انتقاد از پدیده اسپانسر بازیگر

این شروع، نقطه عطفی در کارنامه‌ای درخشان و پربار شد که امروز او را به یکی از ستون‌های ماندگار تلویزیون ایران تبدیل کرده است. او با ایفای نقش‌های ماندگار در مجموعه‌هایی مانند امام‌علی(ع) به کارگردانی داوود میرباقری، پدرسالار، این خانه دور است و روز حسرت در ذهن بسیاری از تماشاگران تلویزیون جاودانه شده است. اما فقط تلویزیون نبود که از هنر او بهره برد؛ منافی‌ظاهر در سینما نیز درخشید و در فیلم‌هایی چون گهواره‌ای برای مادر، تسویه‌حساب و دختر شیرینی‌فروش نقش‌آفرینی‌های به‌یادماندنی از خود به‌جای گذاشت. به‌رغم عمر هنری طولانی، هنوز هم در پروژه‌های جدید سینمایی و تلویزیونی حضور فعال دارد و همچنان یکی از چهره‌های برجسته عرصه هنر ایران محسوب می‌شود. از «سرباز» که در سال ۱۳۹۹ پخش شد تا «بدل» که رمضان ۱۴۰۳ روی آنتن رفت، فرحناز منافی‌ظاهر همچنان توانسته با انتخاب‌های هوشمندانه و حرفه‌ای، جایگاه خود را در قلب مخاطبان حفظ کند. جام‌جم در گفت‌وگویی اختصاصی با این بازیگر توانمند و پیشکسوت، به بررسی مسیر حرفه‌ای و تجربیات او در عرصه بازیگری پرداخته است.

خانم منافی‌ظاهر، شما طی سال‌ها حضور پررنگی در تئاتر، سینما و تلویزیون داشته‌اید. نگاه شما به مسیری که طی کرده‌اید چیست؟ آیا از کارنامه‌تان راضی هستید؟
بله، من از روند زندگی هنری‌ام راضی هستم. هر نقشی که بازی کرده‌ام ــ چه کوتاه، چه بلند ــ برایم عزیز است و حس نمی‌کنم کار بی‌مایه‌ای انجام داده باشم. همان اول هم برایم مهم نبود نقش، محوری باشد یا فرعی؛ آنچه اهمیت دارد، حضور مداوم یک بازیگر در صحنه است.

گفته‌اید که هرگز برای‌تان تفاوتی نداشته است که نقش کوتاهی به شما پیشنهاد شود یا نقشی مهم. با این نگاه، چگونه توانسته‌اید در هر اثر، اعم از بزرگ و کوچک، خود را ثابت کنید؟
باور دارم که نقش کوتاه هم اگر جان داشته باشد، می‌تواند ماندگار شود. من همیشه گفته‌ام: بازیگر باید در زندگی هنری‌اش «در صحنه باشد»؛ نه صرفا در متن نقش مهم، بلکه با تمام کیفیت، دقت و تعهد در هر لحظه حضور، حتی اگر کوتاه باشد. تا وقتی سالم باشم، ادامه خواهم داد. این عشق به کار است که مرا نگه داشته است.

امروز بسیاری از پیشکسوتان شاهد کاهش حضور در آثار هستند. شما این وضعیت را چگونه می‌بینید؟
این کم‌لطفی کارگردانان است که از بازیگران پیشکسوت کمتر استفاده می‌کنند. زمانی بود که صحنه‌های بزرگ را می‌ساختیم؛ حالا نوبت نسل بعد است، اما هنوز می‌توانیم بدرخشیم اگر فرصت داده شود. در مورد دستمزد هم باید بگویم که انصاف در پرداخت حق‎‌الزحمه بسیار کمرنگ است. من ۵۰ سال است در این حرفه فعالیت دارم؛ دوربین را شناخته‌ام، خواسته‌های کارگردان را می‌فهمم و سریع اجرا می‌کنم. در اروپا کسانی که تجربه بیشتری دارند دستمزد بالاتری می‌گیرند، اما در ایران اغلب برعکس این اصل عمل می‌شود  و این ظلم است.

اخیرا خبر داده‌اید فیلمنامه‌ای نوشته‌اید که خودتان نقش اولش را بازی خواهید کرد. وضعیت این پروژه چطور است؟
بله، فعلا در مراحل اولیه است. در همین روزها به دماوند آمده‌ام تا تولید فیلم را آغاز کنم. دوست دارم این اثر، یکی از نقش‌های ماندگار زندگی‌ام باشد. اگرچه هزینه‌های دارو و درمان زیاد است، اما نمی‌توانم دست از کار بکشم. ترجیح می‌دهم به قدر توانم حضور داشته باشم تا فراموش نشوم.

اگر امکان بازگشت به زمان گذشته بود، کدام دوران سریال‌سازی را ترجیح می‌دادید در آن زندگی و کار کنید؟
حتما دوران «روزگار قریب» به کارگردانی کیانوش عیاری را انتخاب می‌کردم. آن زمان فضایی بود که همه بخش‌های تولید ــ نویسنده، بازیگر، کارگردان ــ با کیفیت ‌و انسجام کار می‌کردند. مردم هنوز هم وقتی مرا می‌بینند، می‌گویند در روزگار قریب خیلی خوب بودی.

شما به سطحی‌شدن نگاه برخی از کارگردانان و سفارش‌محوری در انتخاب بازیگر اشاره کرده‌اید. این نقد را چگونه مطرح می‌کنید؟
متأسفانه برخی افراد «اسپانسر بازیگر» شده‌اند؛ یعنی پول می‌دهند تا بازی کنند، نه این‌که به‌خاطر توانایی انتخاب شوند. تولیدکننده نمی‌تواند هزینه کند و محصول باکیفیت بسازد، چون هزینه‌ها بالاست. نتیجه این‌که فرصت برای ما کم می‌شود. من هنوز هم اگر نقشی خوب باشد حتی یک تک سکانس، بازی می‌کنم. نمی‌خواهم از صحنه حذف شوم؛ اما دلم می‌خواهد پیشکسوتان، جایگاه‌شان را حفظ کنند و فراموش نشوند.

از میان همه آثار، کدام کارتان را بیشتر دوست دارید؟
هر اثر بوی خودش را دارد؛ اما روزگار قریب برایم بسیار عزیز است؛ سال‌هاست که مردم درباره‌اش حرف می‌زنند.

آیا هنوز سریال و فیلم می‌بینید؟
راستش زیاد دنبال نمی‌کنم؛ گاهی نگاه می‌کنم و از ضعف‌ها عصبی می‌شوم. یک فیلم کوتاه هم ساختم با نام «معجزه خداست» که پروانه نمایش دارد اما هنوز نهایی نشده است.

اگر فرصت داشتید یک نقش ماندگار دیگر بازی کنید می‌خواستید چه ویژگی‌ای داشته باشد؟
آرزویم این است نقشی بازی کنم که پس از من نیز در ذهن مخاطبان زنده و به یادگار بماند. با توجه به این‌که در سال‌های پایانی فعالیت هنری‌ام قرار دارم، برآنم تا آثاری خلق کنم که ماندگار شوند و باقی بمانند. من همیشه تأکید کرده‌ام زمان دست خداست، کسی نمی‌داند کی از دنیا می‌رویم، اما می‌توانیم آثاری مثل پدرسالار، روزگار قریب یا دوران سرکشی داشته باشیم که نسل‌ها درباره‌شان بگویند.