تصمیم‌گیران آمار را جدی بگیرند

این موضوع را در گفت‌وگو با غلامرضا گودرزی، رئیس مرکز آمار ایران بررسی کردیم که تأکید داشت آمارها دقیق و درست است. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید. 

آن‌طور که مسئولان مرکز آمار می‌گویند، این مرکز تلاش می‌کند تا آمارها دقیق و درست باشد، با این حال همچنان برخی نسبت به آمارهای اعلامی انتقاد و عنوان می‌کنند که در جامعه این آمارها دیده نمی‌شود؟
مرکز آمار ایران وظیفه دارد تولید آمار دقیق و باکیفیت باشد و یک کار حرفه‌ای بدون جانبداری و ملاحظات را انجام دهد. کار حرفه‌ای ما اندازه‌گیری است و این دراختیار تصمیم‌گیران قرار می‌گیرد تا از این آمار برای تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری استفاده کند. انتقاد به آمارها، سه علت دارد که بخشی به مرکز آمار ایران برمی‌گردد و بخشی هم به مرکز آمار مربوط نمی‌شود. نخست این‌که همه آماری راکه در کشور تولید می‌شود، مرکز آمار تولید نمی‌کند و بخشی ازانتقادها به نظام آماری کشور برمی‌گردد، نه به مرکز آمار ایران‌؛ به همین دلیل مرکز آمار متولی شده تا به دستگاه‌ها مراجعه کرده و نظام آماری آنها را اصلاح کند. 
نکته دوم این‌که برخی مبانی آمارها را نمی‌دانند. مادربسیاری ازبخش‌ها براساس دستورالعمل‌های بین‌المللی کاررا انجام می‌دهیم. ممکن است در تعریف و روش گردآوری و جمع‌آوری وسبدی که برای نمونه‌گیری طراحی می‌شود، تفاوت‌هایی در ذهن تحلیلگر وجودداشته باشدوچون با ذهن اوهمخوانی ندارد،انتقاد می‌کند.کمک خواهیم کرد تا این افراد باحضور درمرکز آمار با رویه‌ها آشنا شوند و اگر جایی به بهبود و اصلاح رویه‌ها نیاز دارد را اجرایی کنیم. تعامل به حل این موضوع کمک می‌کند. 
نکته سوم جریان داده‌هاست که مابخشی از داده‌ها را ازطریق طرح‌های آماری به دست می‌آوریم وبخشی را از دستگاه‌ها دریافت می‌کنیم؛ اگر جریان داده درست و خود داده نادرست باشد،مشکل ایجاد می‌کند. اکنون با یک روحیه تعاملی و حفظ استقلال مرکز آمار تلاش می‌کنیم تا این چند مشکل در حوزه مرکز آمار، نه در کل آمارهای کشور، برطرف شود. 
 
آیا جمع‌آوری اطلاعات و آمارهای مرکز آمار ایران براساس استانداردهای بین‌المللی است؟
بله این‌طور است. اگر این‌طور نباشد آمارها در سطح بین‌المللی قابل‌سنجش نخواهد بود. مجبور هستیم استانداردهای بین‌المللی را برای آمارها تعریف کنیم تا اعداد قابل‌سنجش باشد. تلاش ما و شعار مرکز آمار این است که تولید آمار درست، دقیق و باکیفیت باشد و این را برای خودمان حق‌الناس می‌دانیم و تا جایی که می‌توانیم تلاش می‌کنیم آمار دقیق، درست، به‌موقع و حرفه‌ای باشد. 

آیا داده‌ها و آمارهای دستگاه‌ها هم براساس براساس استانداردهای بین‌المللی است؟
 در دستگاه‌ها متفاوت است. یک دستگاه ممکن است انجام دهد و دستگاهی شاید این کار را انجام ندهد. برخی دستگاه‌ها در آمار خیلی پیشرفت کرده‌اندوبرخی همچنان عقب‌ترهستند.آمارهایی هم که اعلام می‌کنیم آمارهای رسمی است که تعریف و سازوکاری در خصوص آن وجود دارد، اما یکسری آمارهای بخشی داریم که هر دستگاهی آن را انجام می‌دهد؛ بنابراین آمارهایی در دستگاه‌ها، مثلا وزارت جهاد کشاورزی یا بانک مرکزی تولید می‌شود که متولی این آمارها، مرکز آمار نیست و خودشان اندازه‌گیری می‌کنند، اما براساس مصوبه آخرین جلسه شورای‌عالی آمار، مرکز آمار متولی شد تا نظام‌های آماری دستگاه‌ها را بررسی کند. هم‌اکنون مقدمات آن در حال انجام و جلسات با دستگاه‌ها در حال برگزاری است.دستگاه‌ها را رصد می‌کنیم و اوایل آبان‌ماه گزارش کاملی از عملکرد آماری دستگاه‌ها اعلام خواهیم کرد. آمارهای دستگاه‌ها بررسی و ارزیابی خواهد شد که آیا صحیح است یا اشتباه؟ همچنین به دستگاه‌ها با توجه به استانداردها نشان‌هایی مانند اهتمام به کیفیت آمار، تضمین کیفیت و گواهی کیفیت می‌دهیم. رویکردی که اکنون در مرکز آمار پررنگ‌تر شده، این است که می‌خواهیم با تعامل و همراهی با دستگاه‌ها، نظام آماری کشور در مقام تولید آمار بهبود پیدا کند. الان در مرحله اول هستیم تا داده‌ها درست تولید شود. امیدواریم در برنامه زمان‌بندی که نظام آماری کشور دارد، به این هدف برسیم. 
 
با توجه به این‌که براساس قانون، مرکز آمارمرجع رسمی اعلام آمارهای رسمی است،اما برخی نهادها مانند بانک مرکزی هم آمارها رااعلام می‌کنند واختلافاتی بین ارقام اعلامی وجود دارد؛علت این موضوع چیست و برای آن چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
مرجع رسمی آمارهای رسمی مرکز آمار است وبانک مرکزی هم آمارهای مختلفی دارد که خودش اعلام می‌کند. در این حوزه جلساتی با بانک مرکزی برگزار شده و تداوم دارد تا به تعامل و توافق‌هایی برسیم و آنجایی که لازم است مرکز آمار اعلام می‌کند و جایی هم که ضروری است، بانک مرکزی اعلام خواهد کرد. 
 
دلیل اختلافات آماری چیست؟
در مورد بانک مرکزی باید بگویم که هم روش و مبانی ما درست است، هم بانک مرکزی. ما با دستورالعمل‌های بین‌المللی کار می‌کنیم‌؛ مثلا اگر جایی نرخ بیکاران عددی اعلام می‌شود، باید قابل‌سنجش با کشورهای دیگر هم باشد. بخش عمده مشکل به تعاریف و بخشی به سال پایه برمی‌گردد. تلاش داریم تا جایی که می‌شود، تعاریف را به هم نزدیک کنیم و یک سال پایه را در نظر بگیریم و جریان روش‌های آماری و داده‌هایی که به دست‌مان می‌رسد، مشخص باشد؛ البته همیشه آمار این دو نهاد یکسان نیست، زیرا از دو نوع آمار و نمونه استفاده می‌شود و هر دو صحیح است و هر کدام رویکرد خودش را دارد. 
 
برخی کارشناسان به نرخ تورم اعلامی انتقاد می‌کنند، درحالی که این عددمیانگین یک سبد وبرای کل کشور است،ولی تأکید دارند تورم در سفره مردم مثلابیشتر از۳۵درصد است واعداددیگری عنوان می‌کنند؛ نظرشما درمورد این اظهارنظرات چیست؟
کارشناسانی که این نکات را بیان می‌کنند، به مرکز آمار بیایند و طریق تهیه نرخ تورم را ببینند. البته نمی‌توانیم برای همه کالاها تورم جداگانه اعلام کنیم و منطقی و عملیاتی نیست‌؛ بنابراین و بر اساس دستورالعمل‌های بین‌المللی، نمونه گرفته و سبدی تعریف می‌شود، زیرا تورم اعلامی باید قابل‌سنجش با کشورهای همسایه هم باشد و با همان ملاحظات تلاش شده همه اقلامی را که بخش عمده‌ای از سبد هزینه‌های مردم را تشکیل می‌دهد، برای تورم در نظر بگیریم. پس اگر انتقادی می‌کنند ابتدا سبد آمار را ببینند. 
تقریبا عددی که برای تورم اعلام می‌شود برای کل کشور است و قیمت‌ها را در بسیاری از شاخص‌ها و اقلام به‌روز استعلام می‌کنیم. برخی هم به صورت موردی است. افراد برای تحلیل فقط عدد را نگاه نکنند، هرچند عدد هم بیانگر میانگین نرخ تورم است‌، اما گزارش مرکز آمار را ببینند. این گزارش به همان حس عمومی جامعه نزدیک است. مثلا عنوان می‌کنیم که تورم این رقم است، اما تورم بخش مسکن بالا رفته و مردم حس می‌کنند که هزینه‌های زندگی‌شان بالا رفته است. گزارش تکمیلی مرکز آمار کمک زیادی به فهم این موضوع می‌کند. 
 
با توجه به نقش مهم آمار در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها، چه توصیه‌ای به دستگاه‌ها دارید؟
به‌عنوان یک استاد دانشگاه بیان می‌کنم، واقعا تصمیم‌گیری و حکمرانی بدون توجه به داده‌های دقیق مبهم خواهد بود. وقتی داده وجود دارد و می‌توانیم با این داده‌ها شرایط را به‌روز کنیم، چرا چراغ‌های راهنما برای تصمیم‌گیری را روشن نکنیم. بهتر است مدیران از داده‌ها استفاده کنند. صرف این‌که بگوییم این داده غلط است، صحیح نیست. ممکن است هر اقدام و داده‌ای مشکلی داشته باشد که با تعامل می‌توان آن را حل کرد، اما وقتی به این موضوع رسیدیم که این داده درست است و اعلام شد، منطق، حق مردم، فرمایشات مقام معظم رهبری، تاکیدات رئیس‌جمهور و همه دلسوزان حکم می‌کند هر سیاست‌گذار و مدیری به آمار مراجعه و از آن استفاده کند؛ البته وظیفه ما در مرکز آمار، تولید آمار است. ان‌شاءا...تصمیم‌گیران هم به این نقطه خواهند رسید که استفاده از آمار درست حقی است که باید رعایت ‌شود.