رکود زدایی از یک ظرفیت عظیم فرهنگی

به‌خصوص در سال‌های اخیر که قیمت تمام‌ شده خدمات فرهنگی و آموزشی‌اش بسیار پایین‌تر از مراکز آزاد و برای خانواده‌ها مقرون‌به‌صرفه بوده است.
اگر تنها فعالیت‌های آموزشی این سازمان را مصداق تأثیرگذاری این مجموعه عظیم فرهنگی در ارتقای فرهنگی شهروندان در نظر بگیریم، بزرگ‌ترین شبکه آموزش غیررسمی کشور را سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران دارد. بیش از یکصد مرکز آموزشی، 3000 مربی، ۷۰۰ کلاس درس و ۳۵۰ هزار فراگیری که در طول سال به این مراکز آموزشی مراجعه می‌کنند، آن‌قدر قابل‌تأمل است که بپذیریم بخش اعظمی از خدماتی که در فرهنگسراها و خانه‌های فرهنگ ارائه می‌شود، نقش مهمی در آموزش و تربیت شهروندان دارد.
این آمار به‌جز 35 فرهنگسرا، 4 پردیس سینمایی، 14 موزه، 36 نگارخانه، 107 کتابخانه و 9 مرکز و مؤسسه و دانشگاه وابسته به این سازمان است که تنها یکی از آنها باغ کتاب تهران با وسعت 110 هزار مترمربع در اراضی عباس‌آباد است.
اما این سازمان با ‌همه ظرفیت انسانی و وسعت فضای فرهنگی، چقدر توانسته است در توسعه فرهنگ شهری و ارائه خدمات نوین هنری به شهروندان موفق باشد؟ آیا نقاط ضعف این سازمان در نداشتن نیروی متخصص است یا نداشتن طراحی جامع در برنامه‌های فرهنگی و هنری؟
با نگاهی به فعالیت‌های سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران می‌توان یکی از مشکلات این سازمان را در فربه‌شدن آن دید به‌طوری‌که بیشتر بودجه این سازمان به خصوص در سال‌های اخیر که کمبود بودجه گریبان بسیاری از مراکز فرهنگی را گرفته است، صرف پرداخت حقوق و مزایای کارکنان شده و اندک بودجه‌ای برای کارهای عظیم فرهنگی باقی ‌مانده است. از سوی دیگر، در سال‌های اخیر تلاش این سازمان برای جلب مشارکت و حامی مالی به منظور برگزاری برنامه‌های فرهنگی و هنری نتوانسته است جای خالی بودجه موردنیاز برنامه‌های مناسبتی سازمان را پر کند. همچنین شهرداری تهران بیشتر تمایل دارد سکان ریاست سازمان فرهنگی هنری در دست معاون فرهنگی و اجتماعی شهردار باشد. این نگاه اگرچه محاسنی ازجمله بهبود وضعیت بودجه را به دنبال خواهد داشت، اما فعالیت‌های این سازمان را با همان آسیبی مواجه می‌کند که در شرایط فعلی سراهای محله با آن مواجه هستند؛ یعنی انبوهی از برنامه‌های سطحی، بدون عمق و صرفاً وقت پرکن که بیشتر مشتریانش بانوان خانه‌دار هستند تا نسل جوان و نخبگان محله‌ها.
به نظر می‌رسد سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران برای خروج از رکودی که در سال‌های اخیر با آن موجه بوده است به چند ترمیم اساسی نیاز دارد. نخست آن‌که باید فکری اساسی برای بودجه این سازمان صورت گیرد تا مانع اصلی تولید و اجرای برنامه‌های فرهنگی رفع شود. دوم، موضوع انتخاب رؤسایی جوان، خلاق و آشنا به سازمان است که دوران حضورشان کوتاه نباشد و بتوانند برای پیشرفت این سازمان برنامه‌ریزی بلندمدت داشته باشند تا آفت برنامه‌های کوتاه‌مدت و زودبازده و تبلیغی از سر سازمان کم شود. سوم، تقویت صف به‌جای فربه‌شدن ستاد این سازمان است. چهارمین و شاید مهم‌ترین نقشه نجات سازمان انگیزه آفرینی، فعال‌سازی و به‌کارگیری انبوهی از هنرمندان، استادان، نویسندگان، نخبگان و اصحاب قلم و فرهنگ است که گرفتار روزمرگی و کارمند مآبی شده‌اند. به نظر می‌رسد همین یک ظرفیت آخر اگر اجرایی شود، قطعاً شاهد تغییر شگرف در فضای فرهنگی و هنری پایتخت خواهیم بود.

محمد عکاف

عضو شورای سردبیری