مــاشین زمــان

به همین خاطر در طول چهار دهه قبل سریال‌های زیادی با این مضمون و در بستر دوره پهلوی ساخته شده‌اند که تقریبا همگی با استقبال خوبی مواجه شدند.

در این گزارش به سراغ این آثار رفته‌ایم تا مروری داشته باشیم بر بازنمایی دوره پهلوی دوم در رسانه ملی.

معمای شاه

محصول سال‌های: ۹۵ ــ93
کارگردان: محمدرضا ورزی
بازیگران: سعید نیکپور، گوهر خیراندیش، شکرخدا گودرزی، داریوش کاردان، محمدرضا شریفی‌نیا، محمدعلی نجفی، احمد نجفی و...

داستان سریال: روایت زندگی محمدرضا پهلوی از زمان بازگشت وی از مصر، پس از ازدواج با ملکه فوزیه تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ و پیروزی انقلاب اسلامی بازه زمانی این سریال است. محمود وزیری، دکتر داروساز جوانی که در دوران پهلوی زندگی می‌کند قدم به عرصه سیاست می‌گذارد اما دنیای سیاست باعث می‌شود او روایتگر دوران تاریخ پهلوی شود. دکتر وزیری که نقش او توسط سعید نیکپور ایفا می‌شود، وجود خارجی ندارد و صرفا بار دراماتیک داستان را به‌عهده دارد. پسر او محمود معادل محمدرضا پهلوی است که در داستان طراحی شده و درست هم‌سن او در همان جایی که او درس خوانده تحصیل کرده‌است.‌ از نگاه محمود جامعه را مشاهده و با رویدادهای اجتماعی همراه می‌شویم.

این مجموعه ۱۲۰ بازیگر اصلی و ۸۵۳ بازیگر فرعی دارد. ۹۱۰ سکانس دارد و کل بازیگران سریال ۱۶۰۰ نفر هستند.

مجموعه معمای شاه درخصوص جریانات سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در دوره پادشاهی محمدرضا پهلوی است و در ۹۵ قسمت و با هزینه ۷۰ میلیارد تومان طی پنج سال ساخته شده‌است.

فرار بزرگ 

محصول سال: ۸۳
کارگردان: محمدحسین لطیفی
بازیگران: سعید امیرسلیمانی، انوشیروان ارجمند، برزو ارجمند، پرستو گلستانی، پوریا پورسرخ، رضا سعیدی و...

داستان سریال:‌ در روزهای آخر سلطنت پهلوی همه درباریان و وابستگان حکومت قصد فرار از مملکت را دارند و نیروهای ساواک نیز درصدد سرکوب مردم و انقلابیون هستند. پسر آقای دوشان‌تپه برخلاف پدرش که از وابستگان دربار است به انقلابیون پیوسته در حالی که پدرش و دیگر مقامات دربار که خود را جان‌نثار سلطنت پهلوی می‌دانند، مدام در جلسات سیاسی شرکت می‌کنند. فرار بزرگ، روایتی طنز از سال‌های پایانی حکومت محمدرضا پهلوی است. روایتگر شکنجه و سرکوب معترضان توسط ساواک و وقایعی که به‌مرور باعث مهاجرت شاه و اطرافیانش به مصر شد؛ البته این روایت طنز با استقبال ویژه‌ای روبه‌رو نشد و به همین دلیل هم پس از آن شاهد بازپخش زیادی از این سریال نبودیم.

رعنا

محصول سال‌های : ۶۹ ــ ۶۸
کارگردان: داوود میرباقری
بازیگران: گلچهره سجادیه، پرویز پرستویی، بهزاد فراهانی، رسول نجفیان، رویا تیموریان، فاطمه گودرزی و سعید نیکپور

داستان سریال: داوود میرباقری که این روزها نامش با سریال‌های مذهبی شاخصی چون مختار و امام علی (ع) گره خورده، در دومین کار تلویزیونی خود در مجموعه‌ای هشت قسمتی، داستان دختری به نام «رعنا» را روایت کرد. رعنا، دختر مردی به نام سنایی، از صابون‌پزهای قدیمی تهران است. پس از چندی دانایی که دبیر آموزش و پرورش است به خواستگاری رعنا می‌آید و با وجود مخالفت‌های منصور (برادر رعنا) با او ازدواج می‌کند. اما پس از گذشت مدتی دانایی به خاطر شرکت در فعالیت‌های سیاسی دستگیر و کشته می‌شود. پس از سال‌ها و همزمان با شروع اتفاقات انقلاب در سال 1357 پسر رعنا که به شدت در حال مبارزه با رژیم پهلوی است، در یک درگیری خیابانی مفقود می‌شود. رعنا و دخترش به دنبال یافتن او هستند که ماجراهایی از گذشته دوباره زنده می‌شود.

میعاد در سپیده دم

محصول سال : ۷۷
کارگردان: سعید سلطانی
بازیگران: مجید مظفری، محمود عزیزی، گوهر خیراندیش، جمشید اسماعیل‌خانی، جمشید جهانزاده، شهره سلطانی، عباس امیری، انوشیروان ارجمند و...

داستان سریال: میعاد در سپیده‌دم در سال ۵۷ و زمان شکل‌گیری انقلاب اتفاق می‌افتد. این مجموعه مناسبتی ایام دهه فجر، در ۱۷ قسمت ۵۰ دقیقه‌ای برای اولین بار از شبکه سه سیما پخش شد. میعاد در سپیده‌دم داستان مبارزی انقلابی به نام حامد (با بازی مجید مظفری) را روایت می‌کند که در بحبوحه روزهای ملتهب پیش از پیروزی انقلاب اسلامی برای تعلیم و آموزش نظامی به جنوب لبنان رفته و بعد برای انجام ماموریتی ویژه به کشور باز می‌گردد. همزمان با این بازگشت، ماموری ویژه به نام الیاس (با بازی جمشید جهانزاده) که از طرف سازمان موساد مامور شده حامد را حذف کند هم به ایران آمده و تضاد و تقابل میان این دو شخصیت، به مدد بازی‌های خوب بازیگرانشان تقابل نمادینی از خیر و شر را در داستان به تصویر می‌کشد. دیگر شخصیت اصلی این سریال هم نامزد حامد (شهره سلطانی) است که به سهم خود، بر قصه و شخصیت او تاثیر می‌گذارد.

انقلاب زیبا

محصول سال: ۹۳
کارگردان: بهرنگ توفیقی
بازیگران: آتیلا پسیانی، آزاده صمدی، علیرضا کمالی، فریبا کوثری، نوش‌آفرین رحمانی، مجید واشقانی و...

داستان سریال: این مجموعه ماجراهای زندگی زیبا و حامد را روایت می‌کند که در یک شرکت معماری همکار هستند. آنها تصمیم می‌گیرند با هم ازدواج کنند اما جابر ناپدری زیبا در کودکی، زیبا و مادرش را ترک کرده و از کشور خارج شده‌است. از طرفی پدر حامد و پدر و مادر واقعی زیبا در مبارزات قبل از انقلاب در زندان‌های حکومت پهلوی کشته شده‌اند و او (حامد) با مادر خود زندگی می‌کند. زیبا در خانواده‌ای با تفکرات مدرن بزرگ شده و در این زمینه تفاوت‌هایی با حامد دارد اما با وجود این هر دو به یکدیگر علاقه‌مندند. حامد و زیبا در تدارک برگزاری مراسم عروسی هستند که اتفاقی غیرمنتظره روی می‌دهد. بازگشت پدر زیبا از خارج پس از سال‌ها باعث یادآوری خاطره و ماجرای تلخی در گذشته می‌شود که خانواده‌ها را تا مرز ازهم‌پاشیدگی پیش می‌برد.

جلال

محصول سال‌های: 98 ـ 97
کارگردان: حسن نجفی
داستان سریال: سریال جلال روایتگر پیروزی انقلاب از سال ۱۳۵۷ - ۱۳۳۹ در تبریز است که سعی دارد زندگی مردم در زمان رژیم پهلوی و مبارزه‌های مردم انقلابی ایران و پیروزی انقلاب اسلامی را به مخاطبانش نشان دهد. «جلال» به اتفاق‌های مهم سال‌های انقلاب در تبریز می‌پردازد که از جمله آنها می‌توان به 29بهمن ۵۶ تبریز که روز تبریز نام دارد و مراسم چهلم شهدای قم اشاره کرد. اتفاق‌های مختلف اجتماعی و سیاسی که در این سریال به تصویر کشیده شده‌است، نمود پررنگ‌تری در کلیت داستان دارد که در نهایت به شکل‌گیری جریان مردمی و انقلاب در تبریز منجر می‌شود.

یک مشت پر عقاب

کارگردان: اصغرهاشمی
بازیگران: رضا کیانیان، حامد بهداد، خزر معصومی، پرویز پورحسینی، احمد آقالو، آهو خردمند، علیرضا خمسه و...

داستان سریال: مجموعه یک مشت پر عقاب، ملودرامی خانوادگی است که داستانش را در قالبی معمایی ـ جنایی در بستر انقلاب روایت می‌کند. پایان قصه با شروع انقلاب اسلامی در سال ۵۷ همزمان می‌شود که این حادثه به پایان بخشیدن به این ملودرام کمک می‌کند. این سریال قصه یک خانواده را در سال‌های پایانی حکومت پهلوی روایت می‌کند. امیرحسین دانشور، پسر این خانواده با بازی حامد بهداد، به عنوان افسر وظیفه در پادگان عجبشیر آذربایجان شرقی خدمت می‌کند. وقوع حادثه‌ای برای خواهرش مهشید، او را به تهران می‌کشاند و مدتی بعد او به پادگان محل خدمت بازمی گردد و برخلاف تمایل خود به عنوان افسر حکومت نظامی منصوب می‌شود. در همین زمان به او خبر می‌دهند سرنخ‌هایی تازه از حادثه‌ای که برای خواهرش رخ داده، کشف شده و او باید به تهران بیاید. از این مقطع، داستان با وقایع انقلاب گره می‌خورد و رویدادهایی چون جنبش تبریز، جمعه خونین ۱۷ شهریور، اعتصاب کارکنان شرکت نفت و… در کنار قصه اصلی روایت می‌شود.

تاریکی شب، روشنایی روز

محصول سال: ۹۷
کارگردان: حجت قاسم‌زاده‌اصل
بازیگران: فرهاد قائمیان،‌ حمیدرضا آذرنگ، سام کبودوند، سیدمهرداد ضیایی، فرزین صابونی، احسان امانی، مائده طهماسبی و...

داستان سریال: «تاریکی شب، روشنایی روز» در ۲۲ قسمت تولید شده‌است و در دو برهه زمانی گذشته و حال اتفاق می‌افتد. این سریال داستان زندگی بهنام طریقت است که جریان روزمره حیاتش از مدار عادی خارج می‌شود. او مجبور است جواب چرایی مشکلات امروزش را در گذشته پیدا کند. بیش از ۷۰درصد از قصه در زمان حال روایت می‌شود و ۳۰درصد از ماجرا در گذشته رخ می‌دهد. بهنام طریقت به همراه همسرش در گذشته دانشجوی پزشکی بودند که فعالیت سیاسی هم داشتند اما حالا بعد از سال‌ها درگیر ماجرایی می‌شوند که در انتهای سریال مشخص می‌شود ریشه در گذشته داشته و همه چیز به همان دوره فعالیت‌های سیاسی و انقلابی مربوط می‌شده است.

شاه دزد

محصول سال: ۱۳۵۹
کارگردان: احمد نجیب زاده
بازیگران: سعید امیرسلیمانی و زنده‌یادان کیومرث ملک مطیعی، نعمت ا... گرجی، مهین شهابی، سروش خلیلی، منوچهر حامدی و محمد مطیع.

داستان سریال: شاه دزد را می‌توان اولین اثر صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران نامید که به قصه‌های حکومت پهلوی اختصاص دارد. آن هم در زمانی که هنوز تلویزیون در خانه‌ها فراگیر نبود و خیلی‌ها جعبه جادو نداشتند.

به همین خاطر بعید است حتی بخش قابل توجهی از متولدان دهه 50 آن را به خاطر بیاورند. در قصه سریال شاه‌دزد زن و شوهر سودجویی با گول زدن عده‌ای از رجال رژیم گذشته، پولدار می‌شوند اما وقتی قصد فرار و خروج از کشور را دارند، به دام می‌افتند.

کیمیا

محصول سال: ۹۴
کارگردان: جواد افشار
بازیگران: مهراوه شریفی‌نیا، مهدی پاکدل، آزیتا حاجیان، امیرحسین آرمان، حسن پورشیرازی، پوریا پورسرخ، عاطفه رضوی، سیدمهرداد ضیایی، نیکی کریمی، بیوک میرزایی و...

داستان سریال: کیمیا دختر جوان خانواده‌ای است که پدرش در دوره پهلوی نظامی نسبتا پایین‌رده‌ای محسوب می‌شود اما تا حد خوبی منضبط به قوانین و تابع شرایط است. در مجموعه تلویزیونی کیمیا سرگذشت بازیگر اصلی داستان در سه مقطع زمانی قبل از انقلاب، دوره جنگ و زمان حال را روایت می‌کند و بیش از ۳۰۰ بازیگر دارد و نقش اصلی این سریال را مهراوه شریفی‌نیا بازی می‌کند و آزیتا حاجیان که مادر واقعی مهراوه شریفی‌نیاست، در این سریال به‌عنوان مادر کیمیا (مهراوه شریفی‌نیا) بازی دارد. سیر حوادثی که در مراحل زندگی خانواده کیمیا اتفاق می‌افتد، آنها را درگیر توطئه و دسیسه‌ای بزرگ و شیطانی می‌کند و کیمیا با تلاشی خستگی‌ناپذیر درصدد نجات خانواده برمی‌آید و به این ترتیب او تبدیل به زنی مقاوم و استوار می‌شود؛ زنی مشابه هزاران زن ایرانی مسلمان که برای حفظ خانوادشان از هیچ تلاشی ناگزیر نمی‌شوند. مجموعه تماشایی کیمیا به یک قصه اجتماعی، خانوادگی و عمدتا به اسطوره‌های مقاومت در زمان دفاع مقدس به‌ویژه مقاومت در آغاز جنگ تحمیلی و حمله عراق به خرمشهر می‌پردازد.

تصویربرداری سریال کیمیا از اوایل آذر ۱۳۹۲ در خرمشهر آغاز شد و به گفته عوامل سریال مراحل تصویربرداری و تهیه سریال کیمیا این‌گونه بود که ۶۰درصد آن در تهران و ۳۰ درصد آن در خرمشهر و آبادان و ۱۰درصد آن در دو کشور خارجی ضبط شد.

تا صبح

محصول سال: 85
کارگردان: مجید جوانمرد و محمدعلی باشه‌آهنگر
بازیگران: رضا ایرانمنش، محمد کاسبی، عسل بدیعی، ستاره‌اسکندری، امین زندگانی، زهره حمیدی، مجید مظفری و...

داستان سریال: سریال تا صبح که ابتدا با نام «مستانه» تولیدش شروع شد، یک اثر جالب توجه مناسبتی با پایانی غیرمنتظره بود که اواسط دهه 80 روی آنتن رفت. ویژگی جالب توجه این سریال درگیری طبقات مختلف اقتصادی با انقلاب را نشان می‌دهد که در همین شرایط درگیری‌های عاطفی مختلفی نیز بین جوانان رقم می‌خورد. جوانانی که زندگی و سرنوشت متفاوتی را تجربه کرده یا خواهند کرد.

ضمیمه قاب کوچک روزنامه جام جم