راهبرد روابط با همسایگان و رابطه مستقیم با اعتمادزایی

توجه به روابط با همسایگان و تقویت این روابط که بخشی از سیاست همسایگی است؛ در همه دولت‌‌های بعد از انقلاب اسلامی وجود داشته و در زمره اولویت‌های اصلی وزارت خارجه یا دستگاه دیپلماسی بوده است. اما در مقاطع زیادی و در دولت‌های مختلف، به تقویت روابط با همسایگان به عنوان یک تاکتیک نگاه شده چراکه سیاستگذاران، همکاری با کشورهای غربی را آسان‌تر و روان‌تر از کشورهای همسایه و کشورهای شرق تلقی می‌کردند. به همین دلیل در نادر مقاطعی که روابط ما با کشورهای غربی خوب بوده، روابط با کشورهای شرق از جمله همسایگان، رشد چندانی نداشته است. هنگامی که با کشورهای غربی دچار مشکل می‌شدیم، صحبت از سیاست همسایگی و تقویت روابط با همسایگان بیشتر می‌شد و بعد از بهبود روابط با غرب، توجه به همسایگان از رونق می‌افتاد. حتی همسایگان ما و کشورهای شرقی مثل چین و مالزی هم متوجه این موضوع شده بودند و گاهی متذکر می‌شدند که چون روابط شما با غرب خوب نیست، سراغ ما آمده‌اید. نتیجه این‌که به هر میزان که روابط با همسایگان تبدیل به یک راهبرد باشد و از حالت تاکتیکی خارج شود، اعتماد بیشتری در کشورهای همسایه برای تعامل با ایران ایجاد خواهد شد.

جمهوری اسلامی ایران از مرزهای خاکی و آبی ۱۵همسایه دارد و بعد از چین، بیشترین همسایه را داراست. چهار کشور حاشیه دریای خزر(روسیه، آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان) و کشورهای حوزه خلیج‌فارس(عربستان، کویت، قطر، بحرین و عمان) از طریق دریا با ایران همسایه هستند. البته ترکمنستان و آذربایجان مرز زمینی هم با ایران دارند. همسایگان دور هم کشورهایی هستند که با فاصله یک کشور یا دو کشور، با ایران مرز داشته و در حوزه همسایگی ایران، می‌توانند تعریف شوند. مثل تاجیکستان که با فاصله دو کشور با ایران همسایه است و عقبه‌های فرهنگی این کشور فارس‌زبان، تاجیکستان را تبدیل به یک همسایه دور کرده است.  ازبکستان، قرقیزستان و کمی دورتر هند هم می‌‌توانند در چارچوب همسایگان دور ایران قرار گیرند.پس با احتساب همسایگان دور و نزدیک، می‌توانیم بگوییم بیش از ۲۰همسایه داریم که ۱۵همسایه با ما مرز مشترک آبی یا خاکی دارند.

رهبر معظم انقلاب برای روابط با همسایگان، اولویت ویژه‌ای قائل هستند و بیانات ایشان می‌تواند سرفصل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران باشد. آیت‌ا... خامنه‌ای در تاریخ ۹۶.۱۱.۲۹ و در دیدار مردم آذربایجان‌شرقی فرمودند: «در سیاست خارجی، ترجیح شرق بر غرب؛ ترجیح همسایه بر دور، ترجیح ملت‌ها و کشورهایی که با ما وجه مشترکی دارند، بر دیگران، یکی از اولویت‌های امروز ماست.»

در این بیان، ایشان سه اولویت را در سیاست خارجی مطرح می‌کنند؛ ترجیح شرق بر غرب، ترجیح همسایه بر دور و ترجیح ملت‌هایی که با ایران وجه مشترک دارند. از نگاه ایشان، ترجیح همسایه بر دور برای جمهوری اسلامی مهم بوده و باید اهتمام بیشتری برای تقویت روابط با همسایگان ورزیده شود.