سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دولت؛ ناکامترین
در ماجرای گرانی بنزین و اتفاقات بعد از آن، در روزهای اخیر بیشترین انتقادات متوجه دولت بوده و این موضوع با توجه به نقشی که قوه مجریه در اتخاذ این تصمیم و اجرای آن داشته، چیز عجیبی هم به نظر نمیرسد.
البته در روزهای گذشته دولت اعلام کرد تصمیم گرانی بنزین، مصوبه جلسه سران سه قوه بوده است؛ موضوعی که روسای قوه مقننه و قضاییه هم آن را تایید کردند، اما مطالبی که بعدا بیان شد مشخص کرد اگرچه اصل تصمیم، مصوبه جلسه سران قوا بوده اما نحوه و زمان اجرای آن توسط دولت انتخاب شده و اگر دقت بیشتری در این زمینه میشد شاید بخش عمدهای از اتفاقات هفته گذشته رخ نمیداد.
در همین زمینه میتوان به اجرای بیمقدمه و بدون هرگونه اطلاعرسانی این مصوبه اشاره کرد، به طوری که در نحوه اجرای این طرح آنچه باید از تمهیدات اندیشیده شود از جمله اقناع عمومی، اجماع نخبگانی و اطلاع عمومی و مسوولان به نحوی که بشود همراهی همه مردم را فراهم بکند، انجام نشد. از سوی دیگر، دولت چند سال بر اساس قانون وظیفه داشت نسبت به مدیریت سوخت اقدام کند، اما در این چند سال اقدام نکرد و نهایتا یکشبه چنین تصمیمی گرفت. بر همین اساس به نظر میرسد اقدام دولت در این زمینه چه به لحاظ نوع اجرا و چه زمانبندی آن، محل انتقادات فراوانی باشد که البته در روزهای پس از اجرای این تصمیم، مقامات دولتی تلاش کردهاند در مصاحبهها و برنامههای مختلف درباره ابعاد این تصمیم توضیح دهند که مطمئنا این توضیحات میتواند بخشی از خلاهای موجود در زمینه اطلاعرسانی به مردم را پر کند.
قربانی اینترنتی!
در حوادث اخیر، وزارت ارتباطات به دلیل ضرورتهای امنیتی و بر اساس مصوبه شورای امنیت کشور (زیر مجموعه وزارت کشور) اقدام به قطع اینترنت کرد. موضوعی که نقش مهمی در کنترل اغتشاشات اخیر داشت. در این میان از برخی اقدامات مثبت وزارت ارتباطات نمیتوان چشمپوشی کرد. به عنوان مثال بستر اینترنت ملی با اینکه تکمیل نشده اما در سالهای اخیر توسعه یافته است و ادامه فعالیت بانکها و سایر دستگاههای خدمترسان داخلی در روزهایی که اینترنت خارجی قطع بود، نشان از همین پیشرفت داشت. البته اگر بستر اینترنت ملی به طور کامل توسعه پیدا کند، دیگر هیچگاه نیازی به قطع اینترنت در شرایط بحرانی نیست. با وجود همه اینها محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات که در دو سال اخیر تلاش بسیاری کرده چهرهای متفاوت از خود نشان دهد در قضایای یک هفته اخیر با قطعی اینترنت، در دوراهی ناخواسته گیر کرد: حمایت از تصمیم دولت برای قطعی اینترنت که در تضاد با چهره همیشگی او در انتقاد از اقدامات قهری در برخورد با جرایم موجود در فضای مجازی بود یا انتقاد از این تصمیم دولت. البته آذری جهرمی مسیری بینابین را انتخاب کرد و مدتی سکوت کرد و درباره قطع شدن اینترنت موضعی نگرفت؛ زمانی هم که از سکوت خارج شد، با تکرار چندباره این مطلب که قطعی اینترنت، خارج از اختیار وزارت ارتباطات و تصمیم شورای امنیت کشور بوده، مرتب وعده میداد که به شدت پیگیر وصل شدن اینترنت است.
البته نباید از یاد برد اگر وزارت ارتباطات در چند سال اخیر، فضا را برای توسعه پیامرسانهای خارجی همچون تلگرام و واتساپ مهیا نکرده بود و به کمک توسعه پیامرسانهای داخلی میآمد، قطعا پیامرسانهای خارجی اینچنین در ایران فراگیر نمیشد که دو بار در دو سال اخیر (دی 1396 و آبان 1398) بسترساز فتنه امنیتی علیه ایران شوند.
احزاب سیاسی و آدرسهای اشتباه
بعد از اعلام افزایش گرانی بنزین، احزاب و گروههای سیاسی اعم از اصلاحطلب و اصولگرا در ابتدای کار با توجه به اعلام ناگهانی آن دچار نوعی سردرگمی شدند و در ساعات اولیه، واکنشها بیشتر به شکلی بود که در آن توجه به منافع حزبی و سیاسی بسیار پررنگ بود.
در این میان برخی اصولگرایان ابتدا به انتقاد از اصل این طرح پرداختند و تلاش کردند از این موضوع و نارضایتی مردم از آن، به عنوان برگ برندهای برای خود در رقابتهای سیاسی استفاده کنند. در همین زمینه فعالان حزبی به انتقاد از این طرح پرداختند و طرح استیضاح رئیسجمهور در مجلس از سوی نمایندگان اصولگرا کلید خورد. اما پس از بیانات رهبر انقلاب در روز یکشنبه گذشته و حمایت ایشان از تصمیم سران سه قوه، نوک پیکان انتقادات اصولگرایان از اصل طرح به سمت نحوه اجرای آن چرخید و فعالان حزبی و سیاسی اصولگرا از آن پس گرچه همچنان نسبت به عملکرد دولت در این زمینه انتقاد داشتند اما دیگر شاهد انتقاد نسبت بهاصل طرح نبودیم و در مجلس نیز اقداماتی چون تلاش برای استیضاح رئیسجمهور، جای خود را به انتقاد از نحوه اعلام و اجرای طرح افزایش قیمت بنزین و اطلاع نداشتن نمایندگان مجلس از این خبر داد. از این پس مهمترین واکنش احزاب و جریانهای سیاسی اصولگرا معطوف به این نکته شد که اعتراض ادب و آدابی دارد و معترضان با آشوبگرانی که اموال عمومی را آتش میزنند فرق دارند. اما در میان احزاب اصلاحطلب، ماجرا کمی تفاوت داشت؛ بخشهایی از این جریان سیاسی که از ابتدای دولت دوازدهم با توجه به عملکرد ناموفق اقتصادی، تلاش کردهاند خط خود را در این زمینه از دولت جدا کنند در این زمینه هم انتقاداتی از دولت مطرح کردند. با اینحال بخشهای زیادی از اصلاحطلبان هم به طور کلی در مواضع اعلامی خود تعریضی نسبت به افزایش قیمت بنزین نداشتند و حتی نگاهی به ادبیاتی که از سوی آنها در بیانیههای رسمی اتخاذ شد نشان میدهد به نوعی حتی موید آن نیز بودهاند. از منظر اقتصادی اصلاحطلبانی که به رغم برخی گلایهها از رویکردهای سیاسی دولت هوادار کابینه روحانی هستند از این سیاست دفاع کردند اما با این وصف نقدهایی بهنحوه اعلام و اجرای طرح افزایش قیمت بنزین داشته و دارند. سعید لیلاز، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران در گفتوگو با تسنیم، افزایش سه برابری قیمت بنزین را خیر مطلق خواند و اعتراضات متعاقب آن را بی ارتباط با افزایش قیمت بنزین دانست.اما بخشهایی از اصلاحطلبان هم ترجیح دادند در این ماجرا به اپوزیسیون خارج از کشور بپیوندند که در همین زمینه میتوان به بیانیه 77 نفر از چهرههای اصلاحطلب اشاره کرد که در آن به شدت از اقدامات نظام در مقابله با اغتشاشگران انتقاد شده بود.
مجلس؛ تلاش ناکام برای برائت
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در ساعات اولیه اعلام سهمیهبندی بنزین، انتقاد از این تصمیم را در دستور کار قرار دادند و با توجه به آگاهی بیشتری که نمایندگان با توجه به ارتباط با حوزههای انتخابیه از مشکلات زندگی مردم دارند و همچنین با توجه به در پیش بودن انتخابات مجلس یازدهم، بهارستاننشینان تلاش کردند خود را از این ماجرا و تبعات آن تبرئه کنند. رفته رفته فراکسیونهای مجلس و نمایندگان در اظهارنظرهایی از تهیه طرحهایی برای لغو مصوبه گرانی بنزین صحبت کردند. طرحهایی که برخی دوفوریتی و برخی سه فوریتی بودند و قرار بود روز یکشنبه گذشته در اولین جلسه مجلس پس از گرانی بنزین به بحث گذاشته شود و این اقدام دولت متوقف شود.
با اینحال صبح یکشنبه گذشته نمایندگان در جلسهای غیرعلنی با حضور علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی به بررسی طرح سهمیهبندی بنزین و تبعات آن پرداختند و نهایتا تمام طرحهایی که از آن صحبت میشد کنار گذاشته شد.
با اینوجودل همچنان تلاشهای نمایندگان برای تبرئه خود از این اقدام ادامه داشت و بعضی نمایندگان از تلاش برای استیضاح علی لاریجانی به دلیل مطلع نکردن نمایندگان درباره این تصمیم خبر دادند و برخی نیز امضاهایی برای استیضاح رئیسجمهور جمع کردند.
طرحهایی که از همان ابتدا مشخص بود نتیجهای نخواهد داشت و درمجموع تلاشهای نمایندگان برای تبری جستن از این موضوع چندان ثمری نداشت. البته در همین زمینه باید به نقش مثبت برخی نمایندگان در حوزههای انتخابیه در گفتوگو با مردم و قانع کردن آنها و جلوگیری از همراهی معترضان با اغتشاشگران اشاره کرد.
مدیریت هوشمندانه
آشوبهای بعد از اعلام گرانی بنزین به نسبت برخی رویدادهای مشابه در کشور از شرایط متفاوتی برخوردار بود. مقامات امنیتی در تحلیل اتفاقات چند روز اخیر بر این باورند که اغتشاشات صورت گرفته سازماندهی شده و با حضور افراد آموزش دیده و کاربلد صورت گرفته و ردپای توطئه خارجی نیز در آن دیده میشود و در عین حال بر این نکته نیز تاکید دارند که حساب "معترضان" از "اغتشاشگران" جداست.
از جمله تفاوتهای اتفاقات اخیر با آشوبهای مشابه میتوان به حجم بالای خشونت اغتشاشگران در این حوادث اشاره کرد به شکلی که گروههای تخریبگری که در آشوب اخیر وارد میدان شدند برای تخریب هر چه بیشتر کاملا براساس یک برنامه حساب شده وارد عمل شدند و از همه توان خود برای بالابردن حجم تخریبگری استفاده کردند.
با این وصف، هوشیاری مردم معترض که بلافاصله صف خود را از آشوبطلبان جدا کردند و همچنین مدیریت هوشمندانه و مقتدر نیروهای امنیتی و انتظامی باعث شد که با وجود همه سرمایهگذاریهای عوامل خارجی و رسانههای ضد انقلاب، فتنهها طی یکی دو روز خاموش شود.
در همین زمینه سردار غلامرضا سلیمانی رئیس سازمان بسیج مستضعفین در نشستی خبری با بیان اینکه عوامل اصلی این تحرکات شناسایی و دستگیر شده اند گفت: نیروهای امنیتی با سعه صدر با این اتفاقات برخورد کردند و در بسیاری جاها هم مردم خودشان با این عوامل برخورد کردند.
دستگاه قضا؛ از قبل مراقبتر
از همان ساعات اولیه اعلام سهمیهبندی بنزین مشخص شد که این تصمیم در جلسه سران سه قوه گرفته شده است و بنابراین به اندازه سهم سید ابراهیم رئیسی در این تصمیم، موج انتقادات نیز روانه او شد.
با این حال صحبتهای اخیر رئیس قوهقضاییه نشان داد که گرچه در تصویب این طرح سهم داشته اما انتقادات زیادی نسبت به نحوه اجرای آن دارد. فارغ از این ماجرا، دستگاه قضاییه تلاش کرد با درس گرفتن از برخی تجربههای گذشته از جمله اتفاقاتی که پس از حوادث سال 88 رخ داد، از برخی اتفاقات ناخواسته در این مقطع جلوگیری کند. به عنوان مثال میتوان به تلاش مسؤولان قضایی برای جلوگیری از حوادث مشابه کهریزک اشاره کرد که بازرسی دیروز دادستان کل کشور از زندان فشافویه در همین چارچوب صورت گرفت. محمدجعفر منتظری دراینباره گفت: کنترل و نظارت درباره بازداشتشدگان حوادث اخیر موردتوجه دستگاه قضایی است، چرا که شاید در بین دستگیرشدگان افرادی بیگناه باشند و افرادی هم دچار تقصیر در درجههای مختلف باشند.
وی که بازدید دو ساعته و دیدار چهره به چهره با افراد بازداشتی داشت، گفت: تعیین تکلیف و غربالگری اینها برای ما بسیار مهم است و مسؤولان مربوط قول دادند تا ۴۸ ساعت آینده این موضوع به نتیجه برسد.
دادستان کل کشور افزود: مقرر شد تعدادی از دستگیرشدگان که مرتکب تخلف و جرمی نشدهاند، در اولین فرصت آزاد شوند و آنهایی که مرتکب جرم شدند درجه بندی شوند و آنها که جرایم کمتری دارند و مرتکب جرایم مهمی نشده اند، تعیین تکلیف شوند و با کسانی که جرایم سنگین مرتکب شدهاند در چارچوب قوانین و مقررات برخورد شود.
در این میان تلاشهایی برای مقصر جلوه دادن دستگاه قضا در ماجرای سهمیهبندی بنزین وجود دارد و به عنوان مثال دیروز یکی از سایتها به نقل از یک منبع آگاه مدعی شد در جلسه سران قوا، رئیسجمهور به دنبال قیمتگذاری بنزین با نرخ 1200 تومان بوده اما این مساله با مخالفت رئیسی همراه شده است. با اینحال دفتر دادستانی کل کشور با تکذیب چنین ادعایی اعلام کرد: اگر این منبع آگاه به صورتجلسه مورخ ۱۷/۷/۹۸ که از طرف دفتر رئیسجمهور تنظیم شده است دسترسی داشت، چنین خبر کذبی را منتشر نمیکرد.
رسانه ملی؛ ورود بهموقع اما...
عملکرد صداوسیما در ماجرای اخیر را میتوان به چند بخش تقسیم کرد؛ یک بخش آن را میتوان به زمان ورود به ماجرا و میزان پوشش اخبار مربوط اختصاص داد.
در مورد زمان ورود رسانه ملی به این تحولات بهنظر میرسد به نسبت برخی تحولات مشابه از جمله حوادث دیماه سال 96، رسانه ملی عملکرد مناسبی داشت و توانست از همان ابتدای اعلام سهمیهبندی بنزین، محوریت اطلاعرسانی در این زمینه را بر عهده بگیرد و رفته رفته با شکلگیری تحولات جدید، همچنان این محوریت را حفظ کند. گرچه برخی منتقدان اعتقاد دارند رسانه ملی باید زمان بیشتری را به پوشش اخبار و تحولات مربوط به اغتشاشات اختصاص میداد. البته برخی منتقدان این نقد را نیز به صداو سیما وارد میکنند که پس از شکلگیری اغتشاشات، اعتراضات قانونی مردم در سایه قرار گرفت و رسانه ملی باید مطالبات مردم و دغدغههای جامعه راجع به تبعات گرانی بنزین را بیش از قبل پیگیری کند.
همکاری اصناف
در بحران امنیتی هفته گذشته، اصناف کشور همکاری قابل تحسینی با دولت داشتند. با اینکه بازارهای مختلف کشور به علت رکود اقتصادی شش سال اخیر و فشارهای مالیاتی اوضاع مناسبی ندارند، اما برخلاف رویه اصناف در نقاط مختلف جهان که معمولا در شرایط بحران اقتصادی، اقدام به اعتراض و تحصن و بستن بازارها میکنند، واحدهای صنفی ایران همراهی مناسبی با سیاستهای کشور دارند.
در اغتشاشات هفته گذشته هم با اینکه واحدهای صنفی بیشترین آسیب را از خرابکاریها دیدند و بسیاری از فروشگاههای شخصی توسط آشوبگران غارت شد، اما شاهد بودیم بازاریان واکنش منفی به اوضاع نشان نداده و به کار خود ادامه دادند. این در حالی است که در کشورهای دیگر در شرایط مشابه، بازارها و اصناف مختلف اقدام به تعطیلی میکنند که این موضوع موجب بروز کمبود مقطعی کالاها در بازار شده و مشکلات مردم را دوچندان میکند. بنابراین به اصناف و بازاریان در اغتشاشات اخیر باید نمره قبولی داد.
شبکه رسانهای ضد انقلاب
در جریان حوادث اخیر کشور که در پی گران شدن قیمت بنزین بوجود آمد اگر چه در ابتدا اعتراضات با محوریت مطالبات معیشتی مردم مطرح شد اما در همان ساعات اولیه بهواسطه سوءاستفاده برخی به آشوب و تخریب اموال عمومی از جمله بانکها، فروشگاهها و... انجامید.
طبق روال اتفاقات گذشته، از جمله دست اندرکاران به آشوب کشاندن اعتراضات مردمی رسانههای خارجی و فارسی از جمله بی بی سی فارسی، شبکه سعودی ایران اینترنشنال، شبکه من و تو، صدای آمریکا و... بودند که از طریق ارایه اطلاعات غلط و تحریف شده اعتراضات را به سمت خشونت کشاندند و در جهت تلاش برای پوشش کامل این اعتراضات بیشترین زمان برنامههای خود را به این موضوع اختصاص دادند و از بینندگان خود نیز درخواست داشتند تا فیلمها و عکسهای گرفتهشده را برای آنها ارسال کنند.
از طرف دیگر، برخی افراد و جریانهای ضدانقلاب نظیر وابستگان خاندان پهلوی، منافقین و افراد دیگری نظیر مسیح علینژاد و... همین رویه شبکههای ضد انقلاب را به شکل دیگری دنبال کرده و با ارائه نظرات تحریککننده و خطدهی به نیروهای هماهنگ با خود سعی در تحریک مردم و بهخصوص جوانان برای به اغتشاشکشیدن کشور داشتند که در فیلمها و تصاویر پخش شده از اعتراضات در فضای مجازی میتوان رد پای برخی از این اغتشاشگران را مشاهده کرد.
سربلندی رسانهها
عملکرد رسانهها در وقایع اخیر از دو منظر قابل ارزیابی است؛ اول نحوه ورود آنها در اصل موضوع سهمیهبندی که با وجود نقدهایی که به نحوه اجرا و شیوه مدیریت آن توسط دولت وارد بود، رسانهها با توجه به وحدت نظر قوای سه گانه درباره اصل موضوع و بیانات رهبری در این زمینه سعی کردند با تبیین ضرورتهای بهینهسازی مصرف سوخت و استدلالهای دولتمردان و کارشناسان اقتصادی در این زمینه، افکارعمومی را با اهداف این تصمیم ملی آشنا کنند و از طرفی با نقد شیوه اجرا و نوع اطلاعرسانی دولت در این موضوع بخشی از اعتراضات مردم را مورد توجه قرار دهند. همچنین پیگیری مطالبه رهبر انقلاب و مردم مبنی بر عدم گرانی کالاها و اجناس مختلف پس از سهمیهبندی بنزین از اقدامات شایسته رسانهها در ایام اغتشاشات اخیر بود.
از سوی دیگر با آغاز آشوبها و بهرهبرداری دشمن از آن، رسانهها - فارغ از جهتگیریها و خط مشیهای سیاسیشان - در جهت روشنگری و شفاف کردن عرصه و نشان دادن دستهای پیدا و پنهان دشمنان در اغتشاشات اقدامات قابل توجهی داشتند. به عبارتی رسانهها در آزمون سخت سهمیهبندی بنزین یکی از عناصر سربلند این میدان نام گرفتند.
موجسواری برخی چهرههای مشهور
بنزین که گران شد مثل همیشه برخی از چهرههای نامآشنای عرصه هنر و ورزش به اظهارنظر پرداختند. در میان جماعت سلبریتی کسانی که در عرصه انتخابات از روی کار آمدن حسن روحانی حمایت میکردند در شرایط فعلی مدتی است که به اظهارنظرهای انتقادی نسبت به وی پرداختند و حتی از رای خود برگشتند.
در ماجرای افزایش قیمت بنزین هم بار دیگر شاهد این مساله بودیم و برخی چهرههای مشهور نسبت به رای دادن به روحانی ابراز پشیمانی کردند؛ از جمله این افراد میتوان به امیرمهدی ژوله اشاره کرد. علی کریمی، فوتبالیست سابق تیم ملی هم نوشت: این نشد که هر جا کم میارید، دست کنید توی جیب مردم. چرا فحشش رو من بخورم که از شما حمایت کردم، همه رو حواله میکنم به خودتون.
برخی از سلبریتیها هم بدون تفکیک آشوبطلبان و معترضان، وانمود کردند که همراه مردم و معترضان هستند. در همین زمینه مهناز افشار با انتشار پستهایی در صفحههای شبکههای اجتماعی خود از اعتراضها در ایران حمایت کرد. پیمان معادی هم در اعتراض به گرانی بنزین نوشت: سالهاست که بهدنبال واژهای تاثیرگذارتر از شرمآور میگردیم.
روشنک گرامی نیز با انتشار تصویری در اینستاگرام خود در اعتراض به گرانی بنزین نوشت: من هستم پس اعتراض میکنم همین امروز اعتراض کنیم لطفا. من ماشینم بنزین زیاد نداره باهاش میرم تو خیابون و هرکجا که بنزین تموم کرد میذارمش تو خیابون. شما پیشنهاد بهتری اگر برای اعتراض دارید، بگید.
البته برخی چهرههای مشهور نیز به صورت منطقی به انتقاد از نحوه عملکرد دولت پرداختند و خواستار چارهاندیشی برای تبعات این تصمیم شدند. در همین زمینه، پرویز پرستویی در مطلبی نوشت: به فرض که همه تصمیمات درسته و مصلحت در گرانی بنزینه، آیا فکری به حال پیک موتوریها و مسافرکشها و... کردید؟ به خدا حق این مردم این نیست.
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
علی اصغر هادیزاده، رئیس انجمن دوومیدانی فدراسیون جانبازان و توانیابان در گفتوگو با «جامجم» مطرح کرد