نگاهی به مصوبه سازمان تنظیم مقررات برای تحقق «پایان وس»

چه آن گروه از افرادی كه دست به كلاهبرداری‌های چند میلیاردی زده‌اند و چه آن شركت‌هایی كه در این حوزه فعالیت اقتصادی می‌كردند.

در این گزارش نگاهی دقیق‌تر به خدمات ارزش‌افزوده، قوانین درج شده در مصوبه و حواشی آن می‌اندازیم.

خدماتی آشنا با نامی ناآشنا

خدمات ارزش‌ افزوده (Vas) یا خدمات مبتنی بر محتوا، نوعی از خدمات است كه روی تلفن‌همراه دریافت كرده و هزینه آن را همراه با هزینه خط گوشی خود پرداخت می‌كنید.

این خدمات می‌تواند در قالب پیامك، سرویس آنلاین یا اپلیكیشن‌های تلفن‌همراه باشد. خدمات ارزش‌افزوده روشی برای پرداخت است و شما می‌توانید با اعتبار خود به وسیله اپراتور برای خدماتی كه دریافت می‌كنید، پول پرداخت كنید.

وس، یك روش پرداخت متداول در تمام دنیاست كه بیشتر برای سرویس‌های شهری و خدمات همگانی استفاده می‌شود. اما از آنجا كه راه‌های سوءاستفاده در ایران همیشه طرفداران زیادی دارد، اپراتورهای تلفن‌همراه خیلی زود راه سودآوری با استفاده از این روش پرداخت را پیدا كردند.

زمانی كه هنوز خبری از اپلیكیشن‌های تلفن‌همراه نبود، اپراتورها با خدمات محتوایی و پیامك‌های روزانه، كاربران را عضو سرویس‌ های ارزش‌ افزوده می‌كنند؛ سرویس‌هایی مانند اخبار روزانه، جملات موفقیت‌آمیز و... كه روزانه ۱۰۰ تا ۳۰۰ تومان برای كاربران هزینه داشت. تا اینجا ماجرا عجیب نیست، اما ناآگاهی كاربران از هزینه‌هایی كه برای سرویس‌های ارزش‌افزوده از آنها كسر می‌شد، كار را از مسیر طبیعی خارج كرد. اپراتورها تنها بازیگران بازار وس نبودند، آنها به محتوا احتیاج داشتند، پس شركت‌های cp یا همان content provider برای تولید محتوای مورد نیاز و اگریگیتورها به عنوان واسطه میان اپراتورها و cp‌ها وارد بازار وس شدند.

تولیدكنندگان محتوا، شركت‌های در حال رشد

شركت‌هایcp به معنای ارائه‌دهنده محتوا، حالا با روی كار آمدن اگریگیتورها، راحت‌تر می‌توانستند مجوزهای كاری دریافت كنند. هر روز تعدادشان بیشتر می‌شد و فضای بدون كنترل كیفیت وس، شاهد بازیگران سودجوی جدیدی بود. اپراتورها كه سود ۵۰درصدی خود را دریافت می‌كردند، به غیر از مسائل ممیزی، توجهی به كیفیت سرویس نداشتند. شركت‌های cp، راه و روش خود را تغییر داده بودند و حالا كاربران را عضو اپلیكیشن‌های تلفن‌همراه خود می‌كردند.

روش‌های جذب كاربر هم از طریق پیامك‌ها بود و هم لندینگ پیج‌ها. بیشتر كلاهبرداری‌هایی كه وزیر ارتباطات در فضای وس از آن یاد می‌كند، مربوط به همین لندیگ پیج‌ها بود. صفحاتی در وب كه شماره تلفن و كد ارسالی را می‌خواست تا شما را در قرعه‌كشی شركت داده یا شارژ و اینترنت رایگان جایزه دهد. از طرف دیگر برخی شركت‌ها به وس تنها به عنوان یك روش پرداخت نگاه می‌كردند و روی كیفیت محصولات خود متمركز شدند. حتی سرویس‌های آنلاینی كه مربوط به شركت‌های cp نبودند هم از این روش پرداخت برای راحتی كاربرانشان استفاده كردند.

اپراتورها؛ بازیگران اصلی، اما در سایه

همان‌طور كه گفته شد سهم اپراتورها به‌عنوان متولی پرداخت از درآمد سرویس‌های وس ۵۰‌درصد است. فرض كنید بانك برای هر تراكنش مالی از درگاه پرداخت شخصی، ۵۰‌درصد از درآمد شما سهم بردارد! به همین دلیل، این فضا آن‌قدر جذاب بود كه تمایلی به اصلاح آن نداشتند. اما بعد از شكایت كاربران با توجه به هزینه‌هایی كه روی قبض تلفن‌همراه خود می‌دیدند، هر دو اپراتور بزرگ كشور تلاش كردند فضا را به سمتی ببرند كه كاربر با آگاهی پول پرداخت كند.

قوانینی برای cpها تعریف شد كه شامل نمایش دقیق هزینه، امكان لغو اشتراك، اضافه شدن دوره رایگان و... بود. حتی ایرانسل پا را كمی فراتر از همراه اول گذاشت و فروشگاه اینترنتی «چارخونه» را به عنوان متولی اصلی كنترل كیفیت اپ‌های حوزه وس و همچنین تنها كانال دریافت اپلیكیشن معرفی كرد. اما روش اصلی كلاهبرداری در فضای وس، یعنی قرعه‌كشی‌ها و جایزه‌های سوری و همچنین لندینگ پیج‌ها هنوز پا برجا بودند.

ستاره ۸۰۰ها چه شد؟

با رسانه‌ای شدن ماجرای پایان وس توسط وزیر ارتباطات، ابتدا كاربران با روشی برای استعلام میزان هزینه مصرف شده در فضای وس آشنا شدند. آنها با زدن *800# مطلع می‌شدند تا به حال چه مقدار هزینه برای خدمات ارزش‌افزوده پرداخت كرده‌اند.

بسیاری از كاربران از این روش استعلام استفاده كردند و حتی فاكتورهایی با اعداد بالا در شبكه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد. اما از آنجا كه انگار وزیر ارتباطات اطلاع نداشت كه متولی اصلی خدمات ارزش‌افزوده، اپراتورهای زیرمجموعه‌اش هستند نه شركت‌های بیرونی، هیچ دستوری مبنی بر برگرداندن بخشی از این هزینه به كاربرانی كه شاكی هستند، ابلاغ نكرد.

این در شرایطی است كه در سامانه *800# امكان ثبت شكایت هم وجود داشت، اما هیچ خبری از جواب این شكایت‌ها نبود.

در تمام دورانی كه وزیر ارتباطات از پایان كلاهبرداری‌های وس سخن می‌گفت، سعی می‌كرد اسمی از اپراتورها نیاورد تا بیشتر حلقه سوم این ماجرا یعنی تولیدكنندگان محتوا، عاملان اصلی سوءاستفاده‌ها در فضای وس معرفی شوند. در صورتی كه نبود قوانین درست، نبود كنترل كیفیت و عدم آگاهی كاربران، فضا را برای شركت‌های سودجو باز كرد.

كیف پول، راه‌حلی عجیب

حالا پس از نزدیك به یك‌سال از پروژه پایان وس، پرده آخر آن رقم خورده و خدمات ارزش‌افزوده به پایان رسیده است.

طبق مصوبه‌ای كه سازمان تنظیم مقررات برای خدمات ارزش‌افزوده تنظیم كرده، شركت‌ها حق ندارند به‌صورت مستقیم هزینه سرویس‌های مبتنی بر محتوا را از شارژ یا اعتبار سیمكارت كم كنند، در‌عوض یك كیف پول برای این كار به حساب كاربران اضافه می‌شود كه می‌توانند با شارژ كردن آن از خدمات ارزش‌افزوده استفاده كنند. اما هیچ اطلاع‌رسانی درستی انجام نشده و كاربران اطلاعی درخصوص شارژ كیف پول خود ندارند.

بعد از یك هفته از اجرای این مصوبه، درآمد توسعه‌دهندگان و شركت‌های ارائه‌دهنده سرویس‌ها و اپلیكیشن‌ها به‌صورت كامل صفر شده است. این‌كه دست سودجویان از جیب مردم كوتاه شده اتفاق بسیار خوبی است، اما روش انجام آن بیشتر شبیه پاك كردن صورت مساله است.

همان‌طور كه گفته شد در بیشتر كشورهای دنیا، وس به‌عنوان یك روش و فناوری قابل استفاده است و آن چیزی كه وس را حداقل در ایران به جایی برای سوءاستفاده از كاربران تبدیل كرد، استفاده نادرست و عدم قانونگذاری مشخص است.

حالا با تعطیل شدن كامل وس نزدیك به هزار نفر از افرادی كه در شركت‌های ارائه‌دهنده محتوا كار می‌كردند بیكار می‌شوند و همچنین كاربرای كه به استفاده از سرویس‌ها و اپلیكیشن‌ها علاقه داشتند، باید از روش‌های پرداخت سخت‌تری مانند پرداخت شتابی و استفاده از رمز دوم استفاده كنند.

شاید اگر وزارت ارتباطات به‌جای تمركز روی بعد رسانه‌ای ماجرا، روی حل مساله متمركز می‌شد، می‌توانست با قانونگذاری درست در اپراتورهای زیرمجموعه‌اش، كار را اصولی‌تر انجام دهد، نه با هیاهوی بیشتر.

آرش جهانگیری - طراح تجربه كاربری / ضمیمه کلیک روزنامه جام جم