بن سلمان دیگر فرصتی برای ریسک کردن ندارد

 فراتر از آن، شکست ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری سال2020 و تمایل دموکرات‌ها مبنی بر جایگزینی مهره بازی خود در عربستان، شوک سخت‌تری را به ولیعهد سعودی‌ها وارد ساخته است.

در چنین فضایی مقامات سعودی سخن از اهمیت دیپلماسی و مذاکره با ایران ، سوریه و انصارا... یمن به میان آورده‌اند. در این خصوص گفت‌وگویی با پروفسور حسین العسکری، مشاور امیرعبدا... پادشاه سابق عربستان و استاد دانشگاه جورج واشنگتن آمریکا صورت داده‌ایم:

پس از شکست ترامپ و به قدرت رسیدن بایدن در ایالات متحده، ریاض لحن خود را در مورد مسائل منطقه تغییر داده است، دلایل تغییر رویکرد عربستان در قبال تحولات منطقه چیست؟

به نظر من ، ترامپ حتی قبل از ریاست‌جمهوری ، معاملات تجاری سودآوری با سعودی‌ها داشت. او طعم پول سعودی‌ها را چشیده بود.

ترامپ پس از ورود به کاخ سفید می‌خواست این معاملات را به اوج خود برساند. به همین علت بود که ترامپ بلافاصله به عربستان سفر کرد.

معتقدم سعودی‌ها و به‌خصوص بن سلمان، تضمین‌هایی را به ترامپ و دامادش، کوشنر در خصوص استمرار مناسبات مالی خاندان رئیس‌جمهور سابق آمریکا با سعودی‌ها ارائه کرده‌اند.

در مقابل، دولت ترامپ در دوران حضورش، نهایت تلاش خود را جهت منزوی کردن ایران در منطقه، حمایت از سعودی‌ها در سرکوب و کشتار مردم یمن و حمایت از سرنگونی حکومت بشار اسد در دمشق صورت داد اما واشنگتن و ریاض در این پروژه‌ها به موفقیتی دست پیدا نکردند.

طبق برخی اخبار ، مذاکرات بین عربستان سعودی و ایران در جریان است. این مذاکرات در حالی صورت می‌گیرد که محمد بن سلمان در دوران ترامپ از رویکرد سلبی و حتی نظامی در قبال ایران سخن می‌گفت. چرا ریاض اکنون ترجیح می‌دهد با ایران گفت‌‌وگو کند؟

برای پاسخ به این سؤال روی شرایط فعلی عربستان در منطقه متمرکز شویم.

اکنون سعودی‌ها دیگر نمی‌توانند بابت ماجراجویی‌های گسترده و بی‌حساب‌وکتاب خود در منطقه از آمریکا چک سفید دریافت کنند و فراتر از آن، سعودی‌ها در منزوی ساختن ایران نتوانسته‌اند به موفقیت دست پیدا کنند.

جنگ در یمن به‌مثابه یک فاجعه برای سعودی‌ها در جریان است و دستاوردی (به سود ریاض) در آن مشاهده نمی‌شود.

در سوریه نیز بشار اسد بر کشور و حکومت تسلط کامل یافته و قدرت وی در دمشق تثبیت‌شده است. اوضاع در عراق نیز به مذاق بن سلمان و همراهانش پیش نمی‌رود.

بن سلمان امروز چیزی برای ارائه ندارد.ولیعهد عربستان دستاوردی ندارد که بتواند به آن مغرور شده یا به آن استناد کند. او اکنون چاره‌ای جز اصلاح رویکرد گذشته خود نمی‌بیند.

بن سلمان به‌تازگی در مصاحبه‌ای لحن خود را در مورد انصارا... یمن تغییر داده است. وی پیش‌ازاین این گروه را شبه‌نظامیان وابسته به ایران خوانده بود اما اخیرا آنها را یک گروه عرب و یمنی خوانده و از لزوم گفت‌وگو با آنها صحبت کرده است. تحلیل شما از این مسأله چیست؟

همان‌طور که تأکید کردم، بن سلمان الان ناچار است منطقی عمل کند، زیرا جایی برای مانور و ریسک پذیری ندارد. امیدوارم شکست ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری2020 به وی این درس را آموخته باشد که سیاست خارجی کشورش را به یک فرد (در آمریکا) واگذار نکند. آن هم فردی مانند پمپئو که خودخواه و بی‌ثبات است.

اخیرا اعلام شد هیأتی از عربستان سعودی به سوریه سفرکرده و با دولت بشار اسد دیدار کرده است. به نظر می‌رسد شاهد احیای روابط عربستان سعودی و دولت سوریه خواهیم بود. چقدر این موضوع می‌تواند به حل مسأله سوریه کمک کند؟

به نظر من در بخشی از ماجرا شاهد کمک به حل بحران در سوریه خواهیم بود، زیرا بسیاری از بحران‌سازی‌ها در سوریه از سوی عربستان سعودی انجام می‌شد اما در این معادله باید بازیگران بحران‌ساز دیگر در سوریه مانند ترکیه را نیز در نظر گرفت. از سوی دیگر، برخی شکاف‌های داخلی و فرقه‌ای در سوریه وجود دارد که راه‌حل آن گفت‌وگوهای داخلی و سوری در این کشور است،البته این مسأله آسان‌نیست.

شما در دهه1990 نقش پررنگی در میانجی‌گری میان ریاض و تهران داشتند. چه خاطراتی از آن موقع دارید و چه موضوعاتی در آن زمان برای هر دو طرف مهم بود؟

همان‌طور که می‌دانید عربستان سعودی ، امارات و کویت پشتیبان اصلی مالی عراق در جنگ رژیم صدام علیه ایران بودند. در این جنگ که صدام آغاز کرد ، ده‌ها هزار ایرانی جان خود را از دست دادند،تجارت با ایران محدود شد و طبیعتا جنگ عوارض اقتصادی سختی نیز برای این کشور داشت. ایران در آن زمان پیشنهادهایی را در خصوص جبران خسارات جنگ، مبادلات نفتی و ...مطرح کرد اما سعودی‌ها متوجه ارزش و منطقی بودن این پیشنهادها نشدند.به قول یکی از مقامات ارشد ایرانی در دهه 1990 سعودی‌ها در قبال ایران دچار اختلالات پارانوئیدی بودند.همین مسأله پاشنه آشیل روابط سعودی‌ها با تهران بود و اکنون نیز هست.

حسین یاری - بین‌‌الملل / روزنامه جام جم