تغییر مدیریت‌ها آفت نظام است‌

پس از گذشت یک سال از آغاز سهمیه‌بندی سوخت، اهداف مورد نظر دولت در خصوص صرفه‌جویی مصرف تا چه حد محقق شد و در نهایت این طرح را موفق می‌دانید یا خیر؟

ابتدا باید اعلام کنم دستاوردهای این طرح طی یک سال گذشته دستاوردهایی قابل اعتنا بوده است، چرا که سهمیه‌بندی سوخت در کشور از تیر 86 آغاز شد و پس از گذشت یک سال از زمان این سهمیه‌بندی، حدود 25 درصد در میزان سوخت صرفه‌جویی کردیم که آمار جالب و امیدوارکننده‌ای است. باید ذکر کنم که میزان صرفه‌جویی در 9 ماهه ابتدایی سهمیه‌بندی بیشتر از این رقم بود، اما با توجه به قرارگیری زمان اوج مصرف در ایام تعطیلات (طی 3 ماه پایانی یک سال سهمیه‌بندی)‌ به صورت میانگین 25 درصد صرفه‌جویی در مقایسه با سال قبل از سهمیه‌بندی کسب شد. در بعد دلاری نیز طرح سهمیه‌بندی سوخت در سال گذشته باعث شد کشور 5 میلیارد دلار کمتر برای تولید و خرید بنزین هزینه کند که این رقم هم با توجه به روند صعودی کمیت محصولات نفتی و نرخ‌های مختلف، دستاورد مناسبی به حساب می‌آید.

همچنین در خصوص کاهش ترافیک و کاهش عوارض و آثار مخرب زیست‌محیطی نیز این طرح سرمنشأ برکاتی برای کشور بود که تمام کارشناسان به آن اذعان داشته‌اند.

نکته دیگر هم توسعه دانش و ارتقای کاربرد کارت‌های هوشمند بود که باعث شد 14 میلیون کاربر در سطح ملی و سراسر کشور به این شبکه بپیوندند؛ چراکه خیلی‌ها در ابتدا باور نداشتند این طرح در چنین سطحی قابل اجرا باشد؛ اما با اتکا به دانش‌ و توان مهندسان ایرانی، مدیریت مصرف سوخت در کشور به صورت علمی‌تر و با آمار حقیقی ممکن شد؛ هرچند در این بخش، نارسایی‌هایی نیز وجود داشت؛ اما باید توجه داشت 90 درصد این نارسایی‌ها در سامانه کارت هوشمند به مبحث اطلاعات خودروها و دقیق نبودن تعداد خودروها برمی‌گشت؛ زیرا در عمل متوجه شدیم نشانی‌ها و مالکیت خودروها تغییرات فراوانی داشته‌اند و در برخی موارد، اطلاعاتی که راهنمایی و رانندگی ناجا درباره برخی خودروها به ما اعلام کرده بود، خارج از سیستم حمل و نقل کشور بودند و باعث شد تا یک میلیون کارت هوشمند سوخت برای خودروهایی صادر شود که وجود خارجی نداشتند.

سرانجام این کارت‌های بدون خودرو چه شد؟

این کارت‌ها از ابتدا محفوظ مانده‌اند و هنوز هم در اختیار دولت است؛ چون در برخی موارد هنوز هم مراجعانی برای دریافت این کارت‌ها داریم؛ اما با توجه به گذشت زمان، در حال حاضر دستورالعملی صادر کرده‌ایم تا یک میلیون کارت یاد شده ابطال شوند.

در خصوص بودجه واردات بنزین طی سال گذشته، پیش‌بینی دولت محقق نشد و دولت برای پاسخگویی به نیاز موجود، اقدام به وارداتی کرد که در نهایت از سوی مجلس شورای اسلامی، غیرقانونی خوانده شد. دلیل آن که این بودجه،‌ کفاف واردات لازم را نداد، چه بود؟ آیا رویه واردات اضافه بنزین در سال گذشته غیرقانونی بود؟

پیش‌بینی سال گذشته دولت برای واردات بنزین براساس ارقام مصرفی سال ماقبل آن بود و طی روند سهمیه‌بندی بنزین مقرر بود تا بخشی از بنزین ارائه شده در جایگاه‌ها با نرخ آزاد ارائه شود و نرخ گازوئیل هم به جای 165 ریال،
450‌ریال عرضه شود که این اتفاق نیفتاد. از سوی دیگر، دولت پیش‌بینی بودجه‌ای خود را با فرض ارقام آن زمان نفت که بسیار ارزان‌تر بود، انجام داده بود و فرض بر این بود که 3/4 میلیارد دلار برای واردات بنزین، پاسخگوی نیازها باشد؛ اما در عمل آنچه محقق شد، افزایش شدید قیمت‌ها و عدم اعمال نرخ‌های بالاتر برای بنزین و گازوئیل بود که درآمدهای ما را کاهش داد و باعث شد 5/2 میلیارد دلار از محل منابع داخلی برای واردات بنزین اختصاص یابد. در سال‌های قبل هم همیشه کمبودهای بنزین کشور را وارد می‌کردیم؛ اما معمول این بود که دولت، متمم بودجه را به مجلس می‌فرستاد؛ ولی سال گذشته دولت با هدف صرفه‌جویی در بودجه سعی داشت متمم بودجه ارائه نکند. از همین رو، برای واردات سوخت، بودجه‌ای درخواست نکرد، چون درآمدهای وزارت نفت به دلیل افزایش قیمت نفت افزایش یافته بود؛ هرچند درآمد کشور از گران شدن قیمت نفت در عرصه جهانی از میزان بودجه مورد نیاز برای واردات بنزین کمتر بود؛ اما با چنین رویکردی، دولت منابع طرح‌های عمرانی را کاهش داد و با صرفه‌جویی تلاش کرد از خزانه بابت واردات بنزین منابع دریافت نکند و به منابع داخلی خود اتکا کند؛ چراکه اعتقاد داشت این کار باعث افزایش نقدینگی در کشور و دلیلی برای ایجاد تورم خواهد شد. پس می‌توان گفت دولت تخلفی نکرده است. از سوی دیگر، بخشی از این واردات هم که از محل منابع داخلی وزارت نفت بود، برای پرکردن 70 درصدی مخازن کشور هزینه شده بود تا براساس برنامه‌های موجود در ابتدای امسال موجودی مخازن سوخت کشور از سال قبل بیشتر باشد.

همان طور که بارها از سوی مسوولان مرتبط در بخش‌های مختلف اعلام شده، امسال هم بودجه واردات بنزین که در بودجه سال 87 آمده است، کفاف واردات مورد نیاز کشور را نمی‌دهد. روند بودجه‌ای امسال چگونه خواهد بود؟ و زمان اتمام این بودجه چه زمانی است؟

واردات سوخت امسال موضوعی متفاوت با سال پیش است؛ زیرا امسال روش سال گذشته غیرقانونی محسوب می‌شود. از همین رو علاوه بر مصوبه مجلس برای واردات بنزین که حدود 2/3 میلیارد دلار‌‌ است، برای واردات سوخت یارانه‌ای و غیریارانه‌ای در مجموع نیازمند 8 میلیارد دلار اعتبار دیگر هستیم که این نیاز به مجلس ارائه خواهد شد و با توجه به نیاز کشور برای تامین سوخت به نظر نمی‌رسد مجلس هم مخالفتی داشته باشد که تصویب خواهد شد و نگرانی‌ای در این خصوص وجود ندارد.

درخصوص زمان اتمام بودجه موجود هم باید بگویم تفاوت شدید نرخ سوخت در بازارهای بین‌المللی باعث شده است (بنزین)‌ که در ابتدای سال در هر تن رقمی حدود 1000 دلار بود، الان به حدود 1200 دلار و قیمت گازوئیل به حدود 1300 دلار در هر تن برسد و روند صعودی این قیمت‌ها هم محتمل باشد. به همین دلیل، تمام پیش‌بینی‌ها برای زمان اتمام بودجه در حد گمان است، اما با توجه به این که مسوولان واردات و امور بین‌الملل نفت روند کاهشی را پیش‌بینی نمی‌کنند؛ به نظر می‌رسد این بودجه در تابستان به اتمام برسد.

تخمین میزان واردات مورد نیاز بنزین و گازوئیل برای امسال در چه سطحی است؟

اگر شفاف بخواهم اعلام کنم، باید روزانه 5/19 تا 20 میلیون لیتر بنزین و 16 تا 17 میلیون لیتر گازوئیل دیگر در سال جاری واردات داشته باشیم.

در حال حاضر، در پالایشگاه‌های کشور روزانه 45 میلیون لیتر تولید بنزین داریم. این در حالی است که روزانه 65 میلیون لیتر مصرف وجود دارد.

تولید پالایشگاه‌ها در بخش گازوئیل هم روزانه 80 میلیون لیتر است؛ اما مصرف کل گازوئیل در کشور روزانه 96 میلیون لیتر برآورد می‌شود که نشان از نیاز کشور به واردات یاد شده دارد.

از سوی دیگر هم با توجه به شرایط ویژه کشور شرایط اقلیمی و کاهش بارندگی را در پی داشته که باعث بروز پدیده خشکسالی در ایران شده است.

به همین دلیل وزارت نیرو نمی‌تواند برای تولید برق از نیروگاه‌های آبی خود استفاده کند و مجبور به استفاده از سوخت گاز است. با توجه به این که کشور در فصول خاص هم به گاز نیاز شدیدی دارد، پس باید استفاده از گازوئیل در نیروگاه‌های سیکل ترکیبی کشور افزایش یابد که این موضوع نیاز در این بخش را بالا خواهد برد؛ زیرا برخی از نیروگاه‌ها هنوز به گاز متصل نشده‌اند و تنها از گازوئیل استفاده می‌کنند. به همین علت نیازمند واردات حداقل 16 میلیون لیتر گازوئیل در سال جاری هستیم. نکته جالب در این بخش این موضوع است که قیمت گازوئیل از بنزین گران‌تر شده است و باعث شده تا نیاز اعتباری ما رشد فزاینده‌ای داشته باشد.

با توجه به میزان مصرف گازوئیل در ایران و آمار تولید و واردات گازوئیل در داخل کشور، قاچاق گازوئیل از ایران به سایر کشورها را تا چه میزان می‌دانید و آیا فکر می‌کنید با نرخ کنونی این فرآورده نفتی می‌توان با کارتی کردن ارائه گازوئیل، قاچاق سرمایه‌های ملی را متوقف کرد؟

در حال حاضر حدود 50 درصد مصرف گازوئیل کشور در بخش خودرو است و مابقی این مصارف در صنایع، کشاورزی، پروژه‌های عمرانی، گرمایش منازل و بخش مختصری در حمل و نقل دریایی است. در مرحله اول بنا داریم با کارتی کردن عرضه گازوئیل به خودروهای سنگین، بخشی از مقدار مصرف هرز و خروج غیرقانونی را متوقف کنیم؛ اما در بخش دیگر که سوخت ارائه شده به بخش‌های کشاورزی و استان‌‌های مرزی کشور داده می‌شود، فعلا برنامه عرضه کارتی سوخت را نداریم، ولی با وزارتخانه‌های مرتبط هماهنگی‌های لازم شده است تا حدی که امکان دارد عرضه سوخت بدون وارد شدن لطمه به فعالیت‌ها از طریق ارائه حواله سوخت انجام شود تا کنترل مناسبی در این بخش اعمال شود. از سوی دیگر هم با هماهنگی‌های انجام شده با ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، کنترل‌ها در این بخش تشدید خواهد شد تا قاچاق اندکی که وجود دارد رفع شود.

به نظر من کل قاچاق گازوئیل در ایران زیر 5 درصد است و نمی‌‌توانیم صددرصد کنترل داشته باشیم.

با توجه به کمبودهایی که در بخشی از گفته‌هایتان اعلام کردید، توسعه پالایشگاهی کشور و ایجاد ظرفیت‌های تولیدی فرآورده‌های نفتی به چه صورت است و چرا در سال‌های اخیر ظرفیت‌ها رشد محسوسی نداشته است؟

اولین قرارداد جدید بنزین‌سازی ما از نیمه اول سال 85 کلید خورده است ‌که ساخت و تکمیل این پروژه‌ها بین 3 تا 4 سال زمان احتیاج دارد که اگر پیمانکاران حد زمان مقرر و پیش‌بینی شده بتوانند به وعده‌های خود عمل کنند، از سال 89 افتتاح این پروژه‌ها آغاز خواهد شد. ما برای افتتاح پالایشگاه جدیدی در سال جاری وعده‌ای نداده بودیم، اما خوشحالیم که عمده پروژه‌ها فعال شده‌اند و الان مراحل اداری و عملیاتی را پشت‌سر گذاشته‌اند و خبر چند مورد، همگی به قرارداد رسیده‌اند. باید اعلام کنم که کل واحدهای بنزین‌سازی ما قراردادهایشان بسته شده است و هم‌اکنون پروژه آبادان با بیشترین پیشرفت بیش از 40 درصد پیشرفت را داشته است و در مرحله نصب تجهیزات قرار دارد و کمترین پیشرفت در واحد تبریز است که حدود 17 درصد پیشرفت داشته است.

به طور کلی 9 پالایشگاه در دست اجراست که پروژه‌های بهینه‌سازی در آنها در حال انجام است تا کیفیت محصولات و تولید پالایشگاهی آنها به سطح استاندارد یورو 5 ارتقا یابد و از تولید نفت کوره کاسته و به جای آن گازوئیل و بنزین هواپیما تولید شود.

همچنین برای افزایش ظرفیت تولید بنزین در پالایشگاه اراک و بندرعباس عملیات اجرایی در حال انجام است تا بزودی سطح تولید نیز در این بخش ارتقا یابد.

آیا برنامه‌های دیگری هم برای افزایش تولید و پالایش فرآورده‌های نفتی جدید در دست اقدام دارید؟

7 پروژه جدید هم در حال طراحی است تا 7 پالایشگاه جدید در کشور ساخته شود. پالایشگاه ستاره خلیج فارس در بندرعباس به دلیل عدم انجام تعهدات پیمانکار ایتالیایی و شرکای ایرانی نیمه فعال است و قرار است با مذاکرات انجام‌شده طی 2هفته آینده یکی از شرکت‌های مطرح خارجی و یا ایرانی به جای آنها معرفی شوند. با این حال این پروژه متوقف نشده است.

در هرمزگان هم پالایشگاه هرمز با ظرفیت تولید 300 هزار بشکه، اسفندماه سال 86 به مرحله عقد قرارداد EPC رسید و هم‌اکنون در مرحله مهندسی است.

در شیراز هم پالایشگاه فارس که جنب پالایشگاه شیراز ساخته خواهد شد با ظرفیت 120 هزار بشکه در مرحله مناقصه EPC قرار دارد تا به انعقاد منتهی شود و به مرحله ساخت برسد.

همچنین در تبریز پالایشگاه شهریار مراحل ابتدایی قرارداد را پشت سر گذاشته و به مرحله مهندسی پایه رسیده و تا 4 ماه دیگر EPC آن نوشته خواهد شد.

پالایشگاه خوزستان نیز که در شمال آبادان ساخته خواهد شد به عنوان یک پالایشگاه جدید در برنامه‌های توسعه‌ایی ما قرار دارد که در مرحله انتخاب شرکا از خارج و داخل قرار دارد. مضاف بر این که در این جغرافیا جایگزینی پالایشگاه آبادان و تثبیت آن با پالایشگاه 120 هزار بشکه‌ای مدنظر است که با راه‌اندازی آن، کل پالایشگاه قدیم آبادان جمع‌آوری خواهد شد که این پروژه نیز در مراحل مهندسی پایه قرار دارد.

پروژه دیگر ما در بخش توسعه پالایشگاهی، تعریف پالایشگاهی در استان گلستان است که در مراحل ابتدایی خود قرار دارد و بزودی به عقد قرارداد خواهد رسید. همچنین پالایشگاه آناهیتا در کرمانشاه است که مهندسی پایه آن در حال انجام است که جملگی این 7‌ ‌پروژه به علاوه پروژه جایگزینی پالایشگاه آبادان، افتتاحشان به مرور از سال 89 آغاز خواهد شد و در کنار پروژه‌های بهسازی و توسعه پالایشگاه‌های موجود تا سال 92 شمسی ظرفیت پالایش فرآورده‌های فنی کشور را به دو برابر افزایش خواهد داد. به آن معنی که می‌توانیم اعلام کنیم با پروژه‌های در دست اجرای سال 92، دوبرابر ظرفیت فعلی کشور ظرفیت پالایشگاهی خواهیم داشت.

البته این موضوع را هم یادآور شوم که در بخش توسعه و ساخت پالایشگاه‌ها در ایران با رشد توانمندی داخلی هم‌اکنون دو پروژه خارجی را هم در دست اجرا داریم که در مالزی و اندونزی است.

طی سال گذشته شایعاتی در خصوص استعفای جنابعالی مطرح شد که شما هم ظاهرا پاسخی به این شایعات ندادید. آیا مشکلی در تعامل شما با دولت وجود داشت؟

طی 3 سال گذشته روابط من با همه بزرگان و همکاران خودم در بهترین شرایط بوده است و باتوجه به آن که من احترام به بزرگترها را واجب شرعی می‌دانم، حتی در تعارفات معمولی نشست وبرخاست هم کوتاهی نکرده‌ام و احترام وزیر و معاون وزیر را واجب می‌دانم و به جوانان هم توصیه می‌کنم به همه احترام بگذارند؛ چون احترام باعث تحکیم کشور خواهد شد.

روابط شما با وزیر فعلی و وزیر سابق نفت کابینه نهم چگونه بوده است؟

با هر دو وزیر برادر و همکار بودیم و هستیم و صفایی که از این بابت می‌گیریم، توصیف‌ناپذیر است. حتی بعضی‌ها می‌گویند که من خستگی‌ناپذیرم.

تغییر مدیریت‌ها در حوزه نفت و انرژی را چگونه ارزیابی می‌کنید و خودتان از زمان حضور در شرکت ملی پخش و پالایش فرآورده‌های نفتی ایران چقدر تغییر ایجاد کرده‌اید؟

یکی از آفت‌های نظام همین تغییر مدیریت‌هاست، زیرا بعضی‌ها فکر می‌کنند چون کسی را نمی‌شناسند، باید او را برکنار کنند. بعضی‌ها به من انتقاد می‌کنند چرا تغییراتی در مدیریت‌ها ایجاد نمی‌کنم؛ چون من از بدو حضورم در این سمت شاید با 2 یا 3 تغییر به کار خود ادامه می‌دهم و کسی را به این دلیل که همدوره من نبوده است، تغییر نمی‌دهم، این تز مدیریتی من در تمام سال‌های فعالیتم بوده است. به نظر من از ابتدای انقلاب 95 درصد همکاران دولتی ما مثبت بوده‌اند و شاید تنها با 5 درصد آنها نشود کار کرد.

نظر شخصی شما در خصوص محمود احمدی‌نژاد رئیس کابینه نهم؟

‌ایشان را دوست دارم و ممکن است در موضوع خاصی اختلاف وجود داشته باشد، اما بزرگتر است و در جمع‌بندی نظر ایشان به عنوان مدیر ارشد اجرا خواهد شد.

به نظرم ایشان جسور است و توصیه کردم از جسارت‌های‌ایشان استفاده کنند. به عنوان مثال حمایت‌نکردن ایشان از یارانه سوخت که باعث اتلاف 100 میلیارد دلار یارانه انرژی شامل 5 فرآورده نفتی، گاز و برق است، به نوعی سبب جلوگیری از اتلاف منابع کشور و تولید زیرساخت‌ها خواهد شد.

آقای وزیری هامانه، وزیر پیشین کابینه نهم؟

ایشان مرا متقاعد کردند از پتروشیمی به پالایش و پخش بیایم؛ چرا که آقای هامانه اعتقاد داشت که موضوع کارت سوخت، موضوع مهمی است که من باید هدایت و اجرای آن را به عهده بگیرم.

آقای غلامحسین نوذری، وزیر فعلی نفت؟

ایشان مردی اجرایی است که با تعهد  دقت زیاد کار می‌کند. شخصا فکر می‌کنم از آقای هامانه اجرایی‌تر هستند؛ چون قبلا کار اجرایی بیشتری کرده‌اند و مدیریت نفت را می‌شناسند.

باتوجه به کسوت و سابقه‌ای که از ابتدای پیروزی انقلا‌ب در پست‌های مختلف و حساس نظام داشته‌اید، خسته نشده‌اید و تصمیمی برای بازنشستگی نگرفته‌اید؟

الحمدلله روحیه خوبی دارم و تصمیم ندارم بازنشسته شوم؛ چون می‌دانم که می‌توانم کار کنم.

خروج از مدیریت پتروشیمی و حضور در مدیریت پالایش و پخش برای شما ناراحت‌کننده بود؟

در مورد مدیریت پتروشیمی ناراحت نیستم، اما از این که یک سری برنامه‌ها به تعویق افتاد، ناراحتم و فکر می‌کنم حرکت شروع شده، باید باسرعت در سرمایه‌گذاری و افزایش تولید بیشتر شود؛ زیرا در سیاست‌های چشم‌انداز تاکید شده است که خصوصی‌سازی این بخش بیشتر شود تا صادرات خام از بین برود. در این خصوص ما این راهکار را تشخیص داده‌ایم که امیدوارم دوستان ما این رکود 2 ساله را جبران کنند.

برنامه دولت برای قیمت سوخت‌

در حال حاضر دولت در نظر ندارد قیمت سوخت را بالاتر ببرد و این افزایش قیمت نیازمند مجوز از سوی مجلس است. آنچه مسوولان در آن به تفاهم رسیده‌اند، این است که نرخ‌های فعلی را ثابت نگه داریم. در حال حاضر قیمت بنزین در هر تن حدود 1200 دلار است که این قیمت تحویلی در مرزهای کشور است و اگر هزینه‌های مختلف به آن اضافه شود، قیمت تمام شده آن 5 تا 6 درصد اضافه‌تر خواهد بود. این‌گونه اگر بخواهیم رقم واقعی هر لیتر بنزین در کشور را بدون سود محاسبه کنیم، حدود 950 تومان به نرخ امروز در عرصه‌های جهانی خواهد بود که سودی برای آن محاسبه نشده است. درخصوص بنزین تولیدی در داخل کشور هم قیمت تمام شده در هر لیتر به دلیل وجود برخی مواد اولیه در داخل کشور بسیار پایین‌تر از قیمت‌های بین‌المللی خواهد بود.

حمیدرضا طهماسبی‌پور