عنوان یکی از محصولات سوخت بنزین یکی از مهم‌ترین آلاینده‌های هوا را تشکیل می‌دهد. دستگاه عصبی بسیار به این ماده حساس است. بیشترین حساسیت مغز نسبت به آسیب‌های حاصل از سرب طی همان 2 سال نخستین زندگی است. رویارویی طولانی مدت با سرب باعث کاهش توان فکری و ضریب هوشی بچه‌ها می‌شود دانشمندان بلژیکی ثابت کرده‌اند که آلودگی هوا و بویژه سرب باعث عقب افتادن هوش بچه‌ها به اندازه 17 درجه می‌شود. در پژوهش این دانشمندان کودکانی که آلودگی سرب در خونشان داشتند ضریب هوشی 17 درجه پایین‌تر از همسالان سالمشان بوده است.

سردرد، خستگی، بی‌قراری و عدم تمرکز کافی علاوه بر این‌که اثرات مسمومیت خون با منواکسیدکربن هستند، به دنبال مسمومیت دستگاه عصبی با سرب ناشی از آلودگی هوا هم بروز پیدا می‌کنند. در بزرگسالان و بویژه افراد مسن مشخص شده است که آلودگی هوا خطر لخته شدن خون در عروق مغزی و احتمال سکته مغزی را به طور قابل توجهی بالامی برد. سطح فعالیت‌های مغزی افراد بزرگسال هم در آب و هوای آلوده افت پیدا می‌کند. احساس گیجی و خستگی، تشدید سردردهای میگرنی، افزایش استرس‌ها و افت قابلیت‌های تفکر همگی از علائم کاهش اکسیژن رسانی به مغز در آلودگی هوا هستند. با توجه به افزایش قابل توجه خطر سکته‌های مغزی در افراد سالخورده در موارد آلودگی شدید هوا، این افراد باید تا حد امکان در این شرایط موارد احتیاط را رعایت کنند.

حتی وضعیت روانی ما نیز از دود بی تاثیر نیست آلودگی هوا در شهرهای بزرگ مردم را از جنبه‌های مختلف روانی و رفتاری، خلقی و عاطفی تحت تاثیر قرار می‌دهد. وجود گازهای آلاینده می‌تواند موجب بروز انواع بیماری‌های عصبی و به خصوص اضطراب و افسردگی و سردردهای میگرنی شود. آلودگی هوا استرس‌ها و فشارهای روحی را نیز تشدید می‌کند.

سرب موجود در آلودگی هوا سال‌هاست که به عنوان یکی از عوامل موثر در اختلال عملکرد کلیه‌ها و کبد شناخته شده است، هرچند برای اختلال عملکرد کلیه‌ها و کبد نیاز به سرب به میزان بسیار بیشتر از آلودگی هوا نیاز است، اما در طولانی مدت ممکن است همین میزان نیز به کبد و کلیه‌ها آسیب وارد کند.

چشم‌ها اعضای حساس و آسیب‌پذیری دیگر هستند، به دنبال آلودگی هوا به صورت ناگهانی اشک‌ریزش، سوزش و خارش در چشم‌ها ایجاد می‌شود. حتی در موارد شدید آلودگی هوا قدرت تیزبینی افراد نیز کم می‌شود و فرد دچار کاهش بینایی می‌شود.

دستگاه گوارش هم از اثرات آلودگی هوا در امان نیست. سرب به عنوان یکی از آلاینده‌های هوا ممکن است در صورت ایجاد مسمومیت با علائمی نظیر دل‌‌درد همراه باشد. ابتلابه سرطان معده هم از دیگر عوارض مواجهه طولانی مدت با آلاینده‌های هوا ذکر شده است.

آلودگی هوا می‌تواند باعث عدم سوخت و ساز چربی بدن بشود بلکه حتی موجبات افزایش سلول‌های چربی در بدن و چاقی انسان را نیز فراهم کند.

استخوان‌های بدن به طور مرتب در حال بازسازی خود هستند. این به آن معناست که بافت‌های پیر و فرسوده تخریب شده و با کمک املاح موجود در خون، بافت‌های جدید ساخته می‌شوند. به این ترتیب کلسیم مرتب بین گردش خون و بافت استخوانی در حرکت است. سرب مولکولی بسیار شبیه کلسیم است به گونه‌ای که بدن ما این دو مولکول را با هم اشتباه می‌گیرد و این آغاز مشکل است، چرا که استخوان‌ها به اشتباه برای بازسازی خود از این ماده استفاده می‌کنند و پس از مدتی تبدیل به منبعی از سرب می‌شوند و از این بعد به صورت دائمی مقدار مشخصی سرب در خون آزاد می‌کنند. نتیجه این که میزان سرب خون همواره بالا مانده و باعث آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر سیستم اعصاب می‌شود. آسیب‌های ناشی از سرب در زمان یائسگی به حداکثر خود می‌رسد، چرا که در این زمان حجم استخوان‌ها به میزان 2 تا 3 درصد کاهش می‌یابد. در صورتی که فرد به میزان کافی کلسیم مصرف نکند، این آسیب دو چندان می‌شود. سرب از سوی دیگر باعث کاهش حجم استخوانی می‌شود، چرا که سلول‌های استخوان‌ساز در حضور سرب کمتر می‌توانند استخوان بسازند.

یکی از مهم‌ترین آلاینده‌های هوا، «منواکسیدکربن» است. این آلاینده به علت میل ترکیبی فراوانی که با گلبول قرمز خون دارد مانع از اکسیژن رسانی کافی به ارگانهای حیاتی بدن مانند قلب می‌شود و بروز ناراحتی‌های قلبی و سکته‌های قلب را تشدید می‌کند.

لزوم برنامه‌ریزی

آلودگی هوا که این روز‌ها به یکی از اصلی‌ترین معضلات زندگی در شهرهای بزرگ تبدیل شده، مشکلی سخت بغرنج است که حل آن عزمی ملی و را طلب می‌کند، اما واقعیت آن است که تا میزان آسیب‌های این پدیده را نشناسیم، نمی‌‌توانیم مدیریت و برنامه‌ریزی صحیحی برای کاهش یا رفع آن انجام دهیم.

اعلام آمار و ارقام به مردم و صاحبان منافع معمولا چندان مفید و موثر نیست و آنان را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد. مسلم است کسانی که سال‌ها سرنشین خودروهای فرسوده هستند از اقشار کم درآمد جامعه هستند و قدرت خرید وسیله نقلیه‌ای را که قیمت آن خیلی بیشتر از درآمد سالانه است ندارند. چندان توجهی به این ارقام ندارند و ظاهرا بیشترین مشکل خودرو‌ها نیز مربوط به این گروه است.

به نظر می‌رسد تنها با برنامه‌ریزی دقیق و پیش بینی و اعلام حرکت‌های آتی بتوان به سوی کاهش آلودگی قدم برداشت.

از هفته تا فرهنگ

طبق روال چند ساله اخیر مراسم هفته هوای پاک 29 دی تا 5 بهمن برگزار می‌شود. هفته هوای پاک امسال هم با شعار «معاینه فنی خودروی سالم، هوای پاک» برگزار می‌شود و به پایان می‌رسد ولی حکایت همچنان باقی است.

این ایام فرصتی برای دوباره اندیشیدن به نفس کشیدن بود. نتیجه داده‌های عملیاتی مراکز و نهادهای دیده بان محیط زیست در ایران اعم از دولتی و غیردولتی نشان می‌دهد تا نهادینه شدن فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست درمیان همه ایرانی‌ها فاصله بسیار است، انتظار شهرنشینان و هواداران محیط زیست از هفته هوای پاک، ختم شدن آن به یک نتیجه مورد انتظار یعنی فرهنگ‌سازی در نزد عموم، برای حفاظت از محیطزیست و برخورد مسوولانه با آن است. به عبارت دیگر این هفته باید تبدیل به فرهنگی برای مردم شود. امیدواریم در پایان این هفته مجدد نگوییم به پایان آمد این هفته ولی حکایت همچنان باقی است.