ارادتی عاشقانه به وقت کربلا

اربعین انگار یک وعده ناگفته برای یک عزای جمعی است. یک موعد ناگفته تا آنهایی که اسم و رسم‌شان حسینی است، سفری را به نام سیدالشهدا آغاز کنند. تلویزیون هم هرسال برای همراهی آنهایی که جا مانده‌اند و البته اطلاع‌رسانی لازم برای آنهایی که برنامه سفر دارند، برنامه‌های ویژه‌ای تدارک می‌بیند.

این‌که رسانه‌ملی تلاش می‌کند هرسال برنامه یا ارزش افزوده بیشتری را برای این مخاطبان فراهم کند، نشان از یک برنامه جامع برای گذر از این عزای جمعی دارد. تلویزیون امسال هم مثل هر سال، همراه عزاداران بود. همراهی‌هایی که هم در بخش صدا و هم در بخش سیما به‌خوبی مشهود بود.

از‌جمله تفاوت‌های امسال با سال‌های گذشته توجه به گونه‌های مختلف محتوایی از جمله انیمیشن بود. البته اگر بخواهیم کلان‌تر به مسأله نگاه کنیم، باید بگوییم توجه به سلیقه گروه‌های سنی مختلف، بیشتر از سال‌های قبل احساس می‌شد کما این‌که برنامه‌های مختلفی برای این گروه سنی روی آنتن رفت؛ برنامه‌هایی مثل شبکه اربعین نوجوانی تنها بخشی از برنامه‌هایی بود که برای گروه‌های سنی مختلف در این دوران روی آنتن رفت.

در بخش صدا هم، رادیو اربعین مثل سال‌های گذشته توانست مخاطبان حوزه رادیو را به‌ خود جذب کند. برنامه‌های مختلفی در این دوران روی آنتن تلویزیون و رادیو رفت که با استقبال مخاطبان همراه شد. جام‌جم در گزارش پیش‌رو، عملکرد رسانه‌ملی را در اربعین حسینی مورد بررسی قرار داده‌است.

رسانه‌ملی همپا و همگام با همه مردم ایران‌زمین سعی و جهد تام داشت تا در تبیین و بازگویی آثار اربعین حسینی و پوشش رسانه‌ای مراسم و مناسکی که در بزرگداشت شهدای دشت نینوا و در راس‌ همه آنها سالار و سرور شهیدان امام‌حسین(ع) برگزار می‌شد، نه فقط در کشور ما که در جای‌جای نقاط دنیا نقش بسزایی داشته‌باشد. پوشش صوتی و تصویری عزاداری‌های کوچک در شهرهای کم‌جمعیت ایران تا راهپیمایی عظیم اربعین حسینی در راستای همین ماموریت و رسالت بود.

پخش ساعت‌ها برنامه زنده از راهپیمایی 

در واقع امسال صداوسیما در همه بخش‌های خود از معاونت‌های سیما و صدا گرفته تا استان‌ها، فضای مجازی و حتی برون‌مرزی تمام توان و امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری خود را به‌کار گرفت تا بازتاب و انعکاس مناسبی از رویدادها، گردهمایی‌ها و مراسم مرتبط با اربعین حسینی داشته‌باشد. پخش ساعت‌ها برنامه زنده از راهپیمایی عظیم اربعین حسینی و گفت‌وگو با شرکت‌کنندگان در این تجمع بزرگ انسانی و همچنین عوامل و دست‌اندرکاران از‌جمله راهبردهای اساسی شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی رسانه‌ملی بود که با جدیت هر چه تمام‌تر دنبال شد. 

همچنین تولید آثار تلویزیونی در قالب‌‌های مختلف از‌جمله مستند، نمایشی، ترکیبی و ... در دستور کار شبکه‌ها بود. برنامه‌های ترکیبی نیز با دعوت از مهمانان و کارشناسان سعی در پرداختن به ابعاد و زوایای کمتر شناخته شده از اربعین حسینی و تبیین اهداف امام‌حسین(ع) از قیام و مقاومت در برابر یزیدیان داشتند. در‌مجموع همه شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی سراسری، استانی، فضای مجازی و برون‌مرزی همه هم و غم خود را بر پوشش رسانه‌ای مناسب و مطلوب از اربعین حسینی متمرکز کرده‌بودند.

رویکرد متفاوت به پوشش مراسم

رویکرد امسال رسانه نسبت به سال‌های قبل حال و هوای متفاوت‌تری داشت، چرا که امسال از قبل با مراکز هماهنگی‌های لازم صورت گرفت و قرار شد رویکرد متفاوتی نسبت به پوشش مراسم اربعین امسال داشته‌باشند. بنابراین از حرکت خودجوش مردمی در راهپیمایی اربعین استفاده شد و مراکز، این حرکت را در شهرهای مختلف پوشش دادند. از سوی دیگر امسال مردم حضور بسیار پررنگی در مراسم اربعین داشتند و مساجد، امامزاده‌ها، تکایا و‌... با ازدحام مردمی رو‌به‌رو شده‌بود، به همین دلیل شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی، مراکز استان‌ها و‌... هم با توجه به امکانات فنی که در اختیار داشتند، این مراسم را پوشش دادند که البته حضور مردم بیشتر از این سطح پوشش بود که این مسأله نشان می‌دهد که رسانه‌ملی در ترویج فرهنگ عاشورایی نقش بی‌بدیلی داشته و دل مردم را عاشورایی و اربعینی کرده‌است. 

به گفته کارشناسان، کارنامه رسانه‌ملی این روزها بسیار درخشان بود، چرا که رسانه‌ملی تلاش کرد مراسم را به گونه‌ای پوشش دهد تا علاقه‌مندانی که دلشان می‌خواست در مراسم پیاده‌روی اربعین حضور داشته‌باشند اما بنا به دلایلی برایشان میسر نبود، خودشان را در این مراسم سهیم بدانند و دل‌هاشان همراه زائران باشد. همچنین تلاش شد با انتخاب مداحی‌های مناسب، شورحسینی به مردم منتقل شود. در واقع مداحی‌های بسیار وزین انتخاب شد.

تلاش برای معرفی مرز خسروی 

همچنین دکتر پیمان جبلی، رئیس رسانه‌ملی سیزدهم شهریور با حضور در مرز خسروی با اشاره به این‌که از چندماه قبل، در استان‌هایی که دارای مرزهای خروجی به سمت کشور عراق هستند جلسات متعددی برای کمک حداکثری به ستاد اربعین برگزار شد، گفت: امسال با هم‌افزایی همه دستگاه‌ها از جمله رسانه‌ملی و نیز تدبیر بسیار خوب ستادملی اربعین، علی‌رغم آن‌که امسال پرجمعیت‌ترین پیاده‌روی در تاریخ راهپیمایی‌های اربعین بوده، بهترین و روان‌ترین همایش پیاده‌روی اربعین را شاهد بودیم.

وی افزود: هدف اصلی رسانه‌ملی در همایش اربعین، کمک به توزیع زمانی و مکانی حرکت زائران به سمت مرزها برای جلوگیری از ازدحام و ترافیک جاده‌ها و خروجی‌هاست که خوشبختانه این امر با کمک و همراهی همکاران ما و سایر دستگاه‌ها در ستاد اربعین اتفاق افتاد.

جبلی که سال گذشته در زمان سفر به عتبات عالیات، از اهتمام‌ رسانه‌ملی به معرفی این مرز با توجه به ظرفیت‌های ویژه آن خبر داده‌بود، گفت: علاوه بر این‌که خدمات ارائه شده به زائران عتبات عالیات در مرزهای سنتی عراق را با کمال تشکر و قدردانی از آنها، منعکس و معرفی می‌کنیم، از سال گذشته تلاش کرده‌ایم گذرگاه‌های جدید از جمله مرز خسروی که با عزم و همت دستگاه‌های اجرایی ایجاد شده‌است و گذرگاه سنتی و قدیمی عبور به کربلاست را نیز به مخاطبان معرفی کنیم.

وی در پایان ضمن قدردانی از همکاران رسانه‌ملی در صداوسیمای استان کرمانشاه برای کمک به اهداف ستاد ملی اربعین اظهار کرد: سهولت، آرامش، آسودگی و حفظ حداکثری شأن زائر حضرت اباعبدا... الحسین(ع)، چیزی است که در عزیمت زائران سیدالشهدا و بازگشت آنان از عتبات مقدس دارد اتفاق می‌افتد.

پخش صدها عنوان برنامه اربعینی

همانطور که بیان شد صداوسیما در این ایام توانست همراه مخاطبان باشد چه آنان که در پیاده‌روی شرکت داشتند و چه جاماندگانی که از خانه پیگیر اخبار این رویداد بودند. در همین زمینه دبیر ستاد اربعین سیما اعلام کرد: امسال صدها عنوان برنامه‌ و مستند با محوریت پیاده‌روی اربعین برای پخش از شبکه‌های مختلف تلویزیون پخش شد. بر این اساس ارتباط زنده از ۱۵ نقطه در مسیر پیاده‌روی و همچنین شهرهای نجف و کربلا توسط شبکه‌های مختلف و به صورت متناوب روی آنتن رفت و گزارش‌های متنوعی از زائران حسینی و میزبانی مردم عراق در مواکب آماده و روانه آنتن شد. 

وی با بیان این‌که طبق برنامه‌ریزی صورت گرفته برنامه‌های مختلفی از ابتدای صبح تا پایان شب از مسیر پیاده‌روی اربعین روی آنتن شبکه‌های مختلف رفت، گفت: در برنامه‌های اربعین امسال غالب موضوعات و محتوای تولیدی، شامل روایت‌های مردمی خواهد‌بود و برای هر چه جذاب‌تر شدن آنها، سعی شده قصه‌های متفاوت زندگی زائران و موکب‌داران از زوایای گوناگون به تصویر کشیده شود.

او همچنین اعلام کرد: ارتباط زنده از مرزهای مختلف کشور و مبادی ورودی و خروجی به کشور عراق، پوشش زنده ورود زائران افغانستانی و پاکستانی از مرزهای شرقی کشور برای گذر از ایران و رسیدن به عراق و همچنین گفت‌وگوهای صمیمی با آنها، برقراری ارتباط زنده با مرزهای تمرچین، باشماق، خسروی، شلمچه، چذابه و مهران در ساعت‌های مختلف از شبکه‌های گوناگون و پوشش مراسم بدرقه نوجوانان زائر اولی از میدان آزادی از دیگر برنامه‌های ویژه اربعین امسال در تلویزیون بودند.

دبیر ستاد اربعین سیما در پایان گفت: رهبر انقلاب فرمودند اربعین، یک فریاد رسا و رسانه بی‌همتاست و به همین دلیل رسانه‌ملی تلاش می‌کند تا این فریاد جهانی را از طریق قاب تلویزیون به همه آزادی‌خواهان جهان برساند.

موکب راوی اربعین در فرودگاه 

همچنین هم‌زمان با ایام اربعین حسینی، برای دومین سال متوالی پویش «راوی اربعین» در معاونت فضای مجازی رسانه‌ملی برنامه‌ریزی و در حال برگزاری است. این پویش باهدف دریافت روایت‌های مردمی پیاده‌روی اربعین، از ابتدای شهریورماه آغاز به کارکرده و تا بیست و ششم این ماه ادامه خواهد‌داشت. در این راستا، موکب راوی اربعین در سالن سلام فرودگاه امام‌خمینی به‌منظور ارتباط و اطلاع‌رسانی به زائران حسینی درخصوص این رویداد ملی و مردمی طی قریب به 10روز به‌صورت تمام‌وقت برقرار شد. 

رویکرد ارتباطی این موکب و تعامل با مخاطبان و علاقه‌مندان رسانه‌ملی و فعالان فضای مجازی، علاوه بر آگاهی‌بخشی و توسعه شناختی متناسب، سبب دریافت آثار متعدد تولید شده مردمی و حرفه‌ای به‌صورت عکس، مستند و گزارش بوده‌است. آیین‌های حسینی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین مراسم جمعی و اجتماعی شیعیان هستند که از حیث تأسیس، تکوین و کیفیت اجرا عمدتا با زمینه‌هایی از فرهنگ عامه عجین شده‌اند. از این‌رو تولید و پخش محتوای مردمی در آیین پیاده‌روی اربعین، زوایایی را تصویر می‌سازد که با احساسات و عناصر متفاوت فرهنگی هر یک از زوار آمیخته شده و علاوه بر تقویت هویت جمعی از میزان تأثیرگذاری بالایی در جهت انتقال پیام برخوردار است. توسعه رسانه‌ای چنین رویدادی بی‌مانندی در عرصه مردمی، ضرورتی است که موجب «تقویت وحدت و گفتمان مصلحانه آن در سطح منطقه و جهان» خواهد‌بود.

 بسیاری از چهره‌های سیاسی، فرهنگی و رسانه‌ای نیز مهمان این موکب حسینی بوده‌اند و با عضویت شبکه‌های پیام‌رسان پویش مذکور، گردش پیام رسانه‌ای مرتبط میان گروه‌های اجتماعی را فراهم ساخته‌اند. آثار دریافت شده به انتخاب هیات داوران در شبکه‌های صداوسیما پخش خواهد‌شد و آثار برتر نیز پس از بررسی و داوری اعلام و از افراد برگزیده تقدیر خواهد‌شد.

شرکت‌کنندگان در این پویش می‌توانند با روایتهای صوتی، متنی و تصویری خود از اجتماع میلیونی شیعیان جهان در مسیرهای پیاده‌روی، راوی اربعین برای جاماندگان باشند. افرادی که مایل به شرکت در این پویش هستند، می‌توانند روایت‌های صوتی و تصویری خود را به شماره 09999221401 در پیام‌رسان‌های ایرانی بله و ایتا ارسال کنند. همچنین علاقه‌مندان به دیدن، شنیدن و خواندن روایت‌های این پویش با ارسال عدد 100 به سرشماره 30001515، لینک عضویت در کانال راوی اربعین در پیام‌رسان‌های ایتا و بله را دریافت می‌کنند.

مستندهای اربعینی

در این ایام شبکه‌های مختلف سیما مستندهایی را متناسب با حال‌و‌هوای اربعین و ماه صفر راهی آنتن کردند که در این باره می‌توان به مستندهای دربند، اربعین تا اربعین، همسفران جابر، نامور همچون حسین، خادمین و... اشاره کرد. مستند دربند روایتی بود از زنده نگه داشتن عاشورا در قفقاز به کارگردانی حسین همایونفر. بخشی از دربند به سختی‌های برگزاری مراسم و شعائر عاشورا در زمان حکومت سوسیالیستی شوروی می‌پرداخت.

مستند همسفران جابر تدارک دیگری بود که به بازخوانی حضور زائران در مراسم اربعین حسینی(ع) اختصاص داشت. حکایت متفاوت و شگفت‌انگیزی از مهمانان امام‌حسین(ع) از «جابر» تاکنون که به مهمانی او دعوت می‌شوند و هدایای ویژه‌ای می‌گیرند. این مستند تاریخی به تهیه‌کنندگی احمد شفیعی و نویسندگی سیده‌حدیث میرفیضی روانه آنتن شد. نامور همچون حسین، عنوان مستند دیگری بود که به گفت‌وگو با همرزمان شهید حسین نامور که در درگیری منطقه صفر مرزی به درجه رفیع شهادت نائل شد می‌پرداخت. خادمین به کارگردانی مهدی شاهسواری مستندی است در‌خصوص پیاده‌روی اربعین، گفت‌وگو با خادمین امام‌حسین(ع) و خدماتی که شیفتگان اهل‌بیت‌(ع) به زوار امام‌حسین(ع) می‌دهند.

مولوی اکرم، مستند دیگر تلویزیون در این ایام بود. مجید فرجی، تهیه‌کننده و کارگردان این مستند بیان کرد: این فیلم داستان یکی از علمای اهل تسنن در استان سیستان‌و‌بلوچستان است؛ مردی که سال‌ها در پاکستان تحصیل کرده و همانجا امامت جمعه یکی از شهرها را هم به‌‌عهده داشت، ولی در نهایت به روستای اورکی در شهرستان چابهار نقل مکان کرد و همانجا ماندگار شد اما عشق به امام‌حسین(ع)، داستان متفاوتی برای او رقم زد.

وی افزود: داستان از آنجا شروع می‌شود که مولوی اکرم که همیشه دوست داشته به زیارت حرم امام‌حسین(ع) بروند، در اوج همه‌گیری کووید ــ 19 با یک تماس تلفنی، احساس می‌کند که به آرزویش می‌رسد، تماسی که از او می‌خواهد همراه با گذرنامه‌اش به تهران بیاید تا تنها شخصی باشد که به خاطر محدودیت‌های کرونا، از استان سیستان‌و‌بلوچستان و به صورت هوایی عازم عراق خواهد‌بود.

تهیه‌کننده و کارگردان مستند مولوی اکرم خاطرنشان کرد: اینجاست که مشکلات فراوانی برای این عالم اهل سنت به وجود می‌آید و هر بار تا مرز ناامیدی از همراهی با زائران حسین پیش می‌رود، ولی دست تقدیر برای او داستان دیگری را نوشته‌است.

وی با بیان این‌که زیست بوم متفاوت منطقه سیستان و بلوچستان، نوع نگاه مردم به حضور یک عالم سنی در کاروان کربلا و چالش‌هایی که حین فیلمبرداری به وجود آمد، همگی بر جذابیت و متفاوت بودن این اثر افزوده‌اند، گفت: همه اینها در کنار مردمی که باور نمی‌کنند یک نفر اهل سنت از روستای اورکی این همه تلاش می‌کند تا به کربلا برسد، گرافیک و فضای خاصی به مستند بخشیده و زاویه دید جدیدی را به مراسم اربعین، پیش روی مخاطب قرار می‌دهد.

فرجی خاطرنشان کرد: مولوی اکرم رازی هم در سینه دارد که او را بیشتر به حضور در این سفر و رسیدن به کربلا ترغیب می‌کند، رازی که در این مستند هم به آن اشاره می‌شود.

یکی دیگر از مستندهایی که با موضوعی متفاوت راهی آنتن شد، «پول تمیز» با محوریت اقتصاد اربعین بود. در این مستند به کارگردانی وحید چاووش، کارشناسان اقتصادی درباره اقتصاد اربعین صحبت می‌کنند. به تصویر کشیدن اقتصاد و گردش مالی که در پیاده‌روی اربعین حسینی در جریان است از اولویت‌ها و اهداف ساخت این مستند است. همان‌طور که بیان شد در این مستند، اقتصاد اربعین بررسی می‌شود، اقتصادی که برخلاف اصول رایج در همه دنیا بر مبنای منفعت‌طلبی نیست.

پوشش راهپیمایی دلدادگان

پوشش شبکه‌های برون مرزی از گردهمایی بزرگ اربعین یکی دیگر از فعالیت‌های صداوسیما در این ایام بود. پوشش رویداد بزرگ عاشقان امام‌حسین(ع) و اهل‌بیت(ع) از سراسر عالم در پیاده‌روی اربعین حسینی توسط خبرنگاران شبکه العالم، شبکه جهانی سحر، شبکه هیسپان تی وی، شبکه الکوثر و شبکه پرس تی وی و... منعکس شد.

در اربعین حسینی بسیاری که دل در گرو اباعبدا... دارند، نتوانستند قدم در مسیر کربلا بگذارند و امسال به پابوسی آن حضرت بروند. به همین علت مسیرهایی برای این تعداد در کشور معرفی شد تا با حضور در راهپیمایی اربعینی عشق به حسین(ع) و آرمان‌هایش را به جهانیان نشان دهند. رسانه‌ملی در شبکه‌های مختلف این رخداد را پوشش داد و با حضور در این مسیر و مناطق مختلف کشور بازتاب دهنده این شور و عشق بی‌بدیل بود.

ملزومات گزارشگری یک حماسه‌ پرشور 

همچنین از دیگر اقدامات رسانه‌ملی در این ایام راه‌اندازی رادیو اربعین بود که این شبکه رادیویی از هشت سال پیش تاکنون از اول ماه صفر تا پایان راهپیمایی اربعین همگام با زائران حسینی به طور 24ساعته به این رویداد بزرگ و بزرگ‌ترین تجمع دوستداران امام‌حسین(ع) می‌پردازد. در آستانه اربعین حسینی امور مخاطبان اداره‌کل روابط‌عمومی میزبان تهیه‌کننده، مجری و برخی از دست‌اندرکاران رادیو اربعین شد.

تیمورکوشکی، یکی از گویندگان و گزارشگران معروف رادیو اربعین در کربلا در برنامه «هر شب با رادیو اربعین از کربلا» درباره گزارش‌های خود که برای شنوندگان رادیو اربعین تهیه کرده با جام‌جم گفت‌وگو کرد. او از وجود میلیون‌ها دل عاشق از سراسر جهان که به مکتب حیات بخش اهل بیت عصمت و طهارت روی آورده‌اند و از پیامبر و آل علی سخن گفت و تاکید کرد: گزارشگران باید اطلاعات خود را به‌‌روز کنند تا بتوانند واقعیت‌های کربلا را به جهانیان انتقال دهند.

کوشکی گفت: حال و هوای کربلا پر از نشاط و شادابی بشریت است و این شهر یادآور صبر، مقاومت و جانبازی امام‌حسین(ع)، حضرت ابوالفضل، بانوی قهرمان زینب کبری و امام‌سجاد(ع) است. نقش علمای شیعه در هدایت و ترغیب عاشقان حسینی بسیار حائز اهمیت است. این علمای بزرگ ازجمله آیات عظام ملکی تبریزی، مرحوم آیت‌ا... بهجت و آیت‌ا... مکارم شیرازی با حضور و سفارش خود در مسیر پیاده‌روی و زیارت اربعین، عاشقان حسینی را هدایت و آنها را به شرکت در این شعائر الهی ترغیب کرده‌اند. این حضور و تلاش علمای شیعیه در جهت ترویج و تعظیم این شعائر، از گذشته تا امروز ادامه دارد. هرساله، میلیون‌ها زائر از سراسر جهان در مسیر پیاده‌روی و زیارت اربعین شرکت می‌کنند و این نشان می‌دهد که این رویداد بزرگ صلح‌طلبانه با اثرات بزرگی در جهان همراه است. اربعین، نمادی است از همبستگی و وحدت مسلمانان در مقابل ستم و ظلم و نمادی از ایثارگری اهل‌بیت(ع). در این رویداد، تجربیات و افشاگری‌های شهدا و ایثارگران به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود و برای همه مؤمنان و عاشقان حسینی یک الگو سازی و وظیفه است. در این اربعین‌ها، ما به تهیه گزارش‌ها و مستندات می‌پردازیم تا همه شیفتگان و عاشقان حضورمان را در این شعائر الهی ببینند.

کوشکی درباره فعالیت خود در کربلا عنوان کرد: روزانه با همه زائران، عاشقان و شیفتگانی که از شهرها، استان‌ها و کشورهای مختلف به کربلا می‌آیند یا از طریق نجف به سمت کربلا حرکت می‌کنند، گفت‌وگو کردیم. آنها در عمودها و موکب‌های مختلف استراحت می‌کردند و سعی داشتند خودشان را به کربلا برسانند و زیارت کنند. روزانه 15 ــ 10 گزارش با مدت زمان حدود 10 تا 7 دقیقه برای شبکه رادیویی اربعین تهیه می‌کردیم. هدف‌مان انتقال این حرکت جهانی به گوش مردم عزیزمان در ایران است تا آنها هم جزئی از این رویداد بزرگ جهانی باشند. البته بسیاری از خاطرات در این مسیر وجود دارد و بزرگ‌ترین آنها همدلی و همکاری همه با یکدیگر است. کمک به همدیگر و احترام به یکدیگر نیز در این مسیر بسیار مهم است. این آموزه‌ها از تعالیم امام‌حسین(ع) برای همه زائرانش به‌عنوان کارآمدی جهانی و نوین ارائه می‌شود. درسی که از اربعین می‌آموزیم. من در طول مسیر شاهدم که زائران کمک می‌کنند، محبت می‌کنند، احترام می‌گذارند و در مقابل گرمای شدید حدود 50 درجه سانتی‌گراد مقاومت می‌کنند. آنچه که خود نیاز دارند را به دیگران می‌دهند و در این اقدام، نقشی فراهم می‌کنند تا ثواب و اجری به آنها برسد. این آموزه‌ها نه‌تنها در ابعاد جهانی بلکه در داخل کشور نیز تقویت می‌شوند و اهمیت بیشتری از اربعین دارند.

کوشکی بیان کرد: یک گزارشگر رادیو برای انجام وظایف خود باید اطلاعات به‌روز داشته‌باشد تا در مورد عبور و مرور در مرزها و مسیرهای مختلف در اربعین به مخاطب ارائه دهد. این اطلاعات شامل جزئیاتی مانند میزان تردد مردم در مرزها، مشکلات و نیازهای آنها و همچنین آمار ورودی و خروجی زائران از مرزها با گذرنامه است. امسال در اربعین، تعداد زائران نسبت به سال گذشته افزایش یافته‌است و بیشترین تعداد زائر از مرزهای مهران و شلمچه وارد شده‌اند. همچنین ظرفیت‌های مرزی در مناطق تمرچین، باشماق و خسروی بهبود یافته‌است و به زائران توصیه می‌شود در صورت امکان از این مرزها استفاده کنند.

اربعین، اثبات مرجعیت رسانه‌ای صداوسیما

حسین سلطان‌محمدی - منتقد: اربعین مناسبتی فراموش‌ناشدنی در تاریخ فرهنگی و دینی ماست. پرداختن به آن، از گذشته مرسوم بوده و در سال‌های اخیر، با ایجاد فرصت احیای سنن قدیمی، بسیار پرشورتر دیده می‌شود. آنچه در سال‌های اخیر برای تبیین موقعیت پردازش و گرامیداشت اربعین بیان شده، به‌درستی به مردم رسانده که اگر عاشورا برقرار مانده، به‌دلیل آن چیزی است که در پیامدش، در اربعین گرامی داشته شد و از سوی دیگر بر احترام و تکریم شهدای کربلا، بسیار تاکید شده‌است. همین است که به‌تدریج در سال‌های اخیر و با بهره‌مندی از ابزارهای فناورانه پیشرفته، قدرت پیام‌رسانی واقعه کربلا و بهره‌گیری از این توان ارتباطی برای گسترش فرهنگ دینی در میان جوامع امروز، افزون‌تر شده‌است.

در سال‌های اخیر که سنت راهپیمایی اربعین، از نجف تا کربلا و در بعضی نقاط، از راه‌های دورتر تا کربلا، پررنگ‌تر شده، پرداختن به اربعین یکی از موضوعات جدی برای رسانه‌ها، به‌ویژه صداوسیما شده‌است. تدارک ویژه برای راه‌اندازی رادیوی مناسبتی اربعین و همچنین انواع برنامه‌های اطلاع‌رسانی و تصویری و روایی و تبیینی درباره این مناسبت و واقعه و همچنین علل گرامیداشت اربعین با راهپیمایی از نجف تا کربلا، از برون‌دادهای صداوسیما، برای این ایام است. ما در سیما، جدا از روایت‌های تصویری در شبکه‌های سراسری چون «عشق‌کوفی» و «رحیل»، شاهد فیلم‌های داستانی کوتاه، مستندهای متنوع، گزارش‌های میدانی از آمادگی مردم برای راهپیمایی چه از نظر رفتن به کربلا و چه از نظر همراهی با راهپیمایان، با برقراری موکب و ساخت انواع کلیپ، پوستر، محتواهای کوچک، بریده پخش‌کردن نوحه‌ها و عزاداری‌های مرتبط و ... همه و همه شاهدیم که بیشترین توان، برای همراهی با این مناسبت تاریخی، فرهنگی، بنیانی و آینده‌ساز، انجام شده‌است. هر چه به اربعین امسال نزدیک شدیم، حجم اطلاع‌رسانی‌ها درباره تردد، درباره ثبت‌نام، درباره زمان‌بندی حرکت رفت و بازگشت، نشان‌دادن زنده تصاویر ورودی‌های مرزی به داخل عراق، افزایش یافت. همه اینها کمک کرد استثنائا آنچه در فضای مجازی به عنوان مرجعیت رسانه‌ای گفته می‌شود، دقیقا بروز پیدا کند و چه آن چند میلیونی که به راهپیمایی رفتند و برگشتند و چه آنان که در سراسر کشور، در برنامه راهپیمایی «جاماندگان اربعین»، شرکت کردند، چشم و گوش‌شان به رادیو و تلویزیون باشد، بی‌تردید.

این تجربه نشان می‌دهد برآیند اقدامات تلویزیون، چقدر در عمومیت این مناسبت از جهت مشارکت فعال همه مردم، نقش داشته‌است. آنچه در عراق رخ داد و آنچه در شهرهای ایران در روز اربعین، نشان از انسجام اطلاع‌رسانی و برانگیختن آگاهانه دارد که صداوسیما در آن، سهمی برتر و جدی داشته‌است. این موضوع فقط در شبکه‌های سراسری نبوده که مروری بر شبکه‌های استانی هم بر این موضوع، صحه می‌گذارد و هماهنگی خود را برای یکسان کردن اذهان مردم نسبت به ماهیت رویداد و نسبت به حضور آگاهانه و گسترده در آن، حتی تا سطح روستاهای مختلف، نشان دادند. این تجربه‌ای گرانبها برای جامعه ایران بود که علاوه بر آحاد خودش، از هر طایفه و قومی، توانست در میان زائران اربعین دیگر کشورها، بزرگی خودش را نشان دهد.

عزایی به قامت نوجوانی 

سپیده اشرفی - گروه رسانه: قدیم‌ترها، چادر مادرمان را برمی‌داشتیم و خیمه می‌زدیم، دست می‌بردیم بالا و ادای زنجیرزنی را درمی‌آوردیم. پسربچه‌ها راه می‌افتند توی کوچه تا پول جمع کنند و یک هیات کوچک بزنند. دخترها هم چادر به سر و کمر می‌بستند که کنار دست مادرشان بایستند و از آش و غذای نذری برای آن خیمه‌ای ببرند که زده‌بودند. همه اینها برای این بود که انگار کسی ما را داخل آدم‌بزرگ‌ها حساب نمی‌کرد. باید زور می‌زدیم و پابلندی می‌کردیم تا قدمان به عزای امام‌حسین(ع) برسد. این روزها اما، نوجوانی و کودکی به برکت شبکه‌های مختلف تلویزیونی در این حوزه، حال و هوای دیگری دارد. دیگر نیاز نیست زور بزنیم تا ما را داخل عزای امام‌مان حساب کنند. تلویزیون در طول چند سال گذشته، این مسأله را بیشتر از هر وقت دیگری در کارهایش قرار داده و نمود آن هم، برنامه‌های مختلفی است که مخاطب خاص آنها، کودکان و نوجوانان هستند. برنامه شبکه اربعین نوجوانی از جمله همین برنامه‌هاست که حرف دل نوجوانان را می‌زند و آنها را بخشی از عزاداران حسینی می‌داند. هرچند تاکنون برنامه‌های مختلفی با همین هدف روی آنتن رفته اما این برنامه را باید از منظر زبان و بیان دغدغه‌های نوجوانان، متمایز دانست. 

ناگفته پیداست که انتخاب زبان درست برای ارائه محتوا به نسل جدید چقدر اهمیت دارد. حالا در برنامه‌ای مثل شبکه اربعین نوجوانی، تلاش شده با زبان خود نوجوان‌ها، از عشق به امام‌حسین و دوراهی‌های زندگی روزمره بگویند. تصاویر ماندگاری که در این برنامه استفاده می‌شود، در نوع خود جذاب است و می‌تواند گروه سنی نوجوان را بیشتر به خود جذب کند. تجربه نوجوانی در مسیر اربعین و خاطراتی که برخی دختران و پسران این گروه سنی دارند، می‌تواند برای آنهایی که تجربه این سفر را ندارند، حس و حال جالبی داشته‌باشد. اتصال نوجوانان به مفاهیم عاشورایی، از دیگر مواردی است که در شبکه اربعین نوجوانی به آن توجه شده‌است. شبکه امید که حالا این برنامه را روی آنتن برده، پیش از این هم تلاش کرده‌بود محتواهای جذاب برای گروه سنی نوجوان را به تصویر بکشد. نگاهی به پرونده فعالیت رسانه‌ملی در این حوزه، نشان می‌دهد که تلویزیون در قامت همراهی با مخاطبان نوجوان توانسته ذائقه این گروه را به درستی شناسایی کند تا در مناسبت‌های این چنینی، برنامه‌های موردتوجه این گروه را روی آنتن ببرد. برنامه «شبکه اربعین نوجوانی» برنامه‌ای بود که به مدت 10 شب، از شبکه امید پخش شد. این برنامه با در نظر گرفتن طیف مخاطب نوجوان، سعی در این داشت نوجوانان روایتگر‌ برنامه باشند. گفت‌وگو با کارشناسان مرتبط، دعوت از شاعران آینی نوجوان، ارتباط مستقیم با کربلا، پخش آیتم‌های مناسبتی، معرفی کتاب و اخبار مربوط به حوزه پیاده‌ روی اربعین، از بخش‌های مختلف این برنامه بود که پیمان خزلی آن را تهیه کرده‌بود.