نگاهی به وضع تولید و فروش خودروهای برقی در جهان نشان می‌دهد آینده صنعت خودروهای برقی را باید در چین جست‌وجو کرد

آینده ماشین‌های برقی زیر پنجه اژدهای زرد

خودروسازهای بزرگ دنیا اکنون در حال عوض کردن ریل و حرکت به سوی تولید خودروهای برقی هستند. دلایل متعددی برای این تغییر وجود دارد. اول این‌که استفاده از این نوع خودروها، ما را از وابستگی به سوخت فسیلی رها می‌کند و به دلیل ویژگی آلایندگی صفر در آنها، محیط زیست از آلودگی هوا نجات پیدا می‌کند. در ضمن هزینه‌های مصرف سوخت تا حد بسیاری کاهش می‌یابد و می‌توان راحت‌تر از هر نوع سوخت فسیلی، برق تولید کرد. خودروسازهای معتبر دنیا در تولید خودروهای برقی موفقیت‌های بزرگی کسب کرده‌اند. در کشور ما نیز ایران خودرو و سایپا مدعی‌اند توان تولید خودروی برقی را دارند و در این زمینه تلاش‌هایی انجام داده‌اند. از جمله رونمایی از خودروی ساینا برقی در سایپا و رانا برقی در ایران‌خودرو. اما به نظر می‌رسد گام‌هایی که چینی‌ها در این مسیر برداشته‌اند، جدی‌تر از هر رقیب دیگری بوده است.

کد خبر: ۱۲۳۸۵۲۰

همین ابتدا بگویم که تسلا، سازنده مشهور خودروهای برقی را بگذارید کنار! اکنون بزرگ‌ترین سازنده خودروهای برقی در جهان، یک شرکت چینی است که احتمالا نام آن را کمتر شنیده‌اید. در عصری که خودروهای بر پایه سوخت فسیلی به پایان دوران خود نزدیک می‌شوند، خودروهای برقی چینی در حال تصرف عالم‌اند. در این کشور صدها کسب و کار نوپا در بخش خودروسازی برقی مشغول فعالیت شده‌اند.
فعلا مردم چین بیش از کشورهای دیگر خودروی برقی می‌خرند. سال گذشته یک‌میلیون و 250هزار خودروی برقی - که از میان آنها ۹۸۴هزار خودرو فقط با باتری کار می‌کرد - در این کشور فروخته شده است. این تعداد خودرو معادل بیش از نیمی از تمام خودروهای برقی است که در سطح جهان فروخته شده است. بخش بسیار زیادی از این خودروها در خودروسازی بی‌وای‌دی (BYD)‌ که در شهر شی‌آن (Xi’an) چین قرار دارد، تولید شده است.
آمارهای بالای تولید و فروش
خودروسازی بی‌وای‌دی در سال ۲۰۱۸ تقریبا ۲۴۸هزار وسیله نقلیه با آلایندگی صفر به دنیا فروخت که از این نظر توانست از شرکت تسلا - که آمار فروش ۲۴۵هزار خودروی برقی داشته است - پیشی بگیرد. این شرکت چینی در سال 1374/ ۱۹۹۵ به‌عنوان سازنده باتری برای تلفن‌های همراه و دوربین‌های دیجیتال شروع به کار کرد و تولیدات باتری خود را تا جایی‌ گسترش داد که توانست برای خودروها، اتوبوس‌ها و کامیون‌های برقی هم باتری تولید کند.
این شرکت چند ماه گذشته، اولین ناوگان اتوبوس‌های دو طبقه تمام برقی خود را که شامل ۳۷ دستگاه اتوبوس بود، به عنوان بخشی از سیستم حمل‌ونقل عمومی لندن به راه انداخت.
شرکت‌های خودروساز دیگر چینی مانند چری (chery)، گروه جیلی (Geely) که شرکت خودروسازی بزرگ و نیرومندی است و در حال حاضر صاحب شرکت‌های ولوو، لوتوس و شرکت تاکسیرانی لندن است، به مرزهای بین‌المللی راه‌ یافته‌اند.
سام کوروس، تحلیلگر سرمایه‌گذاری در شرکت آرک ‌ (ARK)، تخمین می‌زند که حدود ۵۰۰ شرکت سازنده خودروهای برقی در چین وجود دارد که بسیاری از آنها مشغول تولید اولین وسایل نقلیه خود هستند. بنابر گزارش‌های اخیر، ۳۳۰رکت برای دریافت یارانه تشویقی دولت به‌منظور تولید خودروهای برقی ثبت‌‌نام کرده‌اند.
این گزارش‌ها نشان می‌دهد که با وجود کاهش کلی فروش خودرو در چین - که دوسال پیش، نزدیک به ۸ درصد کاهش فروش داشت - صنعت خودروهای برقی آن در حال رشد و شکوفایی است. سال گذشته (1397/ 2018) فروش وسایل نقلیه برقی که با باتری کار می‌کنند، حدود ۵۰ درصد در این کشور افزایش نشان داده بود.
یونشی وانگ، مدیر مرکز انرژی و حمل‌ونقل چین در دانشگاه کالیفرنیا در دیویس می‌گوید: «اخیرا ما در کشورمان شاهد تغییر رویکرد از تولید وسایل نقلیه با موتورهای دارای سوخت احتراقی به سمت تولید خودروهایی با آلایندگی صفر بوده‌ایم.» دولت چین در نظر دارد تا سال 1399/ ۲۰۲۰ تولید خودروهایی را که با انرژی‌های جدید کار می‌کنند، از جمله خودروهای برقی، هیبریدی و سوخت سلولی، به پنج میلیون دستگاه برساند و سالانه بیش از دو میلیون دستگاه از این نوع خودروها بفروشد.
وانگ می‌گوید، یکی از نگرانی‌های اصلی دولت چین، امنیت انرژی است. حدود ۷۰ درصد از نفت خام چین، وارداتی است و دولت می‌خواهد به نیروی برق که می‌تواند در داخل آن را تولید کند، متکی باشد. چین حدود یک دهه است به سازندگان خودروهای برقی یارانه تخصیص داده و بسیاری از آنها را حمایت مالی می‌کند.
این کشور تا اواخر سال گذشته، حدود ۳۴۲هزار ایستگاه شارژ عمومی خودروهای برقی ساخته است و در حال حاضر شروع به مجهز کردن ساختمان‌های مسکونی به مکانی برای شارژ خودروهای برقی شخصی کرده است. ایستگاه‌های شارژ عمومی آمریکا در مقایسه با چین، بسیار کمتر و فقط ۶۷ هزار ایستگاه است.
انگیزه تولید خودروهای برقی در چین
تغییرات آب‌وهوا و کیفیت بد هوای چین، مهم‌ترین عواملی است که این کشور را به تولید خودروهای برقی تشویق کرده. چین در پیمان پاریس نسبت به تغییرات اقلیمی در خرداد 1397/ ژوئن ۲۰۱۸ متعهد شد که از انتشار کربن بکاهد. به این ترتیب دولت برنامه‌هایی در این خصوص ترتیب داد. یکی از این برنامه‌های مبارزه با آلودگی هوا، سه‌ساله است و به موجب آن برای مناطقی از این کشور که تقریبا یک‌سوم جمعیت چین را در خود جای داده، قوانینی وضع کرده است. در این مناطق ورود خودروهای سنگینی که مجهز به سوخت احتراق داخلی هستند، ممنوع اعلام شده است. بنا به‌گفته جک بارکن‌باس، از موسسه انرژی و محیط‌زیست وندربیلت در تنسی، چین نمونه‌ای بارز از کشوری است که برای عرضه و همچنین تقاضای خودروهای برقی، کمک‌های مالی وضع می‌کند. مثلا دولت برای شهرهای شانگهای و پکن، پلاک‌هایی به‌منظور خودروهای با آلایندگی صفر تخصیص داده است. همچنین در این شهرها هر سال، ثبت پلاک خودروهای جدید سوخت فسیلی، با محدودیت شدیدتری مواجه می‌شود.
در شانگهای، پلاک خودروهای جدید با قیمت معادل ۱۳هزار دلار فروخته می‌شوند. وانگ می‌گوید: «اگر یک وسیله نقلیه با آلایندگی صفر بخرید، این قانون محدود‌کننده در موردتان صدق نمی‌کند و بلافاصله خودرویتان، ثبت پلاک می‌شود.» معمولا ثبت پلاک خودروهای با احتراق داخلی، دو سال طول می‌کشد.
یکی از شهروندان پکن که خودروی برقی خریده است می‌گوید اولین خودروی برقی خود را که مدل جیلی دی‌هائو (Geely DiHao) بوده است در سال ۲۰۱۶ به دلیل مشکلات ثبت پلاک خودروی سوخت فسیلی، خریده است. وی همچنین می‌گوید در پکن، اگر خودرویی با سوخت احتراق داخلی داشته باشید، یک روز در هفته نمی‌توانید از آن استفاده کنید. اما خودروهای برقی هیچ محدودیتی ندارند.
از آنجا ‌که مالکیت خصوصی خودرو در چین پدیده‌ای نسبتا جدید است، تغییر جهت از خودروهای سوخت فسیلی به برقی آسان‌تر صورت می‌گیرد. بنا به گفته ایزبراند هو، که در شرکت خودروسازی بی‌وای‌دی، شعبه اروپایی واقع در هلند مشغول فعالیت است، علاقه و وفاداری به برندی خاص در میان مشتریان چینی بسیار کم است. در واقع آنها به سوی هر خودرویی که برایشان رفاه و آسایش بیاورد و کارایی خوبی داشته باشد، جذب می‌شوند.
همچنین بارکن‌باس می‌گوید: «اوج مالکیت خودرو در مکان‌هایی مانند ایالات متحده و بریتانیا باعث شده که مردم این کشورها در مقایسه با چین به سازگاری یافتن با خودروهای برقی، علاقه کمتری نشان دهند.» او ادامه می‌دهد: «تردید داریم که در آینده بتوانیم در مقایسه با چند سال گذشته، خودروهای برقی بیشتری بفروشیم. اما این وضعیت در چین که مالکیت سرانه خودروی آن بسیار کمتر است، وجود ندارد.»
چقدر پیشرفت ممکن است؟
البته فروش خودروهای برقی در چین، هنوز جای بسیاری برای رشد دارد. با وجود این‌که بازار خودروهای برقی چینی به بزرگ‌ترین بازار در دنیا تبدیل شده است، در خود چین فقط 4 درصد از این خودروها فروخته شده‌اند. نروژ، کشور پیشگام دنیا در درصد فروش خودروهای برقی است. این کشور سال گذشته، ۴۶درصد از خودروهای به فروش رفته‌اش برقی بوده‌اند.
وانگ می‌گوید چنین تغییری زمان می‌برد. او حساب می‌کند که اگر تا سال 1410/ ۲۰۳۱ نزدیک به صددرصد فروش خودروهای چینی، برقی باشند، فقط ۳۰درصد خودروهایی هستند که در جاده‌ها می‌رانند. وقتی کمک مالی دولت چین هم که در سال 1393/ ۲۰۱۴ به اوج خود رسیده بود، در سال 1399/ ۲۰۲۰ قطع شود، فروش خودروهای برقی هم کاهش می‌یابد. کوروس می‌گوید این اقدام احتمالی می‌تواند موجب کاهش تعداد شرکت‌های سازنده خودروهای برقی در چین شود. او شرکت‌های سازنده خودروهای برقی چینی را با صنعت خودروسازی ایالات متحده در اوایل قرن نوزدهم میلادی مقایسه می‌کند. تعداد این خودروسازان در مدت یک دهه، از ۲۵۰شرکت به کمتر از ۵۰ شرکت رسید که بنابه اعتقاد کوروس، اتفاق خوبی برای بازار بود.
از طرفی شرکت‌های بین‌المللی برای به‌دست آوردن سهمی در بازار چین با یکدیگر در رقابتند. فولکس‌واگن اخیرا اعلام کرد که قصد دارد تا سال 1407/ ۲۰۲۸ قریب به 11میلیون و 600هزار دستگاه خودروی برقی در چین تولید کند. تسلا هم در حال ساخت کارخانه‌های عظیم خودروسازی در شانگهای است.
اما چرا مشتری‌های آنسوی آب‌ها، خودروهای برقی ساخت چین را نمی‌خرند؟ وانگ می‌گوید تاکنون شرکت‌های سازنده وسایل نقلیه چین، به جای صادرات خودروهای سواری، ترجیح می‌دادند خودروهای سنگین تجاری صادر کنند تا گرفتار تغییرات احتمالی در تقاضای مشتریان نشوند.
مشکل دیگر، شک و تردیدهایی در زمینه رعایت حریم شخصی است که ادعا می‌شود در این خودروها نقض می‌شود. مثلا سال گذشته گفته شده بود که سازندگان خودروهای برقی، با استفاده از خودروهای خود، اطلاعاتی از مالکان آنها را به دولت می‌دهند و همچنین بیش از یک میلیون خودرو پیوسته ردیابی می‌شدند.
برقی‌های چینی چقدر باکیفیت است؟
چینی‌ها می‌گویند، شرکت‌هایی مانند بی‌وای‌دی، خودروهایی می‌سازند که می‌تواند با خودروهای تسلا رقابت کنند. با این حال بررسی این خودروها نشان می‌دهد چنین ادعایی تردیدآمیز است. بارکن‌باس می‌گوید: «رقابت این خودروها از نظر عملکرد با خودروهای تسلا بسیار سخت است و وسایل نقلیه برقی چینی‌ها در حال حاضر می‌توانند در بردهای متوسط تولید شده و وارد بازار جهانی شود».
همچنین با وجود این‌که شرکت تسلا برنامه تولید خودروهای برقی ارزان‌قیمت دارد، قیمت ارزان‌ترین مدل‌های فعلی این شرکت، با قیمت خودروهای نشان‌های تجاری لوکس دیگر برابری می‌کند.
پیشینه شرکت بی‌وای‌دی و دیگر شرکت‌های چینی مانند کالت (CAlT) که سازنده باتری‌های گوناگون بودند، ممکن است برای صنعت خودروسازی چین، مفید باشد. در واقع باتری یک خودروی برقی، ارزشی معادل یک‌چهارم قیمت خودرو را دارد. در ضمن این باتری‌ها را می‌توان ارزان‌تر هم تولید کرد.
این بررسی نشان می‌دهد می‌توان تا یک دهه آینده خودروی برقی با قیمتی ارزان‌تر از خودروهای با سوخت فسیلی خرید که در آن صورت شاهد تغییری بسیار در تقاضای این خودروها خواهیم بود. به خاطر نجات خودمان از آلودگی هوا و تغییر اقلیم هم که شده، لازم است هرچه زودتر خودروهای برقی همه‌گیر شوند.