آموزش اخلاق به کودکان زیر 10 سال

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از حامی هنر زندگی، شما با عنوان والدین باید بتوانید با استفاده از ابزاهای مختلفی از جمله پازل، داستان و در حین بازی با کودک، اصول اخلاقی را به او آموزش دهید. کودکان با توجه به درک و شرایط سنی خود این مفاهیم را فراگرفته و در روابط خود به کار می‌برند. در این راستا والدین ابتدا باید بدانند که چه مفاهیمی را باید به کودک آموزش دهند و در کنار آن با بهره بردن از مشاوره کودک در راستای رشد اخلاقی کودک حرکت نمایند. 

اصول کلی آموزش اخلاق به کودکان تا 10 سالگی

طبق دیدگاه روانشناسان در زمینه رشد اخلاقی، قضاوت اخلاقی کودکان بستگی به سن و رشد شناختی آن‌ها دارد. قضاوت اخلاقی کودکان تا پیش از 10 سالگی بیشتر بر مبنای اجتناب از مجازات و کسب پاداش می‌باشد. به این معنا که کودکان از اصول اخلاقی پیروی می‌کنند که در ازای آن پاداش بگیرند و از رفتارهایی دوری می‌کنند که بدانند پیامد آن تنبیه است. 

با این حال نباید در تنبیه کودکان یا پاداش و تشویق کودکان زیاده روی کرد. بلکه برای آن که بتوانید کودکی مودب و خوب تربیت کنید، باید از روش‌های صحیح فرزندپروری آگاهی داشته باشید و کودک را بیش از حد به پیامدهای بیرونی وابسته نگه ندارید.

روش های آموزش اخلاق به کودکان چیست؟

شاید برای بسیاری از پدر و مادرها عجیب باشد که بخواهند ارزش‌ها و برخی اصول اخلاقی را به کودکان خردسال خود آموزش دهند. اما باید بدانید آموزش اخلاق به کودکان از همان دوران کودکی به آن‌ها کمک می‌کند تا در بزرگسالی، زندگی سالم‌تر و شاداب‌تری داشته باشند. همچنین کودکان با اخلاق در زمان تجربه بحران نوجوانی، کمتر به سمت انحرافات کشیده می‌شوند. در ادامه به برخی از روش‌های آموزش اخلاق به کودکان اشاره خواهیم کرد.

1- کودکان رفتار شما را تقلید می کنند

کودکان شما را الگو قرار می‌دهند و از رفتار و طرز صحبت شما تقلید می‌کنند. بنابراین بدون اینکه چیزی به او بگویید رفتار خوبی با دیگران داشته باشید مثلا می‌توانید از کلمات محبت آمیز استفاده کنید. کودکان آن طوری که شما می‌خواهید رفتار نمی‌کنند، بلکه بیشتر سعی می‌کنند با شما همانند سازی کرده و شبیه خودتان شوند در نتیجه به جای نصیحت کردن سعی کنید به رفتارهای خودتان دقت بیشتری داشته باشید و به یاد بسپارید که کودکان تا حد زیادی بازتاب رفتارهای خودتان هستند.

2- کودکان را به راستگویی تشویق کنید

آموزش صداقت به کودکان از جمله مهم ترین اصولی است که باید به کودک منتقل شود. شما کودک را به هر چیزی که تشویق کنید او آن را خوشایند و مخالف آن را نامطلوب می‌داند. برای مثال هنگامی که کودکان را به راستگویی تشویق می‌کنید، او از دروغگویی و افراد دروغگو بیزار می‌شود. برای تشویق کردن کودک لازم نیست حتما جایزه خاصی را برایش در نظر بگیرید. گاهی اوقات یک لبخند ساده، گفتن جملات تحسین کننده و افتخار کردن به فرزند به خاطر راستگویی و صداقت به تنهایی برای تقویت کودک کافی است.

3- آموزش اخلاق به کودکان حتی با شکرگزاری از نعمت ها

به کودکان یاد بدهید در قبال نعمت‌هایی که خداوند به آن‌ها داده شکرگزار باشند. در واقع آنچه اهمیت دارد این است که کودک به موضوعات ارزشمندی نظیر سلامتی یا داشتن خانواده خوب بیشتر توجه کند و آن‌ها را به عنوان بدیهیات زندگی در نظر نگیرد. این امر علاوه بر رشد اخلاقی به سلامت روان کودک نیز کمک می‌کند و میزان رضایتمندی او را از زندگی بالا می‌برد.

4- زندگی شاد همراه با نگرشی مثبت

والدین می‌توانند به کودک آموزش دهند که با استفاده از جملات مثبت در طی روز افکار مثبت را فرا بخوانند و از منفی بافی رهایی یابند. این مسئله به کودکان کمک می‌کند تا بتوانند به سمت خودشکوفایی پیش بروند و از دغدغه‌های سطحی زندگی فاصله بگیرند. افرادی که به سمت خودشکوفایی پیش می‌روند و نگرش مثبتی دارند به دلیل داشتن ارتباطات سالم با دیگران معمولا از نظر اخلاقی نیز وضع بهتری نسبت به دیگران خواهند داشت چرا که رشد علاقه اجتماعی در وجود آن‌ها باعث می‌شود که آن‌ها بخواهند موارد اخلاقی را بیشتررعایت کنند. برای مثال آن‌ها اغلب تمایل دارند که به دیگران یاری برشانند و از آزار اطرافیان خودداری نمایند.

5- منحصر به فرد بودن هر فرد

هر شخصی افکار و باورهای خودش را در ذهن دارد و می‌تواند طبق باورهایش منحصر به فرد باشد. هیچ کس در دنیا شبیه هم نیست. با استفاده از این عنوان به کودک آموزش دهید که استعداد و توانایی هر شخصی متفاوت است پس نباید خودش را با کسی حتی خواهر و برادرش مقایسه کند. اگر کودکتان خودش را با دیگری مقایسه کرد، سعی نکنید با بی اهمیت جلوه دادن و یا کوچک کردن دیگری به فرزندتان احساس خوبی دهید، بلکه مثلا می‌توانید او را با دیروز و امروز خودش مقایسه کنید و یا به آن چه که خواسته قلبی اوست بپردازید.

آموزش منحصر به فرد بودن به کودک کمک می‌کند تا بفهمد هرکس شرایط خاصی در زندگی دارد و در نتیجه نمی‌توان به سادگی در مورد دیگران قضاوت کرد. این مسئله باعث می‌شود کودک همدلی بیشتری را در خود پرورش دهد و تلاش کند دنیا را از دریچه چشم دیگران بنگرد.

6- اشتباهات دیگران را ببخشند

بخشیدن دیگران یکی از اصول مهم آموزش اخلاق به کودکان است. هر فردی در طول زندگی اشتباهاتی می‌کند که شاید به دیگران صدمه بزند. والدین می‌توانند از همان دوره کودکی بخشش را به آن‌ها بیاموزند تا در بزرگسالی انسان بهتری شوند. درحقیقت بخشیدن دیگران از فشار روانی کم می‌کند و به آرامش کودک اضافه می‌شود.

در این زمینه لازم است که به فرزندتان بیاموزید بخشش به معنای نادیده گرفتن بدرفتاری دیگران یا زیر پا گذاشتن احساسات خود نیست. بخشش تنها به معنای رها کردن احساسات خصومت و کینه ایست که در بلند مدت می‌توانند از نظر روانی ما را تحت فشار بگذارند و منجر به پریشانی‌های زیادی شوند. در نتیجه کودک یاد می‌گیرد در کنار جرات ورزی و توانایی برای گرفتن حق و حقوق خود از دیگران احساسات منفی را رها کند و دیگران را به خاطر اشتباهاتشان ببخشد.

7- آموزش عدالت به کودکان

عدالت یکی دیگری از مفاهیم اخلاقی بسیار مهمی است که کودکان باید در مورد آن آموزش ببینند. البته آن‌ها از همان سال‌های ابتدایی می‌توانند بی‌عدالتی‌ها را تشخیص داده و در برابر آن واکنش نشان دهند. با این حال درک یک کودک 3 ساله، 5 ساله و 14 از عدالت با یکدیگر تفاوت دارد. برای مثال کودکان کم سن و سال به دلیل خودمحوری بالا تنها برای خود به دنبال اجرای عدالت هستند. در واقع آن‌ها دوست ندارند که نسبت به دیگران پاداش‌ و خدمات کم‌تری را دریافت کنند اما در عین حال نسبت به اجرای بی‌عدالتی در حق دیگران بی‌توجه هستند!

در این شرایط والدین وظیفه دارند مزایای رعایت عدالت در سطح کلان را به زبان ساده و متناسب با سن کودک به او آموزش دهند و کمک کنند تا فرزندشان بتواند به خودی خود و فارغ از منافع شخصی ارزشمندی این مفهوم را درک نماید.

8- نشان دادن تأثیر رفتارهای کودک بر دیگران

یکی از کارهای بسیار مهمی که باید در زمینه آموزش اخلاق به کودکان انجام دهید این است که او را از پیامدهای رفتارش آگاه کنید. برای مثال برایشان توضیح دهید که بدرفتاری کردن با دیگران چه تأثیری روی آن‌ها می‌گذارد و به بروز چه احساساتی می‌انجامد. این کار کمک می‌کند که کودک قابلیت بالاتری برای همدلی با دیگران داشته باشد و تلاش کند تا منافع شخصی‌اش را در تضاد با دیگران قرار ندهد. در واقع کودک یاد می‌گیرد که خوشحالی او نباید به بهای رنجش دیگران تمام شود. این مسئله کمک می‌کند تا در کنار یادگیری مفاهیم اخلاقی، مهارت‌های زندگی را نیز فراگیرد.

9- احترام گذاشتن به دیگران از اصول آموزش اخلاق به کودکان

نیاز به احترام یکی از نیازهای اساسی همه انسان‌هاست که می‌تواند اساس ویژگی‌های روانشناختی مهمی نظیر اعتماد به نفس را تشکیل دهد. برای آنکه احترام گذاشتن به دیگران را به فرزندتان یاد بدهید لازم است که پیش از هر چیز خودتان به او احترام بگذارید و این نیاز درونی فرزندتان را برآورده نمایید. استفاده از کلمات مؤدبانه‌ای نظیر "لطفاً" و "خواهش می‌کنم" هنگام داشتن درخواست از کودک و صدا زدن او به شیوه‌ای محترمانه و محبت آمیز به او می‌آموزد که در ارتباط با دیگران همانند شما رفتار کند و اصول مرتبط با احترام را رعایت کند. والدینی که در حضور فرزندشان از کلمات غیر مؤدبانه استفاده می‌کنند یا برای او به خاطر کودک بودن همانند دیگران ارزش قائل نیستند نمی‌توانند انتظار داشته باشند که فرزندشان در ارتباط با دیگران رفتار محترمانه‌ای داشته باشد.

10- آموزش دادن به کودک در مورد لزوم عذرخواهی

بسیار اهمیت دارد که به فرزندتان بیاموزید در صورت انجام رفتار اشتباه شجاعت عذرخواهی را داشته باشد و آن را ضعیف نپندارد. این کار باعث می‌شود که فرزندتان در قبال رفتارهای خود مسئولیت بیشتری احساس کند و در نتیجه اخلاق مدارتر باشد. البته برای آموزش عذرخواهی به کودک هرگز او را مجبور به انجام رفتارهایی نکنید که باعث احساس تحقیر و سرزنش در او شوند. آموزش گفتن جملات ساده‌ای نظیر "ببخشید" و "به خاطر کارم معذرت می‌خواهم" برای کودک کفایت می‌کند.

کلام آخر

توجه داشته باشید که با توجه به تمامی مواردی که اشاره شد احتمالا شما نیز به اهمیت این مسئله پی برده باشید که نقشتان به عنوان والدین تا چه میزان در آموزش اخلاق به کودکان موثر است. در واقع شما به عنوان اولین معلم کودک خود شناخته می‌شوید که مفاهیم و مهارت‌های بسیاری را باید به کودکتان آموزش دهید. بسیاری از والدین آگاهی درستی از این مسئله ندارند که چه مفاهیمی را باید به کودک آموزش دهند. شما باید بدانید که کودکان چه نیازهایی دارند و رشد اخلاقی آنان در هر سن چگونه است. در کنار این مسئله برای آنکه بتوانید به بهترین نحو به رشد اخلاقی فرزند خود کمک کنید لازم است تا با یک مشاور در زمینه کودک در ارتباط باشید. مشاور با توجه به تجربه و دانش خود می‌تواند اصول کلی را در اختیارتان قرار دهد و مرحله به مرحله شما را یاری رساند.

سوالات متداول درباره آموزش اخلاق به کودکان

چطور به عنوان مادر مفاهیم اخلاقی را به فرزندم انتقال دهم؟

توجه داشته باشید که گاهی والدین اشتباها مفاهیم اخلاقی را بسیار فراتر از سن کودک در نظر می‌گیرند. بسیاری از افراد گاهی در سن بزرگسالی مفهومی اخلاقی را فرا می‌گیرند؛ پس به سن کودکتان توجه داشته باشید. دومین مسئله این است که استفاده از راهکارهای نامناسب برای آموزش همواره نتیجه عکس می‌دهد. سومین مسئله نیز این است که سبک فرزندپروری شما ممکن است با ایراداتی همراه باشد.