کلینیک‌های چند تخصصی‌ رویکرد جدید درمانی‌

متخصصان معتقدند‌‌ درمان‌های پیشرفته‌ای همچون جراحی‌های ترمیمی پیشرفته‌، استفاده از ساکشن‌های مخصوص برای ساکشن ترشحات از محل عفونت‌‌، استفاده از پمپ‌های تزریقات آنتی‌بیوتیک‌ و استفاده از اکسیژن هیپرباریک از جمله روش‌های نوین درمانی  برای درمان قطعی استئومیلیت مزمن است؛ اما مهم آن است که در کنار این درمان‌ها باید بیمار از لحاظ روحی و روانی  به آمادگی لازم برسد و از لحاظ اجتماعی و فرهنگی نیز به میزان کافی مورد حمایت قرار گیرد تا در نتیجه همه عوامل برای درمان بیماری با موفقیت صورت گیرد.

از این‌رو مسوولان بخش درمان کشور با هدف شناخت روش‌های نوین پاراکلینیکی در تشخیص استئومیلیت‌‌،  نحوه درمان غیرجراحی در استئومیلیت‌‌، آشنایی با پیشرفت‌های تکنولوژیک و روش‌های نوین جراحی در استئومیلیت‌‌‌، ارتقای سطح قابلیت‌ها‌‌، توانمندی‌ها و مهارت‌های پزشکان در درمان استئومیلیت و مراقبت‌های ویژه پرستاری از بیماران استئومیلیت به برگزاری کنگره‌ای با حضور کارشناسان و متخصصان داخلی و خارجی از کشورهای آلمان و اتریش اقدام کردند.

بررسی توانبخشی در بیماران استئومیلیت مزمن‌، بررسی مشکلات روانی  اجتماعی بیماران استئومیلیت‌‌،  نقش حمایت‌های روانی در کیفیت زندگی بیماران استئومیلیت مزمن و بررسی  روش‌های نوین تغذیه در افزایش توانمندی بیماران استئومیلیت از دیگر اهدافی است که دراین کنگره متخصصان به تبادل دانش و تجربه میان یکدیگر پرداختند.

بر این اساس‌‌، این کنگره کوشید تا با تلاش و جدیت به اهداف پیش‌بینی شده دست یابد و با توجه به حضور سخنرانان از کشورهای آلمان و اتریش، آخرین روش‌های درمان استئومیلیت در جهان به شرکت‌کنندگان در کنگره منتقل شود.

استئومیلیت (عفونت مزمن استخوان) چیست؟

استئومیلیت به مفهوم عفونت استخوان می‌تواند به صورت حاد و یا مزمن ایجاد شود‌‌. راه انتقال آن عفونت از طریق خونی یا مجاورتی است.

استئومیلیت حاد و مزمن در تمامی گروه‌های سنی دیده می‌شود و بیشتر استئومیلیت در سنین پایین به صورت حاد هماتوژن بوده و در سنین بالا بیشتر عفونت از طریق مجاورتی مزمن است.

ماهیت بیماری استئومیلیت پیشرفت به سمت مزمن و عود کننده است، ولی با درمان صحیح و کامل معمولاً می‌توان آن را به طور کامل کنترل کرد.

درمان استئومیلیت به صورت طبی و جراحی است‌‌، در استئومیلیت حاد درمان بموقع طبی با آنتی‌بیوتیک‌های مناسب و دوره کامل سبب بهبودی خواهد شد و از پیشرفت بیماری به سمت مزمن جلوگیری می‌شود، ولی در استئومیلیت مزمن درمان جراحی اولویت دارد و درکنار آن درمان‌های طبی و غیرجراحی قرار می‌گیرد.

کلینیک‌های چند تخصصی‌

بنیاد شهید و امور ایثارگران هم اکنون با رویکرد کلینیک‌های چند تخصصی در تلاش است با کمترین هزینه، بالاترین کارایی را برای بیماران داشته باشد.

در معاونت بهداشت و درمان بنیاد شهید و امور ایثارگران یک هرم سلامتی برای ارائه مجموعه خدمات سلامتی و درمانی وجود دارد که  قاعده هرم شامل خدمات عمومی و بیمه عمومی برای تمام جانبازان است و هر چه به سطوح بالاتر و تخصصی‌تر نزدیک می‌شویم، تعداد افرادی که از این امکانات استفاده می‌کنند و به کلینیک‌های چند تخصصی نیاز دارند کمتر است.

هم اکنون که کلینیک چند تخصصی استئومیلیت در بیمارستان ساسان راه اندازی شده، از الگوی چند متخصص برای یک بیمار استفاده می شود که در علم پزشکی الگوی پسندیده‌ای است.

در این الگو به جای این‌که مریض به چند مطب و نزد پزشک‌های متعدد مراجعه کند‌‌، متخصصان  یکجا جمع هستند و این رویکرد هم اکنون در کشورهای پیشرفته دنیا در حال اجراست و متخصصان توصیه می‌کنند بهتر است این الگو به دیگر بخش‌های درمانی کشور نیز  گسترش یابد.

رویکرد کلینیک‌های چند تخصصی از نظر اقتصادی نیز به صرفه است؛ چرا که در تحلیل هزینه‌های کلینیک‌های تخصصی هزینه به فایده است و این امر را پزشکان بدون مرز نیز در گزارش‌های تهیه شده از سوی معاونت بهداشت و درمان بنیاد شهید تایید کرده‌اند. بررسی‌ها نشان می دهد بیماران عفونت مزمن استخوان یک در ده هزار در دنیا هستند، مگر این‌که در حال جنگ و یا وقوع یک حادثه ناگوار باشیم که آمار آنها افزایش می‌یابد.تحقیقات نشان داده است هزینه درمان این بیماری به شرطی که بدون عارضه باشد بین 4 تا 6  هزار یورو است. حتی در کشورهایی مثل انگلیس و آلمان مشاهده شده که بیشتر بیمارانی که عفونت استخوان دارند، حتی تا 50 سال این بیماری را تحمل می‌کنند. بررسی‌ها نشان داده است با استفاده از کلینیک‌های چند تخصصی هزینه‌ها کمتر شده و نزدیک به 3500 یورو می شود و بر اساس پروتکل درمانی بیمارستان می‌تواند مریض را با هتلینگ کمتر مرخص کند.در مجموع هزینه‌ها به فایده خواهد بود و وقتی تعداد اعمال جراحی نامربوط کمتر می شود، این روش مقرون به صرفه است.

دکتر بهزاد کلانتری دبیر کلینیک استئومیلیت نیز در این خصوص گفت: همچنین روش  استفاده از اُزن جهت ترمیم سریع‌تر زخم از جمله روش‌های درمان این بیماری است.وی می گوید:  مهم‌ترین قسمت درمان استئومیلیت مزمن انجام جراحی‌های فوق تخصصی روی استخوان و انجام فلاپ‌های مناسب و اختصاصی روی نقص بافتی ایجاد شده است.وی ادامه داد: بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد‌ تمامی این موارد در کشورهای پیشرفته انجام می‌شود و خوشبختانه تمامی امکانات برای درمان بیماران در بیمارستان ساسان فراهم شده است.

 وی با اشاره به این‌که تعداد جانبازان مبتلا به استئومیلیت بدرستی مشخص نیست، ولی پیش‌بینی می‌شود  حدود یکهزار بیمار جانباز مبتلا به استئومیلیت در کشور وجود داشته باشد‌‌، گفت: راه اندازی کلینیک استئومیلیت بیمارستان ساسان از سوی معاونت بهداشت و درمان سازمان بنیاد شهید و امور ایثارگران با هدف ارائه خدمات درمانی کامل به بیماران مبتلا به استئومیلیت مزمن و دیگر جانبازان معزز دارای مشکلات ارتوپدی تشکیل شد.

دکتر کلانتری افزود: این کلینیک از وجود اساتید رشته‌های مرتبط در دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران‌‌، ایران‌‌، شهید بهشتی و دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله بهره‌مند است.

متخصصان معتقدند‌‌ با توجه به ماهیت مزمن بیماری در بیشتر موارد آمار دقیق در کشور در خصوص استئومیلیت وجود ندارد.

اصولاً برای استئومیلیت دوره کمون تعریف نمی‌شود و بیماری دارای مراحل مختلفی است که از تهاجم میکروب به استخوان آغاز می‌شود و تا تشکیل فیستول و خروج ترشحات چرکی از سطح بدن ادامه می‌یابد.

 به دلیل این‌که اغلب عفونت از کانون مجاور یا جراحت استخوان ایجاد می‌شود، درمان کامل و صحیح جراحت اولیه مانع ایجاد استئومیلیت خواهد شد و بهترین روش پیشگیری خواهد بود. از این‌رو لزوم آشنایی تمام کادر پزشکی با روش‌های نوین تشخیصی و درمانی و مراقبت‌های توانبخشی بیماران خصوصا جانبازان مبتلا به استئومیلیت اهمیت دارد.

باید توجه کرد که بخش آموزش و پژوهش نیز در این راستا هرگز از هم جدا نیستند. معاون بهداشت و درمان بنیاد شهید و امور ایثارگران گفت: تاکنون بیش از 99 درصد موارد درمانی جانبازان در طول 8 سال دفاع مقدس و پس از آن  از سوی متخصصان داخلی و ایرانی انجام شده است،  ولی درخصوص هر جانبازی که نیاز به مشورت و کمک داشته، از پزشکان دیگر نقاط دنیا نیز استفاده شده است.

دکتر عراقی زاده افزود: امروزه با گذشت حدود 20‌‌سال از آخرین روزهای دفاع مقدس، بسیاری از دردهای جانبازان باقی است و وارد فاز مزمن شده و نظام سلامت باید برای دردهای مزمن فعالیت کند.

پیشگیری از عفونت استخوان در پای دیابتی‌

بررسی‌ها نشان داده است که 20‌‌درصد افراد مبتلا به دیابت که به بیمارستان و  مراکز بهداشتی مراجعه می‌کنند،  نوعی مشکل در پای خود دارند.

استئومیلیت مشکل شایع ناشی از زخم‌ها و عفونت‌های پای دیابتی است. در این رابطه تشخیص بالینی استئومیلیت دشوار است و ممکن است منتهی به قطع عضو شود. وجود عفونت عمیق همراه با آبسه‌‌، سلولیت‌‌، قانقاریا و یا استئومیلیت نشانه نیاز به بستری شدن و جراحی فوری است بنابراین پیشگیری از استئومیلیت ضروری است و آموزش نقش اساسی در پیشگیری دارد.دراین رابطه باید بهداشت پا‌‌، معاینه روزانه‌‌، استفاده از کفش مناسب و ضرورت درمان فوری ضایعات جدید کف پا رعایت شود.

بررسی‌ها نشان می دهد‌‌ کفش‌های طبی همراه با کفی‌های نرم‌‌، عنصر اصلی در پیشگیری از زخم هستند و کاهش چشمگیر در پیشرفت زخم و ایجاد استئومیلیت را سبب می شوند.برداشت فشار از کف پا علاوه بر پیشگیری در التیام زخم‌های ایجاد شده موثر است. استفاده از ارتزها نیز مانند کفی‌های نیمه سخت و نرم به توزیع مناسب فشار‌‌، کاهش نیروهای برشی و ثبات بخشیدن به مفاصل درگیر کمک می‌کند.

این ارتزها باید حتما با قالبگیری دقیق از پای بیمار ساخته شود و ارتوتیست‌های با تجربه بر مراحل ساخت‌، پرو و تحویل آنها نظارت داشته باشند.

عصا یا صندلی چرخدار نیز ممکن است برای برداشتن کامل فشار از روی پا توصیه شود.

تغذیه در استئومیلیت

تغذیه نقش مهمی در عملکرد مناسب دستگاه ایمنی بدن دارد. کمبودهای تغذیه‌ای از جمله کمبود پروتئین و بعضی از ریز مغذی‌ها می‌تواند به تضعیف دستگاه ایمنی بدن منجر شود.

هدف از تغذیه درمانی در بیماران استئومیلیت‌‌، کنترل عفونت و تقویت دستگاه ایمنی بدن و ریکاوری مناسب بیمار است.

در بخش انرژی دریافتی بیمار باید افزایش یابد تا افزایش متابولیسم و اتلاف ازت که هر دو از ویژگی‌های عفونت هستند‌‌، جبران شود.

از این‌رو باید انرژی غذا تا 50 درصد افزایش یابد و به 3000 تا 3500 کیلوکالری در روز برسد. مصرف پروتئین کافی نیز برای عملکرد مناسب دستگاه ایمنی بدن لازم است. به دلیل شرایط کاتابولیسم ناشی از عفونت در استئومیلیت و تخریب پروتئین‌های نسوج نیاز بیماران به پروتئین افزایش می‌یابد و از 8/0 گرم به 2 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن می رسد و مصرف روزانه 100 تا 150 گرم پروتئین توصیه می شود.

افزایش انرژی دریافتی روزانه‌‌، نیاز به بعضی  ویتامین‌ها بویژه ویتامین‌های گروه ب از جمله تیامین و نیاسین را افزایش می دهد.

از طرف دیگر، مصرف آنتی‌‌بیوتیک‌ها سنتز این ویتامین‌ها را در روده مختل می‌کند. بنابراین در طول بیماری و دوره نقاهت مصرف مکمل‌های ویتامینی توصیه می‌شود. به دلیل نقش مهمی که در پیشگیری از عفونت دارد‌‌، این ویتامین را به نام ویتامین ضد‌عفونت  می‌نامند. دوز مصرفی روزانه در این بیماران 10 هزار تا 15 هزار واحد بین‌المللی است.ویتامین ای نیز نقش آنتی اکسیدان در بدن دارد و دوز مصرفی باید حدود 400 تا 800 واحد بین المللی در روز باشد. اگرچه بیماری استئومیلیت مزمن با عوارض روانی‌‌، اجتماعی و هزینه‌های مالی فراوانی همراه است، اما تشخیص بموقع و پلان درمانی مناسب می‌تواند موجب کاهش هزینه درمان‌‌، بهبود سریع‌تر بیماری و کاهش دیگر عوارض بیماری شود.

تامین بیمه تکمیلی و توسعه برنامه‌های اجتماعی می‌تواند باعث حمایت کافی مالی و روانی فرد از طریق معالجه شود. بنابراین‌‌، رجوع بموقع به مراکز تخصصی مجهز به تجهیزات درمانی برای این بیماری‌‌ می‌تواند باعث کنترل پیشروی بیماری استئومیلیت مزمن شود.

درمان جانبازان‌

معاون بهداشت و درمان بنیاد شهید و امور ایثارگران با اشاره به  شرایط سخت درمانی بیماران عفونت استخوانی مزمن بویژه برای جانبازان‌‌، گفت: خوشبختانه استفاده از روش‌های درمانی پیشرفته این بیماری فراهم شده و بیمارستان ساسان و کلینیک استئومیلیت امکان درمان این بیماران را فراهم کرده است.‌دکتر حسن عراقی‌زاده افزود: استفاده از کلینیک‌های چند تخصصی امروزه باید نه تنها برای جانبازان، بلکه برای تمام بیماران استفاده شود تا چند متخصص با ویزیت همزمان بیمار‌‌، یک پروتکل درمانی را تدوین کرده و عمل‌های جراحی غیرضروری حذف شود. وی با اشاره به این‌که بیماران عفونت استخوان گاهی تا 30 بار هم جراحی می‌شوند‌‌، گفت: با استفاده از این روش از عوارض و جراحی‌های مکرر جلوگیری شده و برای بیمار مقرون به صرفه نیز خواهد بود.معاون بهداشت و درمان بنیاد شهید و امور ایثارگران گفت: هم اکنون 490 هزار نفر از جانبازان کشور در بنیاد شهید پرونده دارند که 40هزار نفر جانباز شیمیایی‌‌، 40 هزار نفر جانباز اعصاب و روان و بیش از 400 هزار نفر جانبازانی هستند که دارای ضایعات ناشی از اصابت تیر و یا ترکش هستند و 2 هزار نفر نیز قطع نخاع شده‌اند. وی افزود: با افزایش اعتبار درمانی بنیاد شهید به 170 میلیارد تومان در تلاش هستیم امکانات درمانی بهتری را برای جانبازان فراهم کنیم. به گفته وی‌‌، این مبلغ مربوط به یک جمعیت هدف یک میلیون نفری است که با خانواده‌ها عدد بیشتری را شامل می شود و بخش عمده آن شامل صرف بیمه همگانی و تکمیلی و مابقی شامل مواردی مانند دارو‌‌، تجهیزات پزشکی و توانبخشی است.

وی با اشاره به این‌که علت راه‌اندازی کلینیک چند تخصصی آن است که این موضوع مشکل تعداد زیادی از جانبازان است‌‌، افزود: تعداد زیادی از جانبازان که تیر یا ترکش به دست و یا استخوان اصابت کرده است، با مشکلات ارتوپدی و عفونت استخوان مواجه هستند. وی ادامه داد: به این ترتیب سعی کرده‌ایم متخصصان مختلفی از جمله متخصصان ارتوپدی‌‌، جراحی ترمیمی‌‌، عفونی‌‌، تغذیه و علوم آزمایشگاهی را دور هم برای ویزیت یک مریض جمع کنیم تا مجموعا یک پروتکل درمانی تدوین شود.وی تاکید کرد: به این ترتیب تشکیل این نوع کلینیک‌های چند تخصصی یک رویکرد جدید و موفق برای درمان در کشور است و در بحث درد مزمن این امر در بیمارستان خاتم با موفقیت در حال اجراست. در این بیمارستان  10 تا 15 پزشک همزمان یک مریض(جانباز) را معاینه می‌کنند و این کلینیک بیشتر در بحث ضایعات و قطع عضو راه اندازی شده است.

حمیده سادات هاشمی‌